کدام خدمات قضایی آنلاین ارایه می‌شوند؟
قوه قضاییه با ادامه‌دار شدن شیوع بیماری کرونا و تاکید به عبور و مرور کمتر، تغییر رفتار مردم و تمایل آنها به فرایندهای آنلاین بسیاری از خدمات این دستگاه را آنلاین کرده و از تعدادی سامانه از جمله سامانه عدالت همراه، سامانه ثبت قراردادهای الکترونیکی وکالت، سامانه نوبت‌دهی هوشمند، سامانه احراز هویت، سامانه ثبت قراردادهای الکترونیکی وکالت، سامانه خودکاربری وکلا و دادگاه آنلاین رونمایی کرده است.
سامانه «عدالت همراه»
به گفته رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه، تمامی خدماتی که به صورت الکترونیکی توسط دستگاه قوه قضاییه ارائه می‌شود، از طریق برنامه عدالت همراه در دسترس است. به این صورت که کاربران با نصب سامانه «عدالت همراه» بر روی تلفن همراه هوشمند خود می‌توانند از منزل یا محل کار خود، بدون مراجعه به واحدهایی قضایی از خدمات و امکاناتی مانند «اخذ نوبت از واحدهای قضایی»، «ثبت درخواست صدور گواهی عدم سوء پیشینه»، «اطلاع‌رسانی از آخرین وضعیت پرونده»، «مشاهده خلاصه وضعیت پرونده»، «دسترسی به کلیه ابلاغیه‌های الکترونیک صادرشده» و. . بهره‌مند شوند.
درگاه ملی قوه قضاییه
در روز شنبه ۱۵ آذر هم، در راستای فرآیند پرشتاب هوشمندسازی دستگاه قضا، طی نشستی رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه، از «درگاه ملی قوه قضاییه» https://eadl.ir، رونمایی کرد. حجم بالایی از اطلاعات و خدمات، داده و پیوند در موضوعات زیر در «درگاه ملی قوه قضاییه» ارائه می‌شود:
دسترسی به کارتابل یکپارچه قضایی با استفاده از کدکاربری سنا
راهنمایی دعاوی حقوقی و کیفری با قابلیت جستجو
افزونه‌های هوشمند همچون افزونه محاسبه هزینه دادرسی و غیره.
سامانه ملی آرای قضایی برای تحلیل و نقد صاحب‌نظران و متخصصان
نشانی مراجع قضایی در سراسر کشور، شعب و نمایندگی‌های پزشکی قانونی، مراکز شوراهای حل اختلاف، دفاتر ثبت اسناد، دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و پایگاه‌های اطلاع‌رسانی واحدهای قضایی سراسر کشور به همراه سازمان‌های وابسه و مرتبط
سامانه ثبت‌نام الکترونیک قضایی، سامانه نوبت‌دهی قضایی، سامانه نوبت‌دهی دفاتر خدمات قضایی، سامانه ثبت درخواست گواهی عدم سوء پیشینه، سامانه آگهی الکترونیک، سامانه خودکاربری وکلا، دریافت اعتراض نسبت به عملکرد دادسرا
سامانه استعلام وضعیت ثبت‌نام شخص در سامانه ثنا، سامانه استعلام وضعیت کارشناس، سامانه استعلام وضعیت وکیل، سامانه استعلام مدرک قضایی، سامانه استعلام سابقه طرح دعوای مرتبط با چک
سامانه ثبت الکترونیکی صدور سند، سامانه شناسنامه ملی اشخاص حقوقی کشور، سامانه تصدیق اصالت اسناد و اوراق
درگاه درخواست الکترونیک در دیوان عدالت اداری، سامانه ساجد، سمانه ساعد (بانک آراء صحیح)
سامانه نوبت‌دهی هوشمند
کاربران می‌توانند برای مراجعه به واحدهای اجرای احکام از طریق این برنامه نوبت بگیرند. به این صورت که کاربران با درج علت مراجعه، اعلام مدارک مورد نیاز، ورود اطلاعات تکمیلی، محل مراجعه، واحد قضایی و … درخواست نوبت خود را ثبت می‌کنند. به گفته زارع‌پور این بخش در حال حاضر برای واحدهای اجرای احکام دادگستری اجرا می‌شود. او توضیح داد که این فرایند از شکل‌گیری صف‌های طولانی جلوی ساختمان‌ها جلوگیری می‌کند. به گفته او در حال حاضر ماهانه ۲۵۰ هزار نوبت در محاکم و مراجع قضایی به‌صورت الکترونیک ارائه می‌شود که موجب کاهش قریب نیم میلیون مراجعه به مراجع قضایی و ساماندهی نیم میلیون مراجعات طرفین دعوا در این مراجع شده است.
