طرح «پایش آنلاین اطلاعات کشور» با هدف ایجاد بانک اطلاعاتی از داده‌های غیرمحرمانه و قابل انتشار برای استفاده عمومی کسب و کارها و گروه‌های تحقیقاتی و دانشگاهی، از سوی سازمان فناوری اطلاعات اجرایی می‌شود. به همین منظور نظر فعالان و استادان دانشگاه را درباره ضرورت راه‌اندازی این بانک اطلاعاتی جویا شدیم.

داده مواد اولیه خدمات

علیرضا هاشمی گلپایگانی استاد دانشگاه امیرکبیر معتقد است جای خالی بانک اطلاعاتی در کشور احساس می‌شد، چون راه‌اندازی چنین بانکی فرصت خوبی را در اختیار استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان و محققان قرار می‌دهد تا بتوانند بر مبنای داده‌های واقعی مسائل و مشکلات را شناسایی کرده و بر طبق آنها خدماتی را که منجر به حل مشکلات می‌شود  طراحی و عملیاتی کرده و در اختیار مردم و دولتمردان و تصمیم گیران کشور قرار دهند.هاشمی گفت: امروزه داده‌ها در دنیا با عنوان «نفت جدید» شناخته می‌شود و چنانچه در دسترس محققان، پژوهشگران و کسب و کارها قرار گیرد، می‌توان آنها را فرآوری کرده و به خدمات و اطلاعات قابل بهره‌برداری تبدیل و مصرف کرد، چرا که داده‌ها می‌توانند مبنای تصمیم گیری‌ها شده و منجر به بهبود اوضاع کشور شوند.

وی با اشاره به اینکه داده‌ها می‌تواند منجر به ایجاد خدمات جدید شوند، گفت: شرکت‌هایی که خدمات خوب و بزرگی را در دنیا ارائه می‌دهند، با استفاده از داده‌ها و تحلیل آنها خدمات جدید تولید کرده‌اند. تحلیل داده‌ها باعث می‌شود تا کسب و کارهای جدید مبتنی بر خدمات ایجاد شوند و از آنجایی که داده‌ها بسیار وسیع و متنوع هستند، به همین میزان هم می‌توان با استفاده از آنها خدمات جدید و گسترده‌ای ارائه داد تا باعث افزایش رفاه جامعه شوند.

این استاد دانشگاه به استفاده از داده‌ها در حوزه کاری خود اشاره کرد و گفت: ما در دو بخش خدمات و سیستم‌های تجارت الکترونیکی و مدیریت امنیت سایبری به داده‌ها نیاز داریم؛ در بخش سیستم‌های تجارت الکترونیکی که محور اصلی آن داده‌های تبادل شده بین خریداران و فروشنده هاست، می‌توان با استفاده از این داده‌ها خدماتی را تولید کرد. یا در بخش مدیریت امنیت سایبری برای اینکه تهدیدات ناشی از فضای مجازی را در حوزه‌های فردی، سازمانی و اجتماعی مانند نقض حریم خصوصی، تقلب، تبانی و...بشناسیم و با آنها مقابله کنیم باید به داده‌ها دسترسی داشته باشیم تا بتوانیم با تحلیل موضوعی و مقطعی آنها را رفع کنیم؛ بدون دسترسی به داده‌ها شناسایی و مقابله با تهدیدات وجود ندارد. این استاد دانشگاه اعتقاد دارد داده‌ها حکم مواد اولیه  را برای کارخانه‌ها  دارند،همان‌طور که مواد اولیه برای تولید محصولات نیاز است، داده‌ها نیز همین حکم را برای تولید خدمات دارند. وی گفت: در دنیا بسیاری از کشورها داده‌های خود را با شرایط خاص و رعایت استانداردها و ضوابط تعریف شده منتشر کرده و در اختیار کاربران خود قرار می‌دهند و حتی اینکه چه کسانی از این داده‌ها استفاده می‌کنند با ردیابی کنترل می‌شوند و دغدغه‌های احتمالی در زمینه دسترسی به داده هم رفع می‌شود.

