سازمانها، وزارتخانه‌هاو نهادهای دولتی منبع بی‌پایانی از داده را در اختیار دارند که امکان دسترسی آن به شرکت‌های استارت‌آپی می‌تواند منجر به ارائه سرویس‌هایی شود که در نهایت رفاه اجتماعی و بهبود سبک زندگی شهروندان را به دنبال دارد.
در یک سال گذشته برخی بخش‌ها از جمله شهرداری تهران با در اختیار گذاشتن API سرویس‌های شهری به استارت‌آپ‌ها باعث به وجود آمدن سرویس‌های نوین یا توسعه بخشی ازسرویس‌های این شرکت‌ها شده است. اما همچنان بخش قابل توجهی از نهادهای وابسته به دولت از جمله وزارتخانهها نسبت به آزادسازی داده‌های خود مقاومت نشان می‌دهند و هنوز بسیاری از شرکت‌های استارت‌آپی نتوانسته‌اند قفل دسترسی به این داده‌ها برای ارائه سرویس‌های نوین را باز کنند.
یکی از بخش‌های وابسته به دولت که نسبت به دسترسی استارت‌آپ‌ها به داده‌ها مقاومت دارد و با وجود تمام وعده‌ها و تفاهم‌نامه‌ها در اختیار گذاشتن داده‌ها به این کسب‌وکارها با اما و اگرهای بسیاری همراه است وزارت بهداشت، سازمان تامین اجتماعی و بیمه کشور است.
در حال‌حاضر استارت‌آپ‌های گوناگونی در حوزه سلامت و ارائه خدمات بهداشتی به افراد جامعه و مخصوصا افرادی با نیاز خاص مانند معلولان راه‌اندازی شده است؛ اما بخش قابل توجه‌ای از توسعه سرویس‌های این شرکت‌ها به خاطر نبود داده‌های خاص که تنها در اختیار این نهادهای دولتی است با مشکل مواجه شده است.
شاید همین شرایط هم باعث شد تا سازمان فناوری اطلاعات به نمایندگی از وزارت ارتباطات در نشستی با حضور برخی از استارت‌آپ‌های حوزه سلامت و همچنین نمایندگانی از وزارت بهداشت، سازمان تامین اجتماعی، سازمان بهزیستی و گروهی از سازمان‌های مردم نهاد، فضا را برای گفت‌وگو بین این بخش‌ها و مطرح شدن خواسته‌های دو طرف برای ارائه سرویس بهتر به شهروندان فراهم کند.
تلاش برای شروع گفتمان
معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات در این نشست اعلام کرد که بیشترین حوزه‌ای که نیاز به داده‌های باز دارد تا شرایط برای ارتقاء کیفیت زندگی افراد یک جامعه افزایش پیدا کند، حوزه سلامت و سازمان‌های مردم نهاد فعال در این بخش‌ها است.
امیر ناظمی در این نشست با اعلام اینکه نوآوری‌های اجتماعی در کشور نادیده گرفته شده است گفت: «مشکلی که با آن روبه‌رو هستیم این است که وقتی صحبت از نوآوری می‌کنیم ذهن‌ها ناخودآگاه به سمت تجارت در یک کسب‌وکار و یا نوآری‌های فنی کشیده می‌شود و نوآوری‌های اجتماعی را فراموش می‌کنیم.» به باور او همین نادیده گرفتن نوآوری اجتماعی هم باعث می‌شود تا افراد در یک جامعه از رفاه اجتماعی مناسب برخوردار نباشند.
ناظمی تاکید کرد که برگزاری چنین جلسه‌ای که در آینده نیز ادامه خواهد داشت، برای تمرکز روی نوآوری‌های اجتماعی است و اینکه اگر دولت داده‌های خود را در اختیار کسبوکارهای نوپا قرار دهد ارائه خدمات به بخش‌های مختلف جامعه و مخصوصا افراد با نیاز‌های خاص دسترس‌پذیرتر خواهد بود.
