هفته گذشته ساندار پیچای، مدیرعامل شرکت گوگل در کنفرانس سالانه توسعه‌دهندگان این شرکت روی صحنه رفت و بعضی از پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌های جدیدشان را رونمایی کرد؛ یک دستیار صوتی هوشمند قرارهای ملاقات‌تان را به‌صورت تلفنی هماهنگ می‌کند، امکانات جدید شخصی‌سازی در سرویس نقشه گوگل و حتی قابلیت جدیدی که هنگام نوشتن یک ایمیل به شما کمک می‌کند تا جمله‌هایتان را تمام کنید.
همه اینها یک پایه اصلی دارند: گنجینه عظیمی از اطلاعاتی که گوگل هر روز از میلیاردها نفر جمع‌آوری می‌کند. تا ماه‌های اخیر اغلب کاربران نه‌تنها نمی‌دانستند که اطلاعاتشان به این شکل مورد استفاده قرار می‌گیرد، بلکه نمی‌دانستند که این اطلاعات مبادله هم می‌شوند. گوگل هفت محصول دارد که هر کدام از آنها دست‌کم ماهانه یک میلیون نفر کاربر فعال دارند و این محصولات بدون دسترسی به اطلاعات کاربران نمی‌توانند به این خوبی کار کنند. در واقع همین اطلاعات به گوگل کمک کرده‌اند تا بر اساس اعلام موسسه نظرسنجی Morning Consult به یکی از بهترین و معتبرترین برندهای جهانی تبدیل شود. این موضوع حالا و بعد از ماجراهای مربوط به سوءاستفاده موسسه Cambridge Analytica از اطلاعات خصوصی بیش از ۸۷ میلیون کاربر فیس‌بوک، جدی‌تر هم شده است و کارشناسان را به بررسی روند رو به رشد تمایل شرکت‌های بزرگ تکنولوژی به دنبال کردن رفتار افراد و کاربران در شبکه‌های اجتماعی و مجازی و جمع‌آوری اطلاعات کاربران واداشته است.
«دیوید یوفی» استاد دانشکده تجارت دانشگاه هاروارد در این مورد می‌گوید: «گوگل روی خط بسیار باریکی راه می‌رود. سرویس جست‌وجوی اینترنتی به‌علاوه سیستم‌عامل اندروید دیدگاه جالبی نسبت به رفتار افراد در فضای مجازی به این شرکت می‌دهد. به نظر می‌رسد سیاست‌های اعلام شده گوگل برای حفاظت از حریم خصوصی کافی و مناسب باشند، اما سوالی که نمی‌توانم پاسخ آن را پیدا کنم آن است که آیا سیاست‌های اعلام شده گوگل و رفتار واقعا آن هم‌جهت و یک‌سو هستند؟ فیس‌بوک هم سیاست‌های خودش برای حفاظت از حریم خصوصی کاربرانش را در طول سه سال گذشته اعلام کرده است و از نظر بسیاری از ما این سیاست‌ها قابل‌قبول بوده‌اند، البته تا زمانی که افشاگری‌های مربوط به موسسه Cambridge Analytica منتشر شدند.»
اطلاعات از کجا می‌آیند؟
هرچه محصولات بیشتری از گوگل را استفاده کنید، گوگل اطلاعات بیشتری درباره شما به‌دست می‌آورد. جی‌میل، سیستم‌عامل موبایل‌های هوشمند اندروید، یوتیوب، گوگل درایو، نقشه گوگل و البته سرویس جست‌وجوی اینترنت گوگل همه و همه به این شرکت کمک می‌کنند تا تمام بایت‌های اطلاعات شما را جمع‌آوری کند. گوگل اما در سیاست‌های حفظ حریم شخصی‌اش اعلام کرده است که: «ما از تمام اطلاعاتی که از طریق سرویس‌ها و محصولات‌مان جمع‌آوری کرده‌ایم، تنها برای نگهداری، حفاظت و بهبود این سرویس‌ها و توسعه سرویس‌ها و محصولات جدید برای ایمنی بیشتر گوگل و کاربرانش استفاده می‌کنیم. ما همچنین از این اطلاعات برای ارائه محتوای متناسب، نتایج جست‌وجو و آگهی‌های مرتبط‌تر به کاربران بهره می‌گیریم.»
گوگل امکان دسترسی رایگان به این ابزارها و سرویس‌ها را ارائه می‌دهد و در مقابل تبلیغات کاملا مرتبط و هدفمند را برای شما نمایش می‌دهد، کاری که در فصل اول سال‌جاری میلادی درآمد ۲/ ۳۱ میلیارد دلاری را برای این شرکت به همراه داشته است. «آرون استین» سخنگوی گوگل در پاسخ به شبکه خبری NBC تایید کرده است که این شرکت در جریان عملیات جمع‌آوری اطلاعات به مرور و بررسی ایمیل شما برای استخراج اطلاعات کلیدی و استفاده از آنها در دیگر محصولات و سرویس‌های گوگل می‌پردازد تا در نهایت قابلیت‌های یادگیری ماشینی‌اش را بهبود و توسعه بدهد. او همچنین با اشاره به اینکه گوگل سرویس جست‌وجوی خودش را از سال ۲۰۱۲ به همین منظور شخصی‌سازی کرده است، می‌افزاید: «ما ممکن است محتوای ایمیل‌ها را برای شخصی‌سازی کردن نتایج جست‌وجو و تشخیص و شناسایی بهتر اسپم‌ها و بدافزارها تحلیل کنیم.»
