با بازگشایی مراکز دولتی و سازمان ها یکی از نگرانی‌های دولت و ستاد مقابله با کرونا، مراجعه حضوری مردم به این بخش‌هاست و این درحالی است که حوزه سلامت برای مهار شیوع  کرونا همچنان بر خانه ماندن مردم تأکید می کند. یکی از راه های در خانه ماندن و انجام کارهای اداری و بانکی و ... استفاده از خدمات ارائه شده در بستر دولت الکترونیک است؛ بستری که سال هاست از سوی وزارت ارتباطات فراهم شده . اما در این روزها وضعیت ارائه خدمات دولت الکترونیک از سوی دستگاه ها چگونه است؟ چه خدمات مهمی از سوی دستگاه ها ارائه می شود و  ... در این باره با «رضا باقری اصل» دبیر شورای اجرایی فناوری اطلاعات به گفت و گو نشستیم که می خوانید.

آیا کرونا  فرصتی را  برای سرعت گرفتن  اجرای دولت الکترونیک از سوی دستگاه ها فراهم کرده است؟

بله. ارائه خدمات روی بستر دولت الکترونیک از سوی دستگاه ها برای مراجعه های کمتر مردم به اداره ها و در خانه ماندن مردم سرعت گرفته است ولی کاری که باید 6 تا 8 سال پیش بر بستر دولت الکترونیک انجام می شد هم اکنون در حال انجام است.  البته اقدام های اخیر نیز باعث شده تا عقب ماندگی و کاستی های این چند سال تا حدودی جبران شود اما اگر تمام این کارها همان 6 سال پیش با کمک و همکاری دستگاه‌ها اجرایی می شد اکنون همه چیز آماده بود و دغدغه ما تنها استفاده از فناوری‌های جدیدتر و نوآورانه مانند هوش مصنوعی  بود.

در حالی که از مردم درخواست می‌شود در خانه بمانند آیا زیرساخت دولت الکترونیک برای انجام کارهای مردم از راه دور آماده است؟

این زیرساخت سال هاست از سوی وزارت ارتباطات برای ارائه خدمات الکترونیکی دستگاه‌ها به مردم آماده است. اما خدمات را باید دستگاه‌ها روی این بستر به مردم ارائه دهند. از آنجایی که اکنون ارتباطات مجازی جایگزین ارتباطات فیزیکی شده و سهم و ارزش افزوده بالایی پیدا کرده است به همین دلیل نقش خدمات و محتوایی که می تواند در فضای مجازی ارائه شود، این روزها پررنگتر شده و دولت الکترونیک می تواند با ارائه خدمات به مهار شیوع  کرونا کمک کند. البته با شیوع این بیماری،  رئیس جمهوری بلافاصله دستور ویژه صادر کردند تا برای جلوگیری از مراجعه حضوری مردم‌، دستگاه‌ها هرچه سریعتر به دولت الکترونیک متصل شوند و غیرحضوری  به مردم خدمات ارائه دهند. در همین راستا جلسات ویژه،  از اواخر بهمن ماه با حضور ذینفعان خدمات و دبیرخانه ما که هماهنگ کننده و ناظر است، برگزار شده و کماکان  ادامه دارد تا دستگاه ها برای ارائه خدمات به مردم به دولت الکترونیک متصل شوند .

 مهمترین خدماتی که این روزها بر بستر دولت الکترونیک به مردم ارائه شده، چه خدماتی است؟

