در حالی که چین در تلاش برای رهایی از استعمار اینترنت آمریکایی است، تعامل ایران با این کشور در قالب سند همکاری ایران و چین و انتقال تکنولوژی‌های نو به کشورمان ضروری به نظر می‌رسد.
عملکرد انحصارطلبانه و استعمارگرایانه آمریکا در فضای مجازی، برخی کشورها را بر آن داشته که برای کمک به توسعه جهان و بهبود زمامداری اینترنت، احترام به حاکمیت کشورها در فضای مجازی و توجه به آینده مشترک بشریت در این عرصه، اقدامات مؤثری انجام دهند.
یکی از این کشورها که دیدگاه «لزوم فعالیت‌های مشارکتی کشورها در فضای مجازی» را دنبال می‌کند چین است. این کشور طی سال‌های اخیر در کنفرانس‌های جهانی اینترنت، دیدگاه‌های خود را در این خصوص ارائه کرده و نسبت به رویه تهاجمی، خصمانه و استعمارگرایانه آمریکا در فضای مجازی انتقاد داشته است.
چین به تازگی گزارشی با نام «ایجاد جامعه‌ای با آینده‌ای مشترک در فضای سایبر با همکاری گروهی» را که در سال ۲۰۱۹ در کمیته سازماندهی کنفرانس جهانی اینترنت ارائه کرده بود، بازنگری کرده است؛ در این سند بر دستیابی به «توسعه مشترک، همکاری در زمینه تأمین امنیت سایبری، حرکت به سوی زمامداری مشترک و بهره‌مندی مشترک کشورها از مزایای اینترنت و فضای مجازی» تاکید شده است. متن این سند پیش از این در خبرگزاری مهر منتشر شده است.
به دلیل رویکرد مدنظر در این سند و با توجه به برنامه‌های ایران برای همکاری بلندمدت با چین، پرداختن به مساله همکاری دو کشور در حوزه اینترنت در ذیل این سند، خالی از لطف نیست.
در همین زمینه محمدصالح جوکار نماینده مجلس گفته است که در پیش‌نویس سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین، موضوع اینترنت ملی تحت عنوان همکاری دو کشور در جهت توسعه فضای مجازی قید شده است.
در این میان این سوال مطرح می‌شود که همکاری ایران با چین برای برون رفت از استعمار اینترنت آمریکایی در چه موضوعاتی باید پیگیری شود و چه راهکارهایی مدنظر قرار گیرد تا منافع کشور در این همکاری تأمین شود.
حکمرانی اینترنت کاملاً در اختیار آمریکا است
سید مسعود شریفی آینده پژوه و کارشناس فضای مجازی در گفتگو با خبرنگار مهر، بایدها و نبایدهای همکاری استراتژیک ایران و چین در عرصه اینترنت و فضای مجازی را تشریح کرد و با اشاره به استعمار و انحصار فعلی آمریکا در بخش زیرساخت‌های اینترنت و ارائه خدمات گفت: کشورهای مختلف نگران موضوع انحصار آمریکا در زیرساخت‌های ارائه اینترنت هستند. برای مثال امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه دو سال پیش با تاکید بر اینکه نباید فقط دو رویکرد اینترنت آمریکایی و اینترنت چینی در جهان وجود داشته باشد، از کشورهای عضو اتحادیه اروپا خواست رویکردشان را در این باره تغییر داده و رویکردی جدید در زمینه اینترنت پیش بگیرند. چرا که اروپا هم باید ارائه دهنده اینترنت باشد.
شریفی با اشاره به اینکه اینترنت کابلی در جهان به شدت تحت کنترل چند شرکت قوی آمریکایی در سیلیکون ولی است، ادامه داد: حتی مؤسسه آیکان که مدیریت واگذاری نام‌های دامنه و آدرس‌های پروتکل اینترنت را برعهده دارد، به شدت آمریکایی است. در حالی که ظاهراً یک شرکت حاکمیتی چند ملیتی و مستقل به نظر می‌آید اما کاملاً آمریکایی است و تصمیماتش تحت تأثیر مستقیم وزارت بازرگانی آمریکا قرار دارد.