او با ذکر مثالی توضیح داد: «تصور کنید فردی به یک موسسه خیریه مانند «محک» مراجعه و در خواست دریافت کمک می‌کند. اولین و ساده‌ترین سوالی که برای این موسسه به وجود می‌آید این است که آیا این فرد از سایر خیریه‌ها هم توانسته حمایتی دریافت کند و آیا این فرد واقعا دارای یک نیاز خاص است. پاسخ به این سوال‌ها با کمک داده‌های دولتی و یا چیزی که به عنوان دولت الکترونیکی به راحتی امکان‌پذیر است. اما متاسفانه در حال‌حاضر هنوز این دسترسی به داده‌ها در اختیار موسسات و نهادهای خیریه قرار نگرفته تا بتوانند از این طریق به راحتی به درخواست‌کنندگان خود پاسخ دهند.»
ناظمی می‌گوید که فراهم کردن دسترسی به این داده‌ها از سمت وزارتخانهها و سازمان‌های دولتی با توجه به زیرساخت‌هایی که از طریق دولت الکترونیکی ایجاد شده کار ساده‌ای است و باید با گفت‌وگو بین کسب‌وکارها و بخش دولتی این دسترسی هرچه سریعتر فراهم شود. به باور او دسترسی به داده برای افزایش کیفیت زندگی باید تبدیل به مطالبه عمومی شود.
خواسته‌های استارت‌آپ‌های حوزه سلامت از نهادهای دولتی
یکی از بخش‌های این نشست مربوط به معرفی برخی شرکت‌های استارت‌اپی حوزه سلامت بود که با ارائه خدمات در حوزه‌های بهداشت و سلامت به گروه‌های مختلف جامعه و مخصوصا گروه‌هایی با نیاز‌های خاص از جمله معلولان و سالمندان در تلاش‌اند تا دسترسی به خدمات مختلف را برای تمامی شهروندان با کمک نوآوری ساده‌تر کنند.
همچنین این شرکت‌ها با توضیح تجربیات و مشکلاتشان در راه توسعه کسب‌وکارشان خواسته‌های خود از بخش دولتی حاضر در جلسه یعنی وزارت بهداشت و سازمان تامین اجتماعی را نیز مطرح کردند.
«توانیتو» شرکت استارت‌اپی که در زمینه ارائه خدمات آنلاین تخصصی به جامعه معلولان و سالمندان فعالیت می‌کند در این نشست بزرگترین خواسته خود از نهادهای دولتی را کمک برای دیده شدن این استارت‌آپ عنوان کرد.
«سپهری» به عنوان نماینده این شرکت استارت‌آپی در این جلسه با بیان اینکه این دیده شدن باید در بخش‌های مختلف دولت اجرایی شود گفت: «باید توانیتو به کمک شهرداری و از طریق تبلیغات محیطی به جامعه معرفی شود. صداوسیما باید به عنوان مسئولیت‌های اجتماعی خود در معرفی توانیتو به ما کمک کند. از سمت دیگر ما باید در بیمارستان‌ها، مراکز توانبخشی، صندوق بازنشستگی، سازمان تامین اجتماعی و در واقع مکان‌هایی که محل تردد جامعه مخاطبانمان است دیده شویم. این سازمانها هر کدام با یک پیامک ساده می‌توانند در دیده شدن توانیتو به جامعه هدفش کمک کنند.»
سپهری در بخش دیگری از صحبت‌هایش از دولت خواست تا به تعدیل نرخ ارائه خدمات انحصاری در بازار و ایجاد فضای رقابتی به این پلتفرم کمک کند. او در این زمینه توضیح داد: «در حال‌حاضر ارائه خدماتی مانند کار درمانی، گفتار درمانی و فیزیوتراپی به دلیل انحصاری که در این بخش‌ها وجود دارد با نرخ بالایی در اختیار مخاطبان آنها قرار می‌گیرد. اما ما در نظر داریم با سیاست‌های مشخص و ارائه تخفیف‌های برنامه‌ریزی شده یک فضای رقابتی در این بازار ایجاد و نرخ خدمات را نیز کاهش دهیم.»
او در ادامه همچنین از دولت خواست تا با در نظر گرفتن سرفصل بودجه مشخص برای فعالان این بخش به توانیتو برای رشد و توسعه خدماتش کمک کند. او تاکید کرد که با توجه به استفاده از فناوری در این پلتفرم دولت می‌تواند بر نحوه استفاده از این بودجه نیز نظارت داشته باشد.