زیرساخت احراز هویت برخط قوه قضاییه
در این سامانه تمامی مراحل خدمات الکترونیکی قضایی، به‌صورت آنلاین و برخط صورت خواهد گرفت. به این صورت که برای دریافت گواهی عدم سوء پیشنیه که باید یکبار جهت احراز هویت به دفاتر خدمات قضایی مراجعه می‌کردند، در حال حاضر به صورت آنلاین می‌توانند آن را دریافت کنند. مراجعان می‌توانند از منزل یا محل کار خود وارد درگاه ملی قوه قضاییه به نشانی https://eadl.ir شوند و با ثبت شماره ملی و اطلاعات شناسنامه‌ای و کد ثنای خود، فرآیند احراز هویت برخط را انجام دهند. همچنین کاربران به منظور بهره‌گیری از سامانه احراز هویت برخط قوه قضاییه، نیازمند کد ثنا هستند؛ همه ایرانیان در داخل و خارج از کشور، با داشتن شناسنامه، شماره سریال شناسنامه، کد ملی، تاریخ تولد و یک خط تلفن که لازم هم نیست حتما به نام خود فرد باشد، می‌توانند در سامانه ثنای قوه قضاییه ثبت‌نام کنند. فرآیند احراز هویت به صورت لحظه‌ای صورت می‌گیرد و کاربر در همان لحظه ثبت اطلاعات خود با پاسخ سامانه مبنی بر تایید یا رد مواجه می‌شود.
به گفته رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه، فرآیند بررسی صحت و سقم اطلاعات در سامانه احراز هویت برخط قوه قضائیه نیز به این ترتیب است که در احراز هویتی که به شکل غیرحضوری صورت می‌گیرد، تصویری که سامانه از ثبت احوال می‌گیرد، در اختیار کارگزار فناوری سامانه قرار می‌گیرد؛ سپس آن تصویر با عکس، فیلم و سلفی که توسط فرد ارسال می‌شود، توسط الگوریتم‌های پیشرفته هوش مصنوعی انجام می‌شود. حتی امکان تشخیص افراد دوقلو از یکدیگر هم ممکن است. زارع‌پور رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه توضیح می‌دهد که برای ایجاد و تکمیل زیرساخت احراز هویت برخط قوه قضاییه، به تمام شرکت‌های دانش بنیان فراخوان داده شده و سرانجام با سه شرکت دانش بنیان به عنوان کارگزار پس از پذیرش «سند الزامات مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه» زارع‌پور گفت: «در این زمینه انحصاری وجود ندارد و هر شرکت دانش بنیانی صرفاً با پذیرش سند الزامات می‌تواند در فرآیند تکمیل سامانه احراز هویت برخط مشارکت نماید. »
دادگاه‌های آنلاین
یکی دیگر از سامانه‌ها و فرآیندهای هوشمند برگزاری دادگاه‌های آنلاین است. با برگزاری دادگاه‌های آنلاین، اعزام و انتقال متهمان و رفت و آمد اصحاب دعوا به مراجع قضایی به طرز چشمگیری کاهش یافته است. زارع‌پور تاکید می‌کند طی ۷ ماه گذشته در برگزاری آنلاین جلسات رسیدگی به پرونده‌های قضایی، ۲۰ هزار جلسه تحقیق از زندان انجام شده و ۲۵ هزار پرونده نیز به‌صورت آنلاین مورد رسیدگی قرار گرفته که ۲۰ مورد آن از خارج کشور بوده است. او توضیح می‌دهد: «به طور کلی، طرح برگزاری دادگاه‌های آنلاین پس از ۵۰ جلسه کارشناسی و در راستی یکپارچهسازی شیوه دادرسی عملیاتی شده است و از فروردین ماه امسال ۲۲ هزار جلسه با این روش انجام شده است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال تعداد اتاق‌های دادرسی الکترونیک به ۳ هزار اتاق در شعب منتخب در سراسر کشور برسد.»
استعلامات الکترونیکی
در این سامانه توسعه استعلامات الکترونیکی، ۲۰۰ نوع استعلام که عمدتاً در جریان رسیدگی به یک پرونده از دستگاه‌های اجرایی صورت می‌گیرد شناسایی و احصاء شده است. «سرویس استعلام شماره حساب به شکل آنلاین» و «استعلام مانده، موجودی و مسدودی حساب به شکل آنلاین» از نمونه‌های سامانه‌های استعلامات الکترونیکی و هوشمند است.