در شرایط کنونی مهمترین کاری که باید سریعتر تکمیل و ارائه می شد کارهای مربوط به سلامت مردم بود. ارائه خدمات حوزه سلامت الکترونیک ایرانیان روی بستر دولت الکترونیک یکی از این اقدام ها بود . اقدام بعدی غربالگری ایرانیان از ابتدای شیوع کرونا بود که بادولت الکترونیک انجام شد. از سوی دیگر با همکاری وزارت بهداشت ، تأمین اجتماعی و بیمه سلامت ایرانیان رفع همپوشانی بیمه ها صورت گرفت. با تأسیس پایگاه بیمه درمان کشور،  اطلاعات خدمات بیمه‌ای دو بیمه‌گر عمده سلامت ایرانیان و تأمین اجتماعی و در کنار آن بیمه نیروهای مسلح و بقیه صندوق‌های بیمه‌گر راه‌اندازی شده است. با این اقدام بیمه گران نیازی به تمدید حضوری دفترچه بیمه خود ندارند و با یک کد ملی می توانند خدمات دریافت کنند البته این پروژه در نیمه دوم اردیبهشت ماه امسال تکمیل می‌شود. از جمله کارهای دیگر انجام شده، راه‌اندازی سامانه «سجاد» از سوی وزارت علوم است که یکی از مهم‌ترین موارد، استعلام مدارک تحصیلی از دانشگاه‌هاست. استعلام ها از ثبت احوال، تبادل اطلاعات بین وزارت صمت و توانیر، صحت سنجی ضمانت‌نامه های بانکی، بحث  انطباق ها در بورس و بانک مرکزی  و ... از جمله  خدماتی است که غیرحضوری با دولت الکترونیک ارائه می‌شود.  البته مقرر شد که قوه قضائیه نیز با همکاری ناجا دریافت گواهی سوء پیشینه را به شهروندان ارائه دهد تا مردم در مراکز حضور نیابند.   

چه خدمات دیگری در روزهای آتی قرار است بر بستر دولت الکترونیک به مردم ارائه شود؟

ستاد فرماندهی و  کارگروهی (متشکل از نمایندگان دستگاه ها، وزارت ارتباطات، سازمان اداری و استخدامی، هیأت مقررات‌زدایی و تسهیل صدور مجوزهای کسب و کار‌، قوه قضائیه و مرکز پژوهش های مجلس) نیز تشکیل شده‌، تا خدماتی که در شرایط کرونایی فوریت دارد، سریعتر راه اندازی و به بهره برداری برسد . البته این کارگروه حدود 30 خدمت مهم را شناسایی کرده تا اعضای کارگروه پیگیری های لازم  را با همکاری تنگاتنگ دستگاه های اجرایی برای رسیدن به دو هدف مبادله کاغذ و حذف مراجعه حضوری انجام دهند.  این خدمات نیز  شامل برگزاری مجامع الکترونیکی و توزیع سود سهام، احراز هویت الکترونیکی، حذف مکاتبات کاغذی، حذف پرداخت های حضوری و قبوض پرداختنی و ... است که البته پیش از این اقدام‌های خوبی در این زمینه انجام شده  ولی لازم است در این مقطع کنونی تلاش‌های دستگاه‌های اجرایی با ایجاد هماهنگی‌های ستادی به نتیجه نهایی برسد.

دستگاه ها پیش از این  برای اتصال به دولت الکترونیک مقاومت شدیدی داشتند. آیا در حال حاضر این مقاومت جای خود را به همکاری داده است ؟

با شیوع  کرونا توجه مدیران و کارکنان به اجرای ساز و کارهای دولت الکترونیک و ارائه خدمات از راه دور به دلیل حفظ سلامتی خود و محدودیت های اجتناب ناپذیر فاصله گذاری اجتماعی پررنگ تر و وابستگی آنها به میز خدمت و امضاهای طلایی و ... نیز کم‌رنگ تر شده است. از سوی دیگر موجب شده تا  مدیران دستگاه ها و وزیران  هیأت دولت روی ارائه خدمات الکترونیک بر بستر دولت الکترونیک بیش از قبل تمرکز کنند . البته برای اینکه دستگاه ها ملزم به اتصال خدمات خود به دولت الکترونیک شوند با دستور رئیس جمهوری مجریان دولت الکترونیکی دستگاه‌ها‌، برای مطالبه گری  انتصاب و معرفی شدند. پیش از این  حوزه آی تی دستگاه ها مسئول پیگیری اتصال به دولت الکترونیک بود که معمولاً امکان مطالبه‌گری وجود نداشت ولی اکنون با اضافه شدن این مسئولیت، مجری مسئول پاسخگویی خواهد بود و اتصال به دولت الکترونیک سرعت   می‌گیرد.

