نخستین اختراع بشر آتش بوده و پس از آن ابزار را می توان دومین اختراع بشر به شمار آورد که فاصله این دو اختراع تقریبا چهار میلیون سال بوده است.

سپس باز هم با گذشت زمان کمتری، عدد صفر اختراع می شود. تا اینکه بر اثر افزایش جمعیت جهان، نیاز به اختراع برای بشر بیشتر می شود. رفته رفته زندگی اجتماعی شکل گرفته و نخستین جامعه یا عصر کشاورزی ایجاد می شود. این عصر چیزی حدود سی هزار سال طول می کشد و باز هم نیاز بشر به ابزار و ... باعث می شود تا انسان به فکر گذر از این عصر بیفتد. انسان با هدف دیگری غیر از اهداف عصرهای پیشین گام در راه عصر صنعت می گذارد، در عصر صنعت، علم پیشرفت و توسعه قابل توجهی کرده و با اختراعاتی چون ماشین بخار آغاز شد و با ورود یخچال، تلویزیون و ... به زندگی انسان ادامه پیدا می کند. این عصر هم مانند دوره های پیش پس از مدتی سپری شده و نیاز بشر به اطلاعات موجب ورود کامپیوترها به عرصه زندگی انسان می شود، به گونه ای که از سال 1980 به بعد که تقریبا کامپیوترهای خانگی وارد عرصه زندگی مردم می شوند، این عصر جدید خودش را بیشتر نشان می دهد که از آن تحت عنوان عصر اطلاعات یا دانش یاد می شود و نماد این عصر یا موج سوم، همان اینترنت و کامپیوتر است که می بینیم در زندگی ما به گونه ای شگفت انگیز نفوذ کرده است.

 

با نگاهی علمی و پژوهشی به روند گسترش تکنولوژی و فناوری می توان به این نتیجه رسید که با توجه به رشد فناوری ها، عصر بعدی، عصر مجازی خواهد بود. کشورهایی که در عصر صنعت بودند و زودتر از بقیه فهمیدند که نیاز بشر، کامپیوتر و اینترنت است، توانستند اقتصادشان را شکوفا کرده و از ابزار به بهترین نحو ممکن بهره بگیرند. کشورهایی هم که به باور قدرت این ابزار نرسیده اند، هنوز هم دچار مشکل هستند.

 

در ملبورن استرالیا، برای نخستین بار مقوله عصر مجازی را مطرح کردم و پس از آن در تایلند، مالزی و آمریکا و بسیاری از دانشگاه های برجسته دنیا سعی کردم با طرح این مساله ببینم آیا این مقوله یک نظریه جامع و قابل پذیرش دانشمندان هست یا نه که خوشبختانه بازخوردهای مثبتی گرفتم.

 

به عنوان مثال با اختراع صفحه کلید مجازی  به دست یک ایرانی در دانشگاه کالیفرنیا می توان راحت تر این مساله را درک کرد. شیوه کار این صفحه کلید به این صورت است که وقتی شما دکمه ها را لمس می کنید، نتیجه آن به صورت حروف بر روی صفحه نمایشگر تایپ می شود و این در حالی است که شما بر روی هوا مشغول تایپ کردن هستید. امروزه صفحات پلاسمایی اختراع شده اند که جایگزین کلاه های حقیقت مجازی برای دیدن به صورت سه بعدی شده اند. از زمانی که اینترنت آمده و ارتباطات دوسویه بیشتر شده است، سرعت رشد حقیقت مجازی و تصاویری که به صورت سه بعدی معنا پیدا می کنند، در حال افزایش است.

 

ضمن اینکه اخیرا در دنیا برای اثبات این ادعا آزمایش هایی انجام شده است. به عنوان مثال دو نفر، یکی در آمریکا و دیگری در کره جنوبی دستانشان را دراز کرده اند و با هم یک شی را از نقطه سومی بلند کرده اند. تکنولوژی در دنیا این قدر پیشرفت کرده است که به شما اجازه می دهد تا چنین کاری را به صورت مجازی انجام دهید. این آزمایش نشان می دهد که فضا دارد برای یک دنیای سه بعدی و عملیاتی شدن این مباحث آماده می شود، اینها نه شوخی است، نه تخیل. البته تحقق این امر به عناصر دیگری مانند دوربین های خاص نیز نیاز دارد.