شیوه گوگل در جمع‌آوری اطلاعات از کاربران جی‌میل و اینکه از این اطلاعات چه استفاده‌ای می‌کنند، به موضوع حساسی تبدیل شده است. در ماه ژوئن سال میلادی گذشته گوگل اعلام کرد که مرور و بررسی پیام‌های جی‌میل را برای فروش تبلیغات هدفمند، متوقف می‌کند. بعد از انتشار این خبر، گوگل تایید کرد که همچنان اطلاعات را از ایمیل و جی‌میل کاربران جمع‌آوری می‌کند؛ موضوعی که توجه بسیاری از روزنامه‌نگاران حوزه تکنولوژی را به خودش جلب کرد. گوگل اما به NBC اعلام کرد که صحبت‌های سخنگوی این شرکت مربوط به تعداد بسیار کمی از کاربران جی‌میل بوده است.
استین سخنگوی گوگل در ایمیلی به NBC نوشت: «ما از سال ۲۰۱۲ این امکان را به افراد دادیم تا با استفاده از سرویس جست‌وجوی گوگل، اطلاعات مربوط به حساب‌های کاربری جی‌میل خودشان را به کمک پاسخگویی به بعضی سوالات امنیتی، به‌دست بیاورند. ما نتایج جست‌وجوی شخصی‌سازی شده را که شامل این اطلاعات بودند، در صورتی که شخصی وارد حساب کاربری‌اش می‌شد و به دنبال آنها بود، به او ارائه می‌کردیم. سپس مانند دیگر ارائه‌دهندگان سرویس ایمیل، سیستم ما به‌صورت خودکار پیام‌های ایمیل را برای شناسایی اسپم، بدافزار و یا الگوهای فیشینگ پردازش می‌کند تا به ما برای متوقف کردن آنها و حفاظت از اطلاعات کاربران، کمک کند. ما به خاطر این سیستم‌ها، ایمن‌ترین سرویس ایمیل را داریم؛ سیستم‌هایی که به کمک تکنولوژی یادگیری ماشینی کار می‌کنند.»
با این حال این روند در اینجا متوقف نشد. گوگل می‌گوید که این شرکت از بعضی از بسته‌های اطلاعاتی‌اش استفاده بهینه کرده است تا به ساخت نسل بعدی راهکارهای انقلابی هوش مصنوعی، کمک کند. در کنفرانس سالانه توسعه‌دهندگان گوگل که هفته گذشته برگزار شد، این شرکت از قابلیت «پاسخگویی هوشمند» رونمایی کرد که در آن هوش مصنوعی به کاربران کمک می‌کند تا جمله‌هایشان را به پایان برسانند. با این حال میزان اطلاعاتی که گوگل برای ارائه راهکارهای جدیدش استفاده می‌کند، حتی از نظر کارشناسان و متخصصان هم عجیب است. «دیلان کوران» یک مشاور IT اخیرا تمام اطلاعاتی را که فیس‌بوک درباره او داشت، دانلود کرده و این اطلاعات به یک فایل ۶۰ مگابایتی تبدیل شده‌اند. وقتی که او همین کار را برای اطلاعاتش در گوگل انجام داد، متوجه شد که حجم اطلاعات شخصی‌اش که گوگل از آنها استفاده می‌کند برابر ۵/ ۵ گیگابایت است که این میزان حدود ۹ برابر اطلاعاتی است که فیس‌بوک از او در اختیار دارد. او در این مورد می‌گوید: «این یکی از بدترین اتفاقات عصر مدرن است. ما هرگز نباید به دولت یا یک شرکت اجازه بدهیم که در خانه‌هایمان دوربین و میکروفن بگذارند یا مسیر رفت و آمدمان را کنترل کنند.»