ارائه خدمات از سوی دستگاه‌ها با دولت الکترونیک چه میزان هزینه‌های دستگاه‌ها و دولت را کاهش می دهد؟

شاخص مناسب برای تحقق دولت الکترونیک  افزایش بهره وری و ارزش افزوده است. ارائه خدمات الکترونیکی به شهروندان، بهره وری در سازمان و دستگاه ها و بدنه دولت را افزایش می‌دهد. به عنوان مثال در بخش بیمه رفع هم‌پوشانی‌های حداقل 6 میلیونی و حذف دفترچه و کاغذ،  چند صد میلیارد صرفه جویی در سال در بر داشته باشد  و همین موضوع در مدیریت منابع  سلامت به ما کمک می کند. از سوی دیگر استفاده از این خدمات از راه دور موجب می شود که از شیوع کرونا نیز جلوگیری شود و این خود به کاهش هزینه های غیر مستقیم حوزه سلامت منجر می شود. به عبارتی باید گفت الکترونیکی شدن، کاهنده فساد  بوده و با مدیریت هزینه ها منجر به ارتقای بهره وری می شود.

بخش خصوصی برای سرعت بخشیدن به ارائه خدمات بیشتر بر بستر دولت الکترونیک چه نقشی دارد ؟

این بخش،  نقش مهمی در سرمایه گذاری‌ها دارد. به عبارتی ایجاد سامانه ها و تکمیل زیرساخت‌های فضای مجازی چند بازیگر عمده دارد  و تحقق اهداف نیازمند سرمایه‌گذاری مشترک دولت، بخش خصوصی و حتی تأمین منابع از طریق شیوه های نوین است. بخش خصوصی وقتی خطر سرمایه گذاری بیشتر را می پذیرد که  بازار تقاضای لازم را داشته باشد.اگر اکنون شاهد ارائه خدمات روی بستر دولت الکترونیک هستیم به دلیل سرمایه گذاری هایی است که در 6 سال گذشته صورت گرفته بنابراین اگر حالا سرمایه گذاری‌هایی به دلیل احساس نیاز بیشتر به استفاده از دولت الکترونیکی انجام شود ثمرات خوب آن را در آینده شاهد خواهیم بود.

دغدغه شورای اجرایی فناوری اطلاعات برای تسریع اتصال خدمات الکترونیکی دستگاه ها روی بستر دولت الکترونیک چیست؟

دغدغه اصلی ما تغییر نگاه به حکمرانی از شیوه سنتی به دیجیتالی و هوشمند است. مدیرانی که تحول دیجیتال را باور نداشته  یا اجرای آن را زود می پنداشتند باید در دوران پساکرونا  بپذیرند که نظام حکمرانی سنتی پاسخگوی نیازمندی های امروز کشور نیست. در سیاست های ابلاغی و اسناد بالادستی نیز  برای داشتن «ایران هوشمند» و تحول دیجیتالی بارها تأکید شده است و باید این اقدام مهم صورت بگیرد ولی این تحول دیجیتال نیازمند مدیرانی چابک، عمل‌گرا و تعامل پذیر است که این فرصت مغتنم را به سادگی از دست ندهند.

 

لیست سرویس‌های پرکاربرد از سوی مردم توسط کارگروه ویژه پیگیری اجرای دولت الکترونیکی مشخص می‌شود و تمامی این سرویس‌ها در اولویت الکترونیکی شدن و ارائه خدمات آنان به صورت الکترونیکی در دستور کاری دستگا‌ه‌های اجرایی قرار خواهد گرفت.

