تقریبا هیچ چیز بد‌تر از دوچرخه‌سواری در کنار یک کانال آب نیست، در حالی که گله‌ای از پشه‌های ریز و سمج، به شما حمله‌ور شده‌اند. اما چرا این متجاوزان نامریی که در همه‌جا یافت می‌شوند، به صورت دسته‌ای و در کنار هم پرواز می‌کنند؟

پروفسور جورج کورتنی، استاد حشره‌شناسی دانشگاه ایالتی آیووا، علت این ویژگی را، در راحت‌تر بودن شرایط جفت‌یابی بین پشه‌های نر و ماده می‌داند. او در مصاحبه با خبرنگار رویترز گفت، ردیف پایینی گروه پشه‌ها را تقریبا فقط پشه‌های جنس نر تشکیل می‌دهند. این مکانیسم، برای پیدا کردن جفت، برای هر دو جنس بسیار حائز اهمیت است. پشه‌های نر همیشه برای جلب توجه ماده‌ها، دور هم جمع می‌شوند. ولی محل این گردهمایی به محیط اطراف بستگی دارد.

معمولا آنها این تجمع را در اطراف یک شی یا جسم خاص تشکیل می‌دهند که ممکن است بر روی کانال و جریان آب و یا در حاشیه آن قرار داشته باشد. این جسم به نوعی حکم یک شاخص مخصوص برای مشخص بودن گروه در محیط اطراف خواهد بود. از این طریق پشه‌های ماده نیز سریع‌تر می‌توانند محل اجتماع نرها را پیدا کنند. به علاوه پشه‌ها معمولا در جاهایی که با نور خورشید روشن شده‌اند، بیشتر جمع می‌شوند، به طوری که با حرکت نور خورشید، دسته پشه‌ها نیز جابه‌جا می‌شوند!

نکته جالب و البته دیوانه‌وار چنین اجتماعاتی این است که گروه پشه‌ها، در این حالت، به راحتی توسط شکارچیان دیده می‌شوند. برای مثال سنجاقک‌ها با مشاهده این دسته پروازی، خود را به دل این سفره چرب و نرم می‌زنند و در هر بار چند پشه را نوش‌جان می‌کنند. به عبارتی تشکیل دسته‌های جفت‌یابی برای پشه‌ها مرگبار نیز هست!

گروه‌ پشه‌ها می‌تواند شامل یک دسته 10، 12 عددی در یک بعد‌از ظهر ساکت و خلوت باشد یا به یک پارتی میلیونی تبدیل شود. به عنوان نمونه بر روی دریاچه ویکتوریا در شرق آفریقا، گاهی چنان این دسته‌ها بزرگ هستند که مانند ابری سیاه بر روی آب به نظر می‌رسند!

نکته جالب این است که ماده‌ها، هرگز گروه تشکیل نمی‌دهند. در عوض آنها تنها برای یافتن جفت خود وارد جمع پشه‌های نر می‌شوند. پروفسور کورتنی در یکی از برنامه‌های تحقیقاتی خود سعی کرد یکی از این پشه‌های ماده را بعد از ورود به تجمع نر‌ها، ردیابی کند ولی در نهایت ردپای آن را گم کرد. به گفته او، نحوه پرواز پشه‌های ماده با نرها متفاوت است ولی زمانی که وارد گروه می‌شوند، عملا پیدا کردنشان غیر ممکن است!

این ماجرا به حدی مشکل‌زا شده که حتی می‌تواند سبب شکست تحقیقات شود. کورتنی، می‌داند که پشه ماده وارد کدام دسته می‌شود ولی نمی‌تواند تعیین کند که آیا پشه ماده به دنبال همسر ایده‌آل خود می‌گردد و یا با اولین پشه نری که ملاقات کرد، جفتگیری می‌کند!؟ در هر صورت با توجه به عمر کوتاه پشه‌ها که از چند ساعت تا چند روز متغییر است، تشکیل چنین دسته‌های جفت‌یابی، برای بقای گونه پشه‌ها، بسیار استراتژیک و البته خلاقانه است!

حتی کورتنی احتمال می‌دهد در این تجمع، مکان‌های خاصی برای جفت‌گیری ارجحیت داشته باشند و پشه‌های نر برای دستیابی به این جایگاه‌ها با یکدیگر به رقابت بپردازند. او معتقد است که بخش‌های بالایی و حاشیه‌های بیرونی اجتماع، بهترین مکان‌ها برای یافتن جفت ماده است. البته در هر صورت باز هم بسته به گونه پشه، ممکن است این جایگاه‌های برتر، متفاوت باشد.

کورتنی براساس مطالعاتی که داشته است، اعتقاد دارد شیوه حرکت کلی اجتماع پشه‌ها نیز از یک الگوی خاص تبعیت می‌کند. یک الگو با حرکت مجزا به سمت جلو و عقب و یا حرکت چرخشی از عمده‌ترین شیوه‌های جابه‌جا شدن گروه پشه‌هاست. این مکانیسم سبب می‌شود تا از ملاقات‌های تکراری بین افراد جلوگیری شود!

در حقیقت به دلیل توانایی و سازگاری پشه‌ها، در رعایت فاصله پروازی، آنها به راحتی قادر به انجام این کار هستند بدون آنکه در این گردهمایی میلیونی با یکدیگر تصادف کنند! از لحاظ علوم زیستی، پشه‌ها و مگس‌ها همگی از یک راسته محسوب می‌شوند و به عنوان دوبالان یا دی‌پترا (Diptera) شناخته می‌شوند. زیرا دارای دو بال واقعی هستند و دیگر بال‌های بالایی آنها در طی تکامل به اندام‌های ژیروسکوپیک تبدیل شده‌اند که هالتر‌ها (Halteres) نامیده می‌شوند. هالتر‌ در نحوه پرواز آنها نقش مهمی را بر عهده داشته و سبب تعادل حرکتی و در نتیجه پرواز ماهرانه گونه‌های مختلف مگس‌ شده است. از طرف دیگر این توانایی سبب درک بهتر رفتار پروازی آنها در چنین اجتماعات عظیمی می‌شود.

به علاوه این پشه‌های ریز که Gnats نامیده می‌شوند را با پشه‌های واقعی که انسان را نیش می‌زنند و به اسم Mosquitoes شناخته می‌شوند، نباید اشتباه گرفت. زیرا هر چند بسیار آزاردهنده هستند ولی پشه‌های ریز به صورت هدفمند به دور انسان‌ها تجمع نمی‌کنند و همان‌طور که در ابتدای مطلب گفته شد، تنها در صورت عبور از نزدیک تجمع‌ آنها، گروه از شما به عنوان یک شاخص استفاده می‌کند!

نوشته چرا پشه‌های ریز در طبیعت به دور هم تجمع می‌کنند؟ اولین بار در وب‌سایت فناوری پدیدار شد.