در هفته گذشته و همزمان با قطع دسترسی کاربران ایرانی به اینترنت بین‌الملل نام سایت نت بلاکس بیش از همیشه شنیده می شد؛ سرویسی که مسئولیت پایش ترافیک جهانی اینترنت و برآورد خسارت ناشی از قطع آن را بر عهده دارد. اما نت بلاکس این برآوردها را چگونه انجام می دهد؟
پایش ترافیک با فناوری‌های مدرن
طبق عادت اینترنت گوشی را روشن کرده و می خواهید به شبکه اجتماعی یا سایت خاصی سر بزنید اما اینستاگرام وصل نمی شود. دیتا را خاموش و روشن کرده و دوباره سراغ اپ می روید اما باز هم خبری نیست. اینبار آدرس گوگل را در مرورگر وارد می کنید اما ظاهرا مشکل در اتصال اینترنت است. از اطرافیان می خواهید شبکه دیتای موبایل را امتحان کنند ولی تلاش آنها هم ناموفق می ماند. ظاهرا باید تا رسیدن به خانه و اتصال به وای فای صبر کنید اما آنجا هم به در بسته می خورید. نه، سیمکارت و مودم گناهی ندارند، این شبکه بین المللی اینترنت است که به شکل سراسری قطع شده.
گزارش های رسانه ای پس از وقوع چنین قطعی هایی توجه نت بلاکس را به یک مکان جغرافیایی مثل ایران خاص جلب می کند. نت بلاکس یک نهاد مدنی ناظر بر ترافیک جهانی اینترنت است و تنها ۲ سال از تاسیس آن می گذرد. این نهاد مدعی استقلال، عدم وابستگی به احزاب و دولت ها بوده و در زمینه حقوق دیجیتال و امنیت سایبری فعالیت دارد.
بازوهای اصلی نت بلاکس برای پایش وضع ترافیک داده گزارش رسانه ها، ماژول های کد و ابزارهای سخت افزاری هستند. این شرکت چندین ماژول کد را در قالب پروژه ای متن باز توسعه داده که شامل ابزارهای تحلیل بک اند شبکه، الگوریتم های مصور سازی داده و یک سیستم عامل مبتنی بر لینوکس است که روی دستگاه های تحلیل و مانیتور بلادرنگ شبکه نصب می شود.
یکی از ابزارهای مورد استفاده این شرکت Huxley نام دارد که با اتصال آنها به شبکه و انجام آزمایش هایی می توان به شواهد دقیقی از اختلال در ترافیک اینترنت پی برد. این دستگاه به سیستم عامل لینوکسی نت بلاکس مجهز است و آزمایش ها را در یک سند باکس مجازی انجام می دهد تا از جمع آوری داده های کاربران اجتناب شود.
نت‌بلاکس: زیان ناشی از قطع اینترنت در ایران روزانه ۲۵۷.۵ میلیارد تومان است
نت بلاکس با تکیه بر همین ابزارها و از طریق تکنیک دیف اسکن، نقشه ای گرمایی (هیت مپ) را بر اساس کانون قطعی اینترنت و میزان دسترسی نواحی اطراف آن به شبکه تولید می کند. این نهاد اسکن را به صورت بلادرنگ انجام داده و در لحظه می تواند درصد قطعی را اینترنت در کشورها و مناطق مختلف مشاهده کند.
این ابزارها آنقدر کارامد هستند که امروزه گروه های مدافع حقوق بشر و حقوق دیجیتال در سراسر دنیا به استفاده از آنها روی آورده اند.
برآورد زیان ناشی از قطع اینترنت
نت بلاکس با همکاری Internet Society ابزار COST را برای تخمین زیان مالی ناشی از قطع اینترنت توسعه داده است. این سیستم بر پایه متدولوژی «موسسه بروکینگز» و CIPESA تولید شده و بر اساس هزاران شاخص منطقه‌ای ارائه شده توسط بانک جهانی، اتحادیه بین المللی مخابرات (ITU)، دفتر آمار اروپا و اداره آمار ایالات متحده آمریکا عمل می کند.
ابزار آنلاین و داده محور COST با تکیه بر شاخص های مهم اقتصاد دیجیتال اجازه برآورد سریع و آسان هزینه ناشی از قطع اینترنت، شبکه موبایلی و شبکه های اجتماعی را به روزنامه نگاران، محققان، سیاستگذاران، فعالان اقتصادی و دیگران می دهد.
بر اساس تخمین های COST هزینه هر روز قطع اینترنت در ایران ۲۵۷.۵ میلیارد تومان است. در این عدد معیارهایی مثل سلب اعتماد سرمایه گذاران و زیان کسب و کارهای کوچکتر لحاظ نشده، در نتیجه شاید ۲۵۷.۵ میلیارد تومان چشمگیر به نظر برسد اما برخی منابع در داخل کشور میزان ضررها را حتی تا دو برابر این عدد ذکر کرده اند. محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات هم تاکید کرده که سطح تراکنش های برخی کسب و کارهای اینترنتی به واسطه قطع اینترنت بین المللی تا ۹۰ درصد کاهش پیدا کرده است. فارغ از رقم دقیق زیان مالی، همه این گزارش ها نشانگر بار مالی سنگینی هستند که طی هفته گذشته اقتصاد کشور و کسب و کارهای نوپا متحمل آن شدند.