 

به نظر من مهم این است که درک کنیم که چنین فضایی در حال شکل گیری است و البته، خوشبختانه در کشور ما هم اخیرا اوضاع بهتری نسبت به گذشته به وجود آمده است که این جای بسی خوشحالی دارد.

 

االبته، متاسفانه چون همیشه غربی ها و کشورهای پیشرفته صادرکننده تکنولوژی غرب به کشور ما بوده اند، ما این تکنولوژیها را به صورت ابزار عناد دیده ایم. این فرهنگ در مورد وسائل مختلفی از قبیل ویدئو، ماهواره، سی دی و حتی اینترنت در جامعه ما وجود داشته است.

 

از این رو، باید نگرشی را در جامعه تولید کنیم که با ورود این تکنولوژی به جامعه، مجبور نباشیم از همان کاربری هایی که همراه تکنولوژی وارد می شود، استفاده کنیم، بلکه این بار دیگر برایش کاربری داشته باشیم و با مطالعه و تطبیق با ساختار فرهنگی و دیدگاه های خودمان، برای پذیرش یک تکنولوژی آماده شویم؛ به گونه ای که حتی خودمان می توانیم در پیدایش تکنولوژی نقش داشته باشیم که اگر این مهم میسر شود، می توانیم نسبت به خیلی کشورهای دیگر در این زمینه پیشرو باشیم .

 

البته مشکل اساسی که در این حوزه وجود دارد این است که ما هنوز در عصر اطلاعات هم نیستیم، بلکه در عصر صنعت هستیم که مسوولانی که در سطح کلان مملکت تصمیم گیری و برنامه ریزی می کنند، باید این مسائل را در نظر بگیرند. ضمن اینکه، دانشگاهیان نیز در تحقق این پروژه نقش بزرگی بر عهده دارند. دانشجوهای ما باید در این زمینه مطالعه داشته باشند. باید متوجه باشیم که به جای اینکه انرژی ما صرف خودمان شود، باید برای جهان مصرف شود.

 

به نظر می رسد، بهترین راهکار برای توسعه و رسیدن به عصر مجازی، ساخت شهرک های نمونه و شهرهای الکترونیکی است. وقتی می گوییم شهر الکترونیکی، یعنی تمام ساختار و اداره شهر در زمینه های مختلف بتواند با امکانات الکترونیکی هم انجام گیرد.

 

بنده برای نخستین بار بحث شهرهای الکترونیکی را در ایران مطرح کردم. نخستین بار در کیش کار کردم. کیش به لحاظ اینکه کوچک و محدود بود و فرودگاه و ادوات بین المللی داشت، همه مشخصات یک کشور با ابعاد کوچک را داشت و از نظر من، بهترین نقطه برای شهر الکترونیک بود. اما متاسفانه هیچگاه فرصت به یک دانشگاهی داده نمی شود که نظریه و طرحش را به صورت کامل در یک نقطه اجرا کند. در مورد کیش هم همین حالت به وجود آمد و بالاخره کسانی آمدند که آن طوری که من درک می کردم به این مسئله توجه نداشتند و اولویت هایشان شهر الکترونیک نبود. این در حالیست که در کشورهای دیگر، با اینکه در آنجا غریبه بودم اما تا یک روش یا نظریه را مطرح می کردم، آن نظریه را سریع مثبت می گرفتند و قبول می کردند. در اینجا باید اذعان کنم که یکی از عواملی که می تواند شرایط کشور را در این حوزه بهبود بخشد، همانا نهضت نرم افزاری است.

 

** دکتر علی اکبر جلالی/ فوق دکترای برق و متخصص فن آوری اطلاعات و عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت ایران