زارع‌پور رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه در جریان جلسه شورای عالی قوه قضاییه در روز دوشنبه ۲۷ مرداد با اشاره به دستور رییس دستگاه قضا برای ساماندهی استعلامات از وضعیت حساب‌های بانکی افراد در جریان دادرسی که باعث دشواری‌هایی برای مردم شده بود، اظهار داشت: طبق توافق صورت گرفته با بانک مرکزی برای حل این مشکل، امکان استعلام از طریق کد ملی افراد برای اطلاع از فهرست بانک‌هایی که در آنها حساب دارند، از میان ۳۵ بانک و مؤسسه اعتباری کشور فراهم شده است و به زودی امکان استعلام برخط وضعیت حساب‌ها نیز برای محاکم فراهم خواهد شد تا مردم برای استعلام‌ها مجبور به مراجعه حضوری به بانک‌ها نباشند.
بنا به گفته رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه، در ۸ ماه گذشته بیش از ۳۰ نوع استعلام الکترونیکی از دستگاه قضایی صورت گرفته که بر مبنای ۱۰ نوع مکاتبه الکترونیک بوده است و تا پایان سال بیش از ۱۰ نوع دیگر استعلامات به این سامانه اضافه می‌شود. او اضافه می‌کند: «تاکنون در مرحله تحقیق و بررسی الکترونیکی پیرامون پرونده‌های قضایی نیز نیز بیش از نیم میلیون استعلام الکترونیکی از دستگاه‌های اجرایی انجام شده و بیش از یک میلیون مکاتبه الکترونیکی صورت گرفته است.
در مجموع، مطابق آمار مرکز فناوری قوه قضاییه، تاکنون بیش از ۵۰۰ هزار استعلام الکترونیک از قوه قضاییه انجام شده است که این فرآیند الکترونیکی موجب شده بیش از ۲ میلیون مراجعه به مراجع قضایی کاهش یابد.»
تبادل الکترونیکی لوایح
«سامانه خودکاربری وکلا» یکی از سامانه‌های هوشمند جدید در دستگاه قضایی است که براساس آن وکلا بدون نیاز به مراجعه به مراکز قضایی می‌توانند از منزل و محل کارشان تمام کارهای خود را از ارسال شکواییه، تنظیم دادخواست، ارسال لایحه، ثبت قراردادها تا حتی تمدید پروانه با کارتابل ویژه‌ای که برایشان پیش‌بینی شده انجام دهند. به گفته زارع‌پور، سامانه‌های «خودکاربری کارشناسان رسمی» و «خودکاربری نمایندگان حقوقی دستگاه‌ها» در مراجع قضایی راه‌اندازی شده است؛ سامانه‌هایی که بواسطه آنها، ارجاع به کارشناس رسمی و گرفتن نظریه کارشناس از طریق سیستم هوشمند انجام می‌شود و همچنین نمایندگان حقوقی دستگاه‌ها نیز بدون نیاز به مراجعه به مراکز قضایی یا حتی دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی، بعد از ثبت‌نام در سامانه ثنا و دریافت کد ثنا می‌توانند تمام کارهای خود را از راه دور انجام دهند. طبق گفته زارع‌پور رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه، از زمان فعال شدن سامانه تبادل الکترونیکی لوایح، بیش از ۱۲۰ هزار لایحه توسط وکلا از طریق سامانه ارسال شده و بیش از ۳۰۰ هزار نظریه کارشناسی نیز به‌صورت سیستمی به دستگاه قضایی ارسال شده است.
سامانه ثبت قراردادهای الکترونیکی وکالت
این سامانه که در اردیبهشت ماه سال جاری، توسط مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه، راه‌اندازی شد؛ به گفته رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه تا آخر مهرماه سال جاری یعنی طی ۶ ماه، بالغ بر ۸ هزار قرارداد در سامانه مزبور ثبت شد و هزار و ۵۰۰ مورد آن نهایی و از سوی طرفین امضاء شد و روزانه حدود هزار قرارداد در سامانه «ثبت قراردادهای الکترونیکی وکالت»، ثبت می‌شود. «سامانه هوشمند ثبت و پیگیری اعاده دادرسی از دیوان عالی کشور»، «سامانه نظرسنجی از مردم»، «سامانه صدور گواهی عدم سوءپیشینه»، «توسعه مراقبت‌های الکترونیک»، «سامانه سجل کیفری» و «ابلاغ‌های الکترونیکی» از دیگر سامانه‌های هوشمند و الکترونیکی هستند که طی مدت اخیر در دوره تحول در دستگاه قضایی راه‌اندازی شده‌اند.
