جمعیت دنیا درعصر اینترنت به ۷.۸ میلیارد نفر رسیده که از این تعداد، حدود ۴.۷ میلیارد نفر کاربر اینترنت هستند و هنوز هم بخش قابل ملاحظه‌ای از ساکنان کره زمین (بیش از ۳میلیارد نفر) از دسترسی به اینترنت محرومند. کمپانی‌های بزرگ فناوری جهان، این کاربران بالقوه را پتانسیلی بزرگ می‌دانند و هر بار با پروژه‌های مختلف تلاش می‌کنند تا این قشر را نیز به جمعیت آنلاین جهان بیفزایند. یکی از این شرکت‌ها Space-x به ریاست «ایلان ماسک» است که قصد دارد نقاط دورافتاده جهان را در قالب طرح «استارلینک» به اینترنت ماهواره‌ای متصل کند. با نزدیک شدن به مرحله آزمایشی، این طرح یک گام دیگر به واقعیت نزدیکتر شده و قرار است کل درآمد این پروژه که انقلابی در صنعت اینترنت به‌شمار می‌رود، صرف یک پروژه بلند