این آینده پژوه فضای مجازی با بیان اینکه حکمرانی اینترنت کاملاً آمریکایی است و تصمیم گیری‌های آیکان نیز مستقل از آمریکا نیست، گفت: انحصار در زیرساخت ارائه اینترنت توسط آمریکا به شدت مشهود است. به همین دلیل کشور چین خواستار مهیا شدن بستری برای ایجاد سازمان پروتکل‌های اینترنت زیر نظر سازمان ملل شده است.
ایران همکاری با چین را در ۳ بخش دنبال کند
شریفی با بیان اینکه چین خودش یکی از توسعه دهنده‌های اصلی اینترنت است و به عنوان رقیب آمریکا در حکمرانی اینترنت، سعی دارد خود را مطرح کند، گفت: چین قصد دارد متناسب با فرهنگ و نیازهای بومی خود، سند حکمرانی بر اینترنت را ارائه کند و در این زمینه اقدامات مهمی انجام داده است. از این رو همکاری ما با چین می‌تواند در ۳ بخش «قطعات الکترونیکی و چیپ ست ها»، «اینترنت ماهواره‌ای» و «تجهیزات مخابراتی ۵G» دنبال شود.
وی با بیان اینکه در حوزه «قطعات الکترونیکی و چیپ‌ست ها»، به دلیل تحریم‌هایی که آمریکا علیه چین روانه کرده، این کشور به سمت تولید قطعات رفته و حرف برای گفتن دارد، افزود: ایران نیز با توجه به اینکه به شدت تحت تحریم آمریکا است، می‌تواند با پیوستن به چین، مساله تحریم آمریکا را خدشه دار کند.
شریفی با اشاره به سهم چین از بازار تجهیزات مخابراتی، گفت: یک سوم بازار تجهیزات مخابراتی دنیا هم اکنون در اختیار کشور چین است و شرکتهای پیشرو در حوزه فناوری ۵G نیز چینی هستند.
این کارشناس فضای مجازی با اشاره به اینکه بحث «اینترنت ماهواره‌ای» یک بحث پرچالش برای همه کشورها است، توضیح داد: هم اکنون شرکت استارلینک آمریکا خدمات اینترنت ماهواره‌ای ارائه می‌دهد. ایده این شرکت این است که با ماهواره‌ها دور دنیا بچرخد و اطلاعات بین ماهواره‌ها و افراد روی زمین را به هم مرتبط کند. البته با توجه به اینکه قیمت اینترنت ماهواره‌ای فعلاً بالا است، این پروژه هنوز تجاری نشده است.
در زمینه اینترنت ماهواره‌ای نباید منفعل عمل کنیم
وی با تاکید بر اینکه اینترنت ماهواره‌ای هیچ حد و مرزی برای انتقال دیتا ندارد و مرز کشورها را به رسمیت نمی‌شناسد، گفت: اینترنت ماهواره‌ای، هیچ حکمرانی برای اینترنت نمی‌پذیرد. این در حالی است که امکان نظارت بر اینترنت ثابت و سیار از گیت وی وجود دارد اما در اینترنت ماهواره‌ای هیچ نظارت و حکمرانی نمی‌توان داشت.
شریفی با اشاره به اینکه ما باید در این زمینه رویکرد کاملاً جدی و مقابله‌ای داشته باشیم و موضع انفعال را پیش نگیریم، خاطرنشان کرد: چین از کشورهایی است که ادعای رقابت با آمریکا را در این حوزه دارد و از این رو چند شرکت برای توسعه سیستم‌های اینترنت ماهواره‌ای فعالیت خود را در این کشور آغاز کرده‌اند.
وی با بیان اینکه پیش بینی می‌شود که در آینده و با تجاری شدن اینترنت ماهواره‌ای، کنترلی که در حوزه اینترنت کابلی وجود داشت از بین برود، گفت: در صورت همکاری ایران با چین، می‌توانیم روی اینترنت ماهواره‌ای خودمان نقش مؤثری داشته باشیم. به این شکل که بتوانیم با ایجاد یک منظومه ماهواره‌ای میان چین، ایران و چند کشور همسو به سمت اینترنت ماهواره‌ای برویم.