گوگل چه ضمانتی می‌دهد؟
این شرکت راهکارهای محافظتی مختلفی برای جلوگیری از سوءاستفاده از این اطلاعات دارد. این شرکت می‌گوید که اطلاعات شخصی کاربران را نمی‌فروشد، بعد از هجده ماه اطلاعات کاربران را ناشناس می‌کند و به کاربران ابزارهایی برای پاک کردن اطلاعات ثبت شده‌شان می‌دهد و همچنین محدود کردن راه‌های قابل پیگیری آنها در مقابل تبلیغات هدفمند، می‌دهد. گوگل همچنین اعلام کرده است که به صاحبان کسب و کار اجازه نمی‌دهد تا کاربران را بر اساس مسائل حساسی مانند عقاید مذهبی، جنسیت و یا مشکلات شخصی‌شان مورد هدف قرار بدهند. با این حال این شرکت از میان دیگر اطلاعات کاربران، اطلاعات مورد نیازش را در اختیار آگهی‌دهندگان قرار می‌دهد تا بتوانند تبلیغات هدفمند داشته باشند. «اسکات سلاند» رئیس هیات‌مدیره شرکت ارائه‌دهنده خدمات حقوقی NetCompetition که مشتریانی مانند Comcast دارد، در این مورد گفته است: «شرکت‌های بزرگ تکنولوژی هر اطلاعاتی را که بتوانند، جمع‌آوری می‌کنند. آنها به‌خوبی می‌دانند که چطور باید از این اطلاعات استفاده کنند.»
کاربران چه می‌توانند بکنند؟
کاربران می‌توانند از طریق یک داشبورد آنلاین ببینند که گوگل چه اطلاعاتی را از آنها جمع‌آوری می‌کند و با تغییر اولویت‌های تبلیغاتی‌شان، دسترسی به این اطلاعات را محدود کنند. این غول تکنولوژی ابزارهای کنترلی دقیق و تنظیم‌کننده‌ای دارد که به کمک آنها کوکی‌های تبلیغاتی را دنبال می‌کند و بر اساس علایق و رفتارهای مجازی شما می‌تواند مشخص کند که چه تبلیغات هدفمندی را ببینید. شما هم می‌توانید بسیاری از ابزارهای جمع‌آوری اطلاعاتتان را شناسایی کرده و دسترسی به آنها را محدود کنید. پاک کردن تاریخچه جست‌وجوهایتان و همچنین هر اطلاعات مربوط به مکان‌های مورد جست‌وجوی‌تان در سرویس‌های نقشه گوگل که ممکن است امکان دسترسی به اطلاعات شخصی شما را فراهم بیاورد، یکی از بهترین راهکارهای حفاظت از اطلاعات شخصی‌تان است. سخنگوی گوگل می‌گوید: «ما ابزارهای کنترلی مختلفی را به کاربران می‌دهیم که بتوانند اطلاعات شخصی‌شان را از تمام حساب‌های کاربری‌شان پاک کنند. وقتی یک کاربر تصمیم می‌گیرد که اطلاعاتش را پاک کند، ما در طول زمان وارد فرآیندی می‌شویم که این اطلاعات را به‌صورت کامل و ایمن از روی سیستم‌هایمان پاک کنیم. ما بعضی از این اطلاعات را با یک حساب کاربری گوگل حفظ می‌کنیم؛ مثل زمان و چگونگی استفاده آنها از بعضی قابلیت‌های ویژه، البته تا زمانی که آن حساب کاربری پاک نشود.»
قوانین جدید اتحادیه اروپا برای حفاظت از حریم خصوصی کاربران که با نام GDPR شناخته می‌شود، قرار است از روز بیست و پنجم ماه می‌اجرا شود. این قوانین جدید قرار است دسترسی به اطلاعاتی را که می‌توانند جمع‌آوری شوند، محدود کرده، به کاربران امکان پاک کردن تمام اطلاعاتشان از سیستم‌ها را داده و همچنین امکان جابه‌جایی اطلاعاتشان از یک سرویس به سرویسی دیگر را فراهم بیاورد. به این ترتیب شرکت‌هایی مانند گوگل مجبور خواهند بود تا به شکلی شفاف‌تر برای مشتریانشان توضیح بدهند که چه نوع اطلاعاتی را جمع‌آوری می‌کنند و دیگر نتوانند چیزی را از کاربرانشان پنهان کنند.
گوگل در آینده چه می‌کند؟
تمام اطلاعاتی که در حال‌حاضر برای گوگل ارزشمند هستند، زمانی قرار است در اختیار سیستم‌های پیشرفته هوش مصنوعی قرار بگیرند تا به این ترتیب این شرکت بتواند سرویس‌های بسیار شخصی‌سازی شده مانند دستیار صوتی هوشمند گوگل را ارائه دهد. «اورن اتزیونی» مدیرعامل موسسه هوش مصنوعی Allen که یک گروه تحقیقاتی تاسیس شده توسط پل آلن یکی از موسسان شرکت مایکروسافت است، در این مورد می‌گوید: «هوش مصنوعی در کنار تمام امکانات و تسهیلاتی که در آینده برای ما فراهم می‌کند، می‌تواند بستر مناسبی برای وقوع جرم یا سوءاستفاده‌های احتمالی از اطلاعات کاربران هم باشد. با این اوصاف باید با دقت و وسواس بیشتری درباره اطلاعاتی که در اختیار سیستم‌های پیشرفته هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی قرار می‌گیرند، فکر کنیم.»
