دو دیدگاه شیفتگی و نفرت نسبت به سرمایه گذاری خارجی در حوزه آی سی تی وجود دارد
نزديك به 100 روز از اجرايي شدن برجام و لغو رسمي تحريم هاي هسته اي عليه ايران مي گذرد
تا كنون گزارش، مقاله و يادداشت هاي گوناگوني در خصوص تأثير لغو تحريم هاي بين المللي عليه ايران بر بخش هاي مختلف صنعت كشور منتشر شده است. حتي در اين زمينه همايش هايي نيز با حضور صاحبنظران و تحليلگران اقتصادي برگزار شده است. شمارش معكوس براي رفع تحريم هاي هسته اي از اواسط بهار سال گذشته شروع شد و از همان زمان تا كنون اميدها و انتظارات گوناگوني براي ايجاد تحول در بخش هاي مختلف صنعت كشور ايجاد شده است. يكي از اين صنايع كه بسياري منتظر رشد و برطرف شدن ركود چند ساله آن هستند، صنعت ICT است. تأثير اجراي برجام و رفع تحريم ها روي اين صنعت در دو بخش صنعت آي تي و بازار كامپيوتر ديده مي شود.
به باور بسياري از فعالان بازار كامپيوتر، تأثير رفع تحريم هاي بين المللي چه از زمان شروع مذاكرات هسته اي و چه بعد از توافق در اين مذاكرات، تنها يك جو رواني براي كاهش قيمت ها به دنبال حضور نمايندگان اصلي خارجي در اين بازار ايجاد كرده است. جوي كه در نهايت به باور اين فعالان، ركود بيشتر در بازار كامپيوتر را به دنبال داشته است. اما داستان رفع تحريم هاي هسته اي روي صنعت آي تي كمي متفاوت تر است.
بسياري از فعالان اين صنعت، برداشته شدن تحريم هاي بين المللي را راهي براي سرازير شدن سرمايه هاي خارجي و رشد شركت هاي تكنولوژي محور ايراني مي دانند. هرچند ورود سرمايه گذاران خارجي به صنعت IT ايران با اما و اگرهاي گوناگوني همراه است چرا كه برخي از فعالان صنعت IT، ورود سرمايه گذاران خارجي به اين صنعت را مرتبط با تحريم ها نمي دانند و معتقدند قانون هاي دست و پاگير در اين صنعت و همچنين فراهم نبودن شرايط امن براي سرمايه گذاران خارجي مانع ورود آنها به اين بازار پيش از تحريم، در زمان تحريم و پس از رفع آنها شده است.
از سويي نيز فعالان ديگر اين صنعت بر اين باورند كه فعاليت شركت هاي نرم افزاري و سخت افزاري در كشور آنقدر بزرگ نشده تا سرمايه گذاران خارجي براي ورود به اين بازار جذب شوند. انتقال دانش در كنار سرمايهبا نهايي شدن توافق ايران با قدرت هاي جهاني بر سر مسأله هسته اي، خبرهاي گوناگوني در خصوص حضور يا ابراز تمايل شركت هاي بزرگ دنيا در ايران شنيده مي شود. تاكنون نيز گزارش هايي از طرف رسانه هاي خارجي در خصوص حضور بازيگران اصلي صنعت خودروسازي، نفت و... در ايران منتشر شده و حتي در اين زمينه قرارداد هايي بين طرف خارجي و ايراني به امضا رسيده است. در حوزه ICT نيز از اين دست خبرها زياد شنيده مي شود.
مذاكره اپراتور Orange فرانسه با يكي از اپراتورهاي ايراني تلفن همراه، حضور اوراكل غول نرم افزاري امريكا در ايران، تماس اپل با يكي از توزيع كنندگان داخلي براي راه اندازي فروشگاه در ايران، فعال شدن نمايندگي هاي شركت نرم افزاري SAP و... از جمله همين خبرها هستند. خبرهايي كه برخي از آنها بلافاصله بعد از انتشار يا تكذيب شده و يا به فراموشي سپرده شده اند.
همچنين در مورد سرمايه گذاري شركت هاي خارجي روي برخي شركت هاي استارت آپ(شركت هاي نوپا) ايراني نيز خبرهايي از گوشه و كنار شنيده مي شود اما اين خبرها نيز به دلايلي از سوي شركت هاي ايراني هنوز به صورت رسمي مورد تأييد قرار نگرفته يا اطلاعات دقيق و شفافي در اين خصوص منتشر نشده است.