این آینده پژوه فضای مجازی گفت: در این راستا باید زمینه را برای انتقال تکنولوژی از چین به ایران و تربیت نیروی انسانی متخصص فراهم کنیم. دانشگاه‌ها و نهادهای سیاستگذار ما باید وارد مساله اینترنت ماهواره‌ای شوند و از این رو، رویکرد چین می‌تواند برای ما ارزشمند باشد. اگر نتوانیم روی منشأ این فناوری اثرگذار باشیم، پیامدهای منفی آن برای ما بیشتر از پیامدهای مثبت آن خواهد بود.
آینده اینترنت در فناوری ۵G است
شریفی با اشاره به عملکرد چین در حوزه فناوری نسل پنجم ارتباطات (۵G) و رویکرد ایران در این حوزه، گفت: همانطور که گفته می‌شود، ۵G آینده اینترنت است و این آینده فعلاً در اختیار چین است؛ البته آمریکا هم توسعه دهنده مهمی در این حوزه محسوب می‌شود و اروپا هم خیلی جدی در این عرصه وارد شده است.
وی با بیان اینکه کشورهای اروپایی از شرکت هواوی چین در این حوزه سرویس می‌گیرند اما آمریکا شرکتهای چینی را در زمینه ۵G تحریم کرده است، ادامه داد: آمریکا دلیل این تحریم را آسیب پذیری‌های امنیتی عنوان می‌کند اما آمارهای دنیای فناوری نشان می‌دهد که وحشت آمریکا از جایی دیگر نشأت می‌گیرد و اینها بهانه است؛ چرا که می‌داند در زمینه ۵G قدرتی نخواهد داشت و چین را خطر جدی برای از بین رفتن حاکمیت خود می‌داند.
این کارشناس تاکید کرد: برخلاف اینترنت ماهواره‌ای، چین در حوزه ۵G نقش مهمی دارد و ما باید همکاری با این کشور را در زمینه ۵G در دستور کار قرار دهیم. البته باید توجه داشت که نباید در این بازار کاملاً مصرف کننده باشیم. اگر قرار است فقط مصرف کننده فناوری باشیم، آمریکا و چین تفاوتی نخواهند داشت. باید بتوانیم مسیر را از مصرف کننده بودن به تحت حاکمیت قرار گرفتن، تغییر دهیم.
ما برای ورود تکنولوژی ۵G و فرهنگ استفاده از آن آمادگی نداریم
شریفی با بیان اینکه باید در این فضا مسیری را برویم که حکمرانی در ۵G را در اختیار داشته باشیم، گفت: این مساله جدی است. باید بتوانیم در حوزه ۵G پروتکل‌ها را مدیریت کنیم؛ توجه به این نکته ضروری است که ۵G خود به تنهایی یک تکنولوژی نیست و با خودش فناوری‌های متعددی از جمله هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و غیره را به همراه می‌آورد.
وی با اشاره به اینکه ۵G دنیای جدیدی است و فرهنگ جدیدی ایجاد می‌کند، افزود: متأسفانه ما در کشور هنوز برای این فناوری فکری نکرده‌ایم. وزارت ارتباطات تنها در نقش وزارت سیم کش عمل می‌کند و متولی این حوزه مشخص نیست و ما برای ورود تکنولوژی ۵G و فرهنگ استفاده از آن آمادگی نداریم. باید بدانیم که اگر در این حوزه فکری نکنیم به شدت ضربه می‌خوریم. باید یک ایده استراتژیک برای آینده این بخش داشته باشیم و آن را با چین پیش ببریم.
این کارشناس با اشاره به نداشتن حاکمیت در حوزه فضای مجازی به دلیل نبود ایده استراتژیک و آینده محور در کشور گفت: مطالعه عملکرد کشورهای دیگری مانند ترکیه و عربستان در حوزه حاکمیت فضای مجازی نشان می‌دهد که در این کشورها فعالیت پلتفرم‌ها کاملاً تحت قوانین مشخصی دنبال می‌شود و محتوای قابل انتشار، به شدت رصد می‌شود. اما ما در کشور به هیچ عنوان این سطح از حاکمیت را نداریم و اگر در حوزه ۵G نیز منفعل عمل کنیم، مشکلات این بخش چند برابر می‌شود.