 

 در اولین جلسه کارگروه ویژه پیگیری اجرای دولت الکترونیکی که روز گذشته (۹ فروردین ماه) برگزار شده مقرر شده است تا سرویس‌های مرتبط با بخش بیمه‌ای کشور در تمامی حوزه‌های تجاری، سلامت وکارفرمایی برای الکترونیکی‌شدن در اولویت قرار گیرند. همچنین در بخش مالیاتی نیز استعلامات حوزه نقل و انتقال و وراثت نیز باید بدون نیاز به حضور افراد در ادارات مالیاتی انجام شود. از دیگر مواردی که در جلسه اول این کارگروه ویژه مورد توجه قرار گرفته شماره‌گذاری خودرو است، چرا که این فرآیند در شرایط فعلی باید با حضور افراد در مراکز شماره‌گذاری صورت گیرد. از دیگر حوزه‌هایی که مورد توجه قرار گرفته، حوزه خدمات شهری و خدمات قضایی است.

دبیر شورای اجرایی فناوری اطلاعات با تایید این خبر در گفت‌وگو با پیوست اعلام کرد که هنوز این لیست تکمیل نشده است و دستگاه‌ها فرصت دارند که طی دو روز آینده پیشنهادات خود برای تکمیل لیست سرویس‌های پرکاربرد شهروندان را به این کارگروه ارائه کنند.

رضا باقری اصل تاکید کرد: «یکی از حوزه‌هایی که از سوی اعضای کارگروه ویژه اجرای دولت الکترونیکی مورد تاکید قرار گرفته است، صدور و پرداخت قبوض به صورت یکپارچه بود تا عملا دیگر قبضی به صورت کاغذی صادر نشود.» او افزود: «هر چند در این بخش پیشرفت‌های خوبی صورت گرفته است و بخشی از قبوض کاغذی حذف شده‌اند اما در شرایط شیوع کرونا باید به‌گونه‌ای عمل کنیم که اعلام شود قبوض کاغذی به صورت کامل حذف شده‌اند.»

دبیر شورای اجرایی فناوری اطلاعات اعلام کرد: «در جلسه بعدی این کارگروه فهرست سرویس‌های پرکاربرد را نهایی و به دستگاه‌های مورد نظر ابلاغ می‌کنیم تا سرویس‌های خود را بر یک بستر یکپارچه عرضه کنند.» او اولویت‌های کاری این کارگروه را عدم مراجعه مردم به دستگاه‌های دولتی و عدم حمل کاغذ و اسناد کاغذی عنوان کرد.

او با اشاره به اینکه برخی از سرویس‌ها ممکن است عام تعریف شوند و برخی خاص گفت:« سرویس‌های عام را تمامی دستگاه‌ها به صورت یکپارچه ارائه خواهند کرد و سرویس‌های خاص را هر دستگاهی بر اساس وظیفه‌ای که به وی محول خواهد شد پیش‌می‌برد.»

 

باقری اصل همچنین اولویت دوم این کارگروه را پیگیری پروژه‌هایی عنوان کرد که بخشی زیادی از آنها اجرایی شده است و فقط بخش کوچکی از آنها باقی مانده است.

او دلیل تشکیل شدن این کارگروه را مصوبه سیزدهم شورای اجرایی فناوری اطلاعات دانست و افزود: «در این مصوبه تاکید شده تا دبیرشورا گزارش نظارتی پیشرفت دولت‌الکترونیکی را به صورت مرتب به رئیس‌جمهور ارائه کند از همین رو مقرر شد تا برای ارائه این گزارش جلسه هماهنگی با  دستگاه‌های تاثیرگذار در دولت‌الکترونیکی برگزار شود.»

طبق گفته باقری اصل سازمان اداری و استخدامی، سازمان برنامه‌ و بودجه، قوه قضائیه، هیات مقررات زدایی، سازمان فناوری اطلاعات و دبیرخانه شورای اجرایی فناوری اطلاعات جزو دستگاه‌های اصلی در پیاده‌سازی دولت الکترونیکی به شمار می‌آیند.

او با اشاره به اینکه همیشه مقاومت‌های سازمانی و درون‌سازمانی برای اجرای دولت الکترونیکی در کشور وجود داشته است گفت: « در شرایط فعلی به نظر می‌رسد اگر با رویکرد حفظ سلامت مردم و همچنین حفظ سلامت کارکنان دولت و دستگاه‌های اجرایی پیش رویم، بسیاری از موانع اجرایی دولت‌الکترونیکی برطرف خواهد شد.»