با از سرگیری تحریم‌ها و شرایط حاکم بر کشور از نظر اقتصادی، برخی از فعالان و کارشناسان معتقد هستند که کسب و کارهای نوپا و مجازی شرایط سختی پیش رو دارند و با مشکلات بیشتری دست به گریبان خواهند بود و حتی امکان ریزش، ادغام و کاهش رشد کسب و کارهای مجازی وجود دارد. در پی اخباری که از این حوزه کسب و کار در کشور می‌رسد روزنامه ایران به سراغ فعالان و کارشناسان این حوزه رفته و ضمن بیان مشکلات از زبان آنان این سؤال را نیز پرسیده است که برای برون رفت از این شرایط و کاهش آسیب‌پذیری استارتاپ‌ها چه باید کرد؟
فضای امیدبخش استارتاپ‌ها در کشور
مهدی فقیهی دبیر ستاد توسعه فناوری اطلاعات، ارتباطات و فضای مجازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به «ایران» گفت: درست است که گفته می‌شود استارتاپ‌ها شرایط سختی در پیش رو دارند و بیشتر کسب و کارهای مجازی نگران آینده وضعیت شغلی خود هستند ولی معتقدم که به آن شدتی که گفته می‌شود این اتفاق نخواهد افتاد، چرا که با فضای توسعه‌ای که در کسب و کارهای نوپا در کشور ایجاد شده است، برخلاف بسیاری از بخش‌ها بسیار امیدبخش است. کسب و کارهای نوپا در جاهایی از بازار ورود می‌کنند که بکر و برای تولید کسب و کار مؤثر و خوب است. بنابراین خیلی تحت تأثیر شرایط اقتصادی موجود قرار نخواهند گرفت.
فقیهی با بیان اینکه هرچقدر رو به جلو حرکت می‌کنیم شاهد تحولات بیشتری در حوزه کسب و کارهای نوپا هستیم، افزود: حتی اکنون سرمایه گذارهای داخلی نیز برای سرمایه‌گذاری در این عرصه بیشتر از قبل رغبت نشان می‌دهند و این اتفاق، نوید خوبی برای آینده می‌دهد. اکنون دیگر کسب و کارهای نوپا به بلوغی رسیده‌اند که سرمایه گذارهای داخلی نیز در این حوزه ورود و خلأها را جبران می‌کنند.
وی پرداخت‌ها و خریدهای خارجی را در شرایط کنونی برای استارتاپ‌ها دشوار عنوان کرد و گفت: مشکل پرداخت‌ها نیز فقط مختص به استارتاپ‌ها نیست، بلکه تمام بخش‌های صنعت و کسب کارهای موجود در کشور را شامل می‌شود ولی باز می‌گویم اثرات منفی تحریم‌ها در حوزه کسب و کارهای نوپا کمتر از کسب و کارهای سنتی است.
وی در ادامه به بحث تثبیت نرخ ارز نیز اشاره کرد و گفت: اگر نرخ ارز در داخل کشور ثبات پیدا کند استارتاپ‌ها از نظر مالی می‌توانند برنامه‌ریزی کنند و اوضاع بهتری را رقم بزنند هر چند خبرهای خوبی نیز در این زمینه در راه است و می‌توان به آینده استارتاپ‌ها امیدوار‌تر بود.
جایگزین کردن محصولات داخلی به جای خارجی
افشین کلاهی رئیس کمیسیون جوانان، کارآفرینی و کسب و کارهای نوین اتاق بازرگانی ایران نیز به «ایران» گفت: آینده کسب و کارهای مجازی که در برنامه کاری (business plan) خود ارائه خدمات به داخل کشور را هدف قرار داده‌اند و سطح فناوری بالایی هم ندارند کمتر دچار چالش خواهد شد. بعضی از شرکت‌ها هم می‌توانند با تبدیل این تهدید به فرصت تلاش کنند تا جایگزین مناسبی برای محصولات خارجی که از بازار ایران حذف می‌شوند، ارائه کنند.
کلاهی افزود: مهم‌ترین مشکل شرکت‌های فناوری و استارتاپ‌ها تأمین مواد اولیه، قطعات و نرم افزار خواهد بود. از سوی دیگر نه تنها ارتباط با فناوری و بازار خارج از کشور قطع، بلکه راهکارهای جذب سرمایه از سوی سرمایه‌گذاران خارجی حذف خواهد شد. به عبارتی باید گفت در تمام مراحل فعالیت از تأمین سرمایه، طراحی و تولید، تا بازاریابی و فروش مشکل خواهیم داشت.
وی مشکل نرخ ارز را چالش دیگری برای شرکت‌های فناوری و استارتاپ‌ها عنوان کرد و گفت: این چالش به مشکلات فعالان اقتصادی اضافه شده که در اثر سیاست‌های نادرست تبدیل به کلاف سردرگم شده است و بسته ارائه شده از سوی بانک مرکزی در بهترین حالت شاید بتواند چالش این بخش را کمتر کند.
کلاهی تنها راه حل منطقی برای برون رفت از این شرایط کنونی را مذاکره دانست و گفت: برای مشکلات سیاسی که حوزه اقتصادی را تهدید می‌کنند راه حل اقتصادی وجود ندارد و سیاست باید آن را حل کند.