در ادامه این نشست شاهین طبری، مدیرعامل استارت‌آپ «مداریو» به عنوان راهکار آنلاین نسخه الکترونیکی و مدیریت مطب پزشک با بیان اینکه نزدیک به ۲هزار پزشک روی این پلتفرم مشغول به کار‌اند گفت: «شاید بزرگترین خواسته ما از نهادی مانند وزارت بهداشت دسترسی به API سامانه‌های مختلفی باشد که در این وزارتخانه وجود دارد. درحال حاضر پزشک از طریق پلتفرم ما درخواستی برای دریافت اطلاعات به یک کلینیک ارسال می‌کند اما متاسفانه به دلیل نبود اجازه دولتی برای دسترسی به اطلاعات موجود در آن کلینیک ادامه کار پزشک سخت می‌شود.» طبری در بخش دیگر از سخنان خود در این نشست نیز از وزارت بهداشت خواست تا اقدام به تکمیل قوانین مربوط به نسخه الکترونیکی بیماران کند.
آرش زمانی، مدیر پروژه استارت‌آپ «مای رمپ» که اقدام به معرفی مکان‌های در دسترس‌پذیر به افراد دارای معلولیت می‌کند نیز بزرگترین مشکل‌شان را عدم دسترسی به داده‌های مکان‌ها و موقعیت‌های جغرافیایی اعلام کرد و اینکه جمع‌آوری چنین اطلاعاتی از طریق تیم این شرکت نیز با محدودیت‌ها و مخالفت‌های گوناگونی همراه است. زمانی با علام اینکه هم‌اکنون ۱ میلیون ۳۵۰ هزار معلول تحت پوشش بهزیستی قرار دارند که ۴۶ درصد آنها توانیابان جسمی و حرکتی‌اند گفت: «مکان‌ها و محل‌های ما برای افرادی با محدویت جسمی و حرکتی مناسب‌سازی نشده و ما سعی می‌کنیم با جمع‌آوری اطلاعات شهری و موقعیت‌های جغرافیایی مکان‌های در دسترس‌پذیر را به این افراد معرفی کنیم.» او افزود: «تکمیل این اطلاعات نیاز به همکاری نهادهایی مانند بهزیستی، وزارت بهداشت و شهرداری ها دارد تا با دراختیار گذاشتن اطلاعات مورد نیازمان بتوانیم سرویسمان را توسعه دهیم.»
شقایق خلیلی، از مدیران استارت‌آپ «آزمایش آنلاین» هم که تا کنون بارها به دلیل شکایت وزارت بهداشت با مشکلات مختلفی روبه رو شده هم در این جلسه اعلام کرد که بزرگترین کمک بخش دولتی به این سرویس می‌تواند در بخش‌هایی مانند معرفی این سرویس به توانیاب‌ها توسط بهزیستی، همکاری برای به خدمت گرفتن پرستاران توسط نظام پرستاری، معرفی آزمایشگاه آنلاین به پزشکان توسط نظام پزشکی، معرفی این پلتفرم برای همکاری با بیمارستان‌های دولتی توسط وزارت بهداشت، دریافت API سرویس‌های مختلف از بیمه‌ها، مشارکت در طرح پایش منطقه‌ای و کشوری از وزارت کشور خلاصه شود.
اما در این جلسه تمام مشکلات شرکت‌های استارت‌آپی حوزه سلامت تنها به بخش دولتی ارتباط نداشت. برای نمونه پدرام سلطانی، موسس استارت‌آپ «زوپ» به مشکلاتش با اپ استور «کافه بازار» اشاره کرد و اینکه برخی سیاست‌های این اپ استور چگونه باعث شده این استارت‌آپ با مشکل مواجه شود. سلطانی در این زمینه گفت: «ما بسیاری از پزشکان را مجاب کردیم که به جای دریافت حق ویزیت ۶۰ هزارتومانی، به صورت «ویزیت ویدیویی» از بیماران ۲۰ هزار تومان حق ویزیت دریافت کنند که ۳۰ درصد این مبلغ را ما به عنوان حق کمیسیون بر می‌داریم و باقی را به پزشک پرداخت می‌کنیم. حالا در این بین کافه بازار به ما اعلام کرده که اگر می‌خواهید اپ‌تان را در این اپ استور منتشر کنید باید ۳۰ درصد کمیسیون به اضافه ۹ درصد ارزش افزوده را به ما پرداخت کنید.»