 داده‌ها یک ضرورت عمومی

ناصر مزینی استاد هوش مصنوعی دانشگاه علم و صنعت نیز اعتقاد دارد که در دسترس بودن داده‌ها به‌صورت مناسب برای عموم مردم ضرورت دارد، چرا که با انتشار داده‌های غیرمحرمانه کسانی که به این دسته‌بندی از اطلاعات نیاز دارند، می‌توانند با یک جست‌و‌جو برای تحقیق، کسب و کار و... به آنها دست یابند.مزینی با بیان اینکه باید دید چگونه می‌خواهیم این اطلاعات را دریافت کرده و در اختیار عموم مردم قرار دهیم، گفت: بانک اطلاعاتی باید دارای دو ویژگی مهم «جامع» و «به روز بودن» باشد، در غیر این صورت از کارایی لازم برخوردار نخواهد بود.

 این استاد دانشگاه افزود: به شخصه تجربه ناموفقی در زمینه بحث راه‌اندازی بانک اطلاعاتی دارم، چرا که در مرکز تحقیقات مخابراتی به‌دنبال راه‌اندازی بانک اطلاعاتی در زمینه نرم افزارهای کشور بودیم و بزرگترین چالش ما این بود در حالی که برخی از شرکت‌ها حاضر بودند در این بانک اطلاعاتی سهیم باشند و اطلاعات خود را در اختیار بانک قرار دهند برخی دیگر حاضر نبودند. از سوی دیگر دسته‌بندی این کار خیلی سخت بود چون برخی از نرم افزارها اندروید، برخی لینکوس و برخی اختصاصی و برخی تجاری و... بودند بنابراین انتشار اطلاعات و یکسان‌سازی و... بسیار دشوار بود.

وی با بیان اینکه من امیدی به نتیجه بخش بودن این دسته از بانک‌های اطلاعاتی ندارم، گفت: به نظرم ما نیز باید مانند دنیا پیش برویم به این صورت که از هر بخش، مجموعه، سازمان و حتی محققان و دانشگاه‌ها را مکلف کنیم تا اطلاعات و داده‌های خود را رتبه‌بندی کرده و از طریق درگاه خود در اختیار کاربران قرار دهند. دقیقاً کاری که تایمز و شانگهای در زمینه اطلاعات و داده‌های دانشگاهی انجام می‌دهند. آنها به دانشگاه‌ها اعلام می‌کنند هر کدام مایل هستند، می‌توانند در این رتبه‌بندی حضور داشته باشند و داده‌های خود را منتشر کنند، یا کاری که گوگل اسکالر انجام می‌دهد. این بخش محققان دنیا را رتبه‌بندی می‌کند و اگر محققی می‌خواهد داده‌هایش روی اینترنت منتشر شود فقط باید اعلام کند و بقیه کارها را به‌صورت مستمر خود گوگل اسکالر انجام می‌دهد.

مزینی افزود: ما نیز باید در کشور وزارتخانه‌ها را موظف کنیم تا اطلاعات و داده‌های خود را رتبه‌بندی کرده و در اینترنت منتشر کنند به این ترتیب هر کسی اطلاعاتی را که نیاز داشت، می‌تواند با یک جست‌و‌جویی به آنها دسترسی داشته باشد و به روزرسانی هم بر عهده خود آنها خواهد بود. همین اتفاق در دانشگاه‌ها، سازمان‌ها و حتی محققان می‌تواند رخ دهد اگر آنها موظف شوند با دسته بندی، داده‌ها را روی سایتی قرار دهند، مشکل دسترسی به داده‌های غیرمحرمانه‌ای که در سازمان‌ها و... مانده حل می‌شود و همه می‌توانند از آنها استفاده کنند.وی معتقد است به این شیوه، داده‌ها به‌صورت جامعی توزیع می‌شود، بنابراین باید از افراد، سازمان‌ها، متخصصان و محققان دعوت کنیم تا داده‌های خود را روی شبکه‌های اطلاع‌رسانی ارائه کنند و اگر این اتفاق بیفتد بزرگترین دستاورد خواهد بود.