مدیریت مالی استارتاپ‌ها با تثبیت نرخ ارز
رضا الفت نسب سخنگوی کسب و کارهای مجازی نیز به «ایران» گفت: در سال‌های گذشته در حوزه استارتاپ‌ها و کسب و کارهای مجازی سرمایه‌ها بیشتر از سوی سرمایه گذارهای خارجی تأمین شده که اکنون با محدودیت‌هایی مواجه شده است. سرمایه‌گذاران خارجی به‌دلیل شروع مجدد تحریم‌ها تمایل کمتری به سرمایه‌گذاری در کشور بخصوص در حوزه کسب و کارهای آنلاین که جزء سرمایه گذاری‌های پرخطر هست، خواهند داشت.
الفت نسب با بیان اینکه اقتصاد کشور در حال کوچک شدن است و هزینه‌ها بیشتر از قبل به سمت ضروریات زندگی سوق داده می‌شود، افزود: وقتی اقتصاد کوچک شود تمام بازار اعم از سنتی و نوپا را در بر می‌گیرد. بنابراین حجم کسب و کارهای مجازی نیز بشدت با روند رو به نزول و کمبود نقدینگی روبه‌رو شده است بنابراین آنها تلاش می‌کنند که زنده بمانند. استارتاپ‌ها در سال‌جاری و حتی سال آینده نباید منتظر تزریق نقدینگی جدید به مجموعه خود باشند.
وی درباره برون رفت از شرایط کنونی و پیش رو نیز گفت: اول اینکه کسب و کارهای مجازی باید هزینه‌های خود را کاهش دهند از سوی دیگر باید شرایط اقتصادی مانند نرخ ارز تثبیت شود تا حداقل استارتاپ‌ها بتوانند برنامه‌ریزی کنند. چون در غیر این صورت کسب و کارها مجبور می‌شوند نه تنها تعدیل نیرو داشته باشند بلکه کسب و کار خود را تعطیل کنند. البته خبرهای خوبی درباره بحث مدیریت اقتصادی از دولت اعلام شده که هر چه سریعتر عملی شود می‌تواند به تثبیت اوضاع کمک کند.
حل مشکل استارتاپ‌ها با بسته جدید بانک مرکزی
نوید بهرنگی یکی از فعالان حوزه استارتاپی کشور نیز به «ایران» گفت: در شرایط کنونی و در بحث خریدها و مراودات با کشورهای خارجی دچار مشکل شده‌ایم البته این کار را اکنون با واسطه انجام می‌دهیم ولی به نظر می‌رسد که باید نقل و انتقال‌های مالی از طریق صرافی‌ها سریعتر صورت بگیرد. البته این موضوع در بسته جدید بانک مرکزی گنجانده شده است، از این‌رو فکر می‌کنم تا حدودی بحث نقل و انتقال‌ها نیز حل شود.
وی افزود: از سوی دیگر نبود تثبیت در قیمت ارز خود باعث شده است که مشکلات دیگری در برنامه‌های مالی ایجاد شود؛ اگر این بخش نیز به ثبات برسد می‌توان بهتر برنامه‌ریزی کرد.
هومن حیدری دیگر فعال در حوزه استارتاپ نیز به بحث عدم ثبات اشاره کرد و به «ایران» گفت: عدم ثبات در بازار چشم‌انداز را از ما گرفته است و نمی‌توانیم برای آینده برنامه‌ریزی کنیم. با نبود ثبات، سرمایه گذارها نیز به بخش سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها ورود نمی‌کنند بنابراین امیدواریم بازار به ثبات برسد تا بتوان برای بقا تلاش کرد.
حیدری افزود: با بحث تحریم‌ها دیگر کشورها از ارائه سرویس و تکنولوژی به ما خودداری می‌کنند از این‌رو باید از نمونه‌های ایرانی هرچند کیفیت پایین تری دارند، استفاده کنیم.
میلاد جهاندار یکی از فعالان در حوزه کسب و کارهای نوین نیز به «ایران» گفت: اقتصاد زنجیره و شبکه‌ای متصل به هم است بنابراین وقتی شرایط اضطراری و سخت در هر کشوری به وجود آید برای همه فعالان بازار آن اعم از سنتی و نوپا نیز صدق می‌کند و شرایط یکسان است. استارتاپ‌ها نیز عضوی از این زنجیره و شبکه اقتصادی کشور هستند بنابراین از سختی‌ها و اوضاع ناپایدار اقتصادی در امان نمی‌مانند.
جهاندار افزود: در شرایط بحران همه برای بقا تلاش می‌کنند ولی از آنجایی که اگر اقتصاد را به خانواده‌ای تشبیه کنیم، استارتاپ‌ها کودکان آن هستند که ضعیف‌تر بوده و آسیب پذیرترند. به‌عبارتی استارتاپ‌ها در کنار شرکت‌های بزرگ احتمال بقای کمتری دارند ولی اگر این بخش آسیب پذیر ضربه ببیند امید و آینده را به‌صورت جدی به‌چالش خواهد کشید.
این فعال حوزه پرداخت فین تک‌ها، درباره اینکه برای برون رفت از این شرایط چه باید کرد، گفت: باید این واقعیت را پذیرفت که اقتصاد ما به اصلاحات آشکار و عمیقی نیاز دارد و انجام اصلاحات هم به آسانی میسر نمی‌شود. باید اصل بهره‌وری و اقتصادی محوربودن را رعایت و سعی کنیم منابع باقی مانده به هدر نرود.