او می‌گوید که به خاطر این سیاست آنها امکان قرار دادن اپ زوپ روی کافه بازار را از دست داده‌‌اند و اگر قرار باشد گوگل‌پلی هم فیلتر شود آنها دیگر هیچ راهی برای جذب کاربر نخواهند داشت. سلطانی با اعلام اینکه تا کنون مذاکراتشان با مدیران کافه بازار در این زمینه هم به نتیجه نرسیده از سازمان فناوری اطلاعات خواست تا به آنها برای رفع این مشکل کمک کند.
ترس دسترسی آزاد به اطلاعات در سازمان‌های دولتی
در ادامه این جلسه نمایندگانی از وزارت بهداشت، سازمان تامین اجتماعی و سازمان بهزیستی هم به بیان موانع و مشکلاتشان بر سر آزادسازی اطلاعاتی که در اختیار دارند اشاره کردند.
مدیر کل فناوری اطلاعات سازمان تامین اجتماعی در این نشست با بیان اینکه آنها نیز با بسیاز تمایل به ارائه سرویس‌های نوین و الکترونیکی دارند اعلام کرد که بزرگترین مانع بر سر آزادسازی این داده‌ها به مسائل امنیتی مربوط به اطلاعات کاربران باز می‌گردد.
علی معیری در این مورد گفت:«مدت‌هاست که بحث Open API را در سازمان مطرح می کنیم اما با مخالفت‌های جدی مخصوصا از سمت دفتر حقوقی سازمان مواجه هستیم. در حال حاضر این دغدغه وجود دارد که با این آزاد سازی حریم خصوصی مردم به خطر بیافتد.» او با اشاره به اینکه در حال حاضر ۳ میلیون مستمری بگیر از این سازمان و جود دارد افزود: «حوزه‌های سنتی و درواقع بخش سنتی سازمان اجازه نمی‌دهد که مدل‌های بیزنسی کسبوکارهای نودپا وارد این سازمان شوند و این درحالی است که نوآوری در سازمان تامین اجتماعی تا حد زیادی می‌تواند به افزایش رضایت مخاطبان ما کمک کند. برای مثال ما یک همکاری موفق با استارت‌اپ «بیمیتو» در حوزه صدور غیر حضوری دفترچه‌های بیمه داشتیم؛ اما به مشکلاتی با سازمان بازرسی برخورد کردیم و نزدیک به ۱۴ یا ۱۵بار هم به حراست و جاهای مختلف سازمان رفته‌ام و دوستان هنوز برای انجام این همکاری اقناع نشده‌اند و درنهایت هم ما همکاری خود با این شرکت را متوقف کرده‌ایم.»
معیری تاکید کرد برای رد شدن از این سد مقاومت دولتی‌ها برای همکاری با شرکت‌های استارت‌آپی آنها نیاز به حمایت بیشتر از سمت وزارت ارتباطات و برگزاری جلسات با مدیران سازمان تامین اجتماعی دارند.
در ادامه هم علی علیزاده، دبیر کمیته سلامت دیجیتال وزارت بهداشت از شکل‌گیری کمیته‌ای گفت تا نحوه همکاری این وزارتخانه با استارت‌آپ‌های حوزه سلامت منسجم‌تر پیگری شود. دو در مورد این کمیته گفت: «۶ ماه پیش کمیته‌ای متشکل از معاونت علمی، صندوق نوآوری و دفتر حقوقی و فناوری وزارت بهداشت را شکل دادیم تا آیین‌نامه‌ای تدوین کنیم که براساس آن نحوه همکاری وزارت بهداشت با استارت‌آپ‌های این حوزه کمک کند.» او با اشاره به جزییات این آیین‌نامه بیان کرد: «سعی شده در این آیین‌نامه چند مورد مهم مورد توجه قرار بگیرد. اول اینکه با کمترین نظرات منفی همراه باشد و دوم اینکه ماکزیموم هم‌افزایی و همراهی را ایجاد کند. از سوی دیگر به کمک این آیین‌نامه مینیموم قانون‌گذاری جدید در این بخش را ایجاد کنیم.» به گفته او با طرح این آیین‌نامه معاونت‌های دیگر وزارت بهداشت مانند معاونت حقوقی،درمان، دارو و غذا هم به این کمیته پیوسته‌اند. آنطور که علیزاده می‌گوید این آیین‌نامه یک آیین‌نامه مهم در بحث نظارت است که فرایند تصویب خود را طی می‌کند.