وی با اشاره به لزوم همکاری با چین در حوزه خدمات پایه و کاربردی گفت: ما در حوزه خدماتی مانند پلتفرم، هیچ حکمرانی در کشور نداریم. باید به سمت بومی سازی این خدمات حرکت کنیم. در این راستا می‌توانیم از حیث انتقال تکنولوژی با کشور چین که خود توسعه دهنده جدی این بخش است، وارد همکاری شویم.
حکمرانی داده محور جایگزین حکمرانی دولت‌ها می‌شود
این آینده پژوه فضای مجازی با بیان اینکه در آینده «حکمرانی داده محور» جایگزین «حکمرانی دولت‌ها» می‌شود، گفت: با توجه به توسعه و ارائه خدمات پایه کاربردی مانند موتور جستجو، پیام‌رسان، پلتفرم‌ها توسط آمریکا، این کشور در این حوزه به شدت انحصارگر است و از خدمات رایگانی که در اختیار ما می‌گذارد، دیتا جمع آوری می‌کند تا برای آینده حکمرانی داده محور مورد استفاده قرار دهد. از آنجایی که چین این موضوع را نپذیرفته برای خود خدمات پایه کاربردی مانند پیام‌رسان و موتور جستجوی بومی راه اندازی کرده است. اما ما همچنان تحت این انحصار آمریکایی قرار داریم.
این کارشناس به موضوع فناوری هوش مصنوعی به عنوان یکی دیگر از الزاماتی اشاره کرد که ایران باید در زمینه آن با کشوری مانند چین وارد همکاری شود.
همکاری در حوزه هوش مصنوعی، از نان شب هم واجب‌تر است
وی گفت: هوش مصنوعی در ۴ لایه اینترنت هوش مند، هوش مصنوعی بیزینس، هوش مصنوعی ادراکی و هوش مصنوعی خودمختار در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تا پایان سال ۲۰۱۸ کشور چین به غیر از موضوع مربوط به بیزینس، در سایر موارد در دنیا رتبه نخست را به خود اختصاص داده است. این کشور برای هوش مصنوعی سرمایه گذاری بسیاری انجام داده و هم اکنون یک رقابت جدی میان آمریکا و چین در حوزه هوش مصنوعی دیده می‌شود.
به گفته شریفی، چین در حوزه هوش مصنوعی نقشه راه‌های متعددی دارد و تا ۲۰۳۰ بیش از ۳ درصد GDP این کشور صرف منابع انسانی هوش مصنوعی می‌شود.
وی گفت: ما نیازمند تدوین سند استراتژیک با چین در حوزه هوش مصنوعی هستیم. چرا که در غیر این صورت چند سال دیگر، گدای هوش مصنوعی خواهیم بود و هیچ کشوری این فناوری را در اختیار ما نمی‌گذارد.
این کارشناس تاکید کرد: در آینده نزدیک، جنگ کشورها در دنیا با موشک‌های پیشرفته اتفاق نمی‌افتد و ربات‌ها وارد این کارزار می‌شوند. به همین دلیل رابطه ما با چین در حوزه هوش مصنوعی، از نان شب هم واجب‌تر خواهد بود.
وی با اشاره به تکنولوژی‌هایی مانند رباتیک، پرینتر و به طور کل تمامی تکنولوژی‌های مربوط به انقلاب صنعتی چهارم که از دل هوش مصنوعی بیرون می‌آید، تاکید کرد: چین در این حوزه پیشگام است و همکاری بلندمدت با این کشور، در شرایطی که بتوانیم محیط دانشگاهی خود را با این فناوری‌ها تطبیق داده و متخصص در این حوزه تربیت کنیم و انتقال فناوری داشته باشیم، بسیار مؤثر خواهد بود.
کارمندان دفتر گروه فناوری ANT