یک اقدام خوب و ضروری

«یاسر عشورزاده» فعال استارتاپی در حوزه فضایی (تیزنگر) نیز معتقد است اگر پایگاه داده‌های غیرمحرمانه‌ای راه‌اندازی شود که تمام داده‌ها در یک سرویس قرار بگیرد و از طریق یک درگاه به کاربرانش سرویس ارائه دهد، بسیار خوب است و قطعاً مورد استقبال کسب و کارها و محققان قرار خواهد گرفت.

عشورزاده گفت: ما در کسب و کار خود به داده‌های فضایی و ژئوماتیک (داده‌ها مکانی) که در سازمان‌های نقشه برداری، هواشناسی و فضایی وجود دارد نیاز داریم ولی متأسفانه برخی از این داده‌ها که واقعاً محرمانه نیستند، در دسته‌بندی محرمانه قرار گرفته‌اند و امکان استفاده از آنها وجود ندارد.

وی افزود: این داده‌ها براحتی بین سازمان‌ها جابه‌جا می‌شود ولی یا در اختیار کسب و کارها قرار نمی‌گیرد یا به سختی و با پرداخت هزینه در اختیار کسب و کارها قرار می‌گیرد در حالی که با دسته‌بندی این داده‌ها و جدا کردن محرمانه از غیرمحرمانه ما می‌توانیم موقعیت‌های جغرافیایی و محلی خیلی از مکان‌هایی مانند مناطق اورژانس، اطفای حریق آتش‌نشانی و... را که در گوگل نیست  داشته باشیم.

این فعال استارتاپی در ادامه گفت: اولین مشکل این است که داده‌ها در دسترس نیست اگر داده‌های غیرمحرمانه در پایگاهی قرار گرفته و در دسترس باشد، سریعتر می‌توانیم به این داده‌ها دسترسی پیدا کرده و بخشی از چالش‌های کشور را از طریق راه‌اندازی استارتاپ‌ها حل کنیم. اکنون بیشتر استارتاپ‌ها اطلاعات خود مانند داده‌های مکانی را از گوگل دریافت می‌کنند، در صورتی که می‌توان چنین داده‌هایی را از طریق بانک‌های اطلاعاتی داخلی تهیه کرد.وی افزود: دوم اینکه خیلی از داده‌هایی هم که به‌عنوان مثال از سوی سازمان فضایی در اختیار خیلی از شرکت‌ها و پژوهشگران قرار داده شده، درگاه درستی ندارند. یا برخی پایگاه‌ها تزئینی است و برای دریافت اطلاعات باید به سازمان مربوطه مراجعه و با نامه نگاری و ارائه تضمین‌های لازم، بتوان به داده‌ها دسترسی پیدا کرد در صورتی که خیلی از داده‌ها امنیتی و محرمانه نیست و در تمام دنیا آنها را رایگان در اختیار کاربران خود قرار می‌دهند.

عشورزاده معتقد است اگر داده‌های سازمان‌های نقشه برداری، هواشناسی و فضایی و دیگر داده‌های سازمان ها و نهادها و حتی شرکت‌های خصوصی را  در یک بانک و درگاه در اختیار استارتاپ‌ها و پژوهشگران قرار دهند، بسیار مفید خواهد بود، البته باید این اطلاعات آنلاین بوده و مرتب‌سازی و فیلتر شده باشد و براساس فیلتر جست‌و‌جو داده شود و در صورت نیاز داده مورد نیاز را دانلود کند که  کسب و کارها رونق بگیرد و محققان تحقیق کرده و اطلاعات بهتری به‌دست آورند.