علیزداده همچنین در این نشست از راه‌اندازی سامانه‌ای برای گرفتن ارتباط استارت‌آپ‌های حوزه سلامت با بخش‌های مختلف وزارت بهداشت خبر داد و گفت: «به زودی سامانه‌ای راه‌اندازی خواهد شد که موضوع مجوز گرفتن این شرکت‌ها از بخش‌های دیگر را بررسی می‌کند و در نهایت هم بعد این بررسی آنها به معاونت‌های مربوط به حوزه کاری‌شان متصل می‌شوند. با این سامانه در تلاش هستیم تا مشکل بازاریابی و جلب اعتماد مخاطبان به این استارت‌آپ‌ها را حل کنیم.»
علیرضا مروج، مسئول امور هماهنگی کسبوکارهای سلامت دیجیتال مرکز فناوری وزارت بهداشت از دیگر حاضران در این جلسه بود که اعلام کرد که استارت‌آپ‌های حوزه سلامت از جمله شرکت‌هایی به حساب می‌آیند که باید ارزش خلق کنند تا بتوانند خودشان را به وزارت بهداشت اثبات کنند. او با اشاره به اینکه فعالیت صنفی در بین این استارت‌آپ‌ها برای حل مشکلاتشان با نهادهای دولتی با مشکل مواجه است گفت: «۲سال است که اتحادیه کسبوکارهای مجازی کارگروهی را برای پیگیری مشکلات استارت‌آپ‌های حوزه سلامت تشکیل داده است و من هم به نمایندگی از وزارت بهداشت در آن شرکت می‌کنم؛ اما باید بگویم که این جلسات بسیار نامنظم است و تاکنون خروجی نداشته است.» او پیشنهاد می‌دهد که استارت‌آپ‌های حوزه سلامت یک نهاد صنفی را پیدا کنند که ابتدا یک هم‌افزایی داخل خودشان رخ دهد تا در نهایت بتوانند مشکلاتشان را با بدنه دولت حل کنند.
او مشکلات دیگر در این حوزه را نبود سرمایه‌گذاری کافی می‌داند و اعلام می‌کند: «به خاطر اینکه وزارت بهداشت جلوی یکسری استارت‌آپ‌های حوزه سلامت را گرفته است سرمایه‌گذاران جرات سرمایه‌گذاری در این حوزه را پیدا نمی‌کنند. بنابراین یکی از کارها در این زمینه همکاری سازمان فناوری اطلاعات با معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت است. از سوی دیگر صندوق نوآوری و شکوفایی باید صندوق‌هایی مخصوص استارت‌آپ‌های حوزه سلامت راه‌اندازی کند و سرمایه‌گذاران را مجاب کند که در این بخش سرمایه‌گذاری کنند.»
او در این جلسه در پاسخ به سوال رئیس سازمان فناوری اطلاعات که تا کنون چند API را در اختیار استارت‌آپ‌های حوزه سلامت گذاشته‌اند گفت: «هنوز این اتفاق نیفتاده و در حال فراهم کردن زیرساخت‌های لازمیم. یک سامانه‌ای قرار است رونمایی شود که این کار را انجام می‌دهد؛ اماتا ۲ ماه دیگر شرکت‌های استارت‌آپی می‌توانند درخواست کتبی خود را به بخش آی‌تی وزارت بهداشت ارائه کنند و API مورد نظر خود را بخواهند. پس از احراز هویت حقوقی شرکت این API به آنها داده می‌شود.» براساس اظهارت مروج این APIها در بخش‌های مربوط به اطلاعات آزمایشگاه ها، درمانگاه‌ها، پرونده الکترونیکی،نسخه الکترونیکی و غیره خواهد بود.