با وجود خبرهاي مختلف در خصوص ابراز تمايل شركت هاي خارجي به بازار IT ايران چرا برعكس حوزه خودرو يا نفت، تا كنون قرار داد رسمي بين شركت هاي تكنولوژي ايراني و خارجي براي جذب سرمايه به امضا نرسيده است؟ شهرام حقيقي، كارشناس حوزه آي تي، وجود دو ديدگاه مختلف نسبت به سرمايه گذاري خارجي در حوزه ICT را عامل اصلي در اين زمينه مي داند. او در گفت و گو با ايران مي گويد: دو ديدگاه شيفتگي و نفرت افراطي نسبت به سرمايه گذاري خارجي در ايران وجود دارد كه يكي معتقد است هر مدل سرمايه گذاري خارجي مناسب است و يكي ديگر اساساً با هر نوع حضور خارجي مخالف است.
اين كارشناس با اشاره به تجربه هاي كشورهاي ديگر در جذب سرمايه گذاري خارجي تأكيد مي كند: تجربه موفق كشورهايي كه توانسته اند سرمايه گذاري خارجي را در چارچوب منافع ملي شان تعريف كنند نشان مي دهد كه مي توان مدل مناسبي در اين زمينه ارائه داد.
براي مثال چين توانست در كنار سرمايه گذاري خارجي و همچنين حضور شركت هاي خارجي در طي يك دهه، برندهاي بين المللي بزرگي مانند موتور جست و جوي بايدو و شركت تجارت الكترونيكي علي بابا را ايجاد كند كه رقيب شركت هاي بزرگ چند مليتي شدند.
درمقابل روسيه كه بازار خود را كاملاً در اختيار خارجي ها گذاشت نتوانست از اين مراوده نفعي ببرد و اقتصادش سقوط كرد. به باور وي سرمايه گذاري خارجي موفق تنها موفقيت در جذب سرمايه نيست بلكه فراهم كردن فضايي براي انتقال دانش و فرهنگ هم هست. اين كارشناس، سرمايه گذاري را كه در كنار آن انتقال دانش و تجربه صورت گيرد و منجر به ايجاد برندهاي محلي بزرگ شود يك نوع موفق سرمايه گذاري در حوزه تكنولوژي مي داند. نياز به تغيير در قوانين سرمايه گذاريبرخي فعالان صنعت ICT، تحريم هاي بين المللي را عامل اصلي عقب افتادن ايران از پيشرفت هاي دنياي تكنولوژي مي دانند.
اين گروه بر اين باورند كه حالا با برداشته شدن اين تحريم ها موانع ورود شركت ها و مشاوران خارجي به كشور نيز برداشته شده و چرخ كند توسعه اين صنعت در كشور دوباره سرعت مي گيرد. اما در كنار اين نظر، گروهي ديگر معتقدند آنچه مانع ورود سرمايه گذاران خارجي به صنعت فاواي كشور مي شود نبود قانون هاي مشخص و شفاف است.
به باور اين فعالان، پيچيدگي هاي قانوني در كشور در زمينه ثبت شركت، مسائل بيمه ، ماليات، نوسانات ارز و... باعث شده تا سرمايه گذاران خارجي براي ورود به صنعت آي تي ايران ريسك هاي زيادي را پيش روي خود ببينند. در همين زمينه شهاب جوانمردي، مدير عامل شركت فناپ، معتقد است حوزه آي تي كشور براي جذب سرمايه گذاران خارجي نيازمند قانون هاي به روزتر است و همچنين بخشي از قانون هاي فعلي در اين زمينه نيز بايد تغيير كند.
او در گفت وگو با ايران مي گويد: براي ورود سرمايه خارجي به كشور بايد يك سري قوانين مشخص در زمينه روابط پولي- بانكي، ايجاد و امكانات بيمه اي ويژه، مديريت نرخ ارز و... فراهم شود، كه متأسفانه تاكنون اين شرايط به صورت شفاف براي ورود اين سرمايه گذاران فراهم نشده است. در حال حاضر با شرايطي كه بازار ارز كشور دارد، سرمايه گذار ترس از ورود سرمايه خود به كشور دارد چرا كه نمي داند ميزان پولي كه وارد يك صنعت مي كند در لحظه بعد با نوسانات بازار ارز ايران ارزشش را از دست داده يا خير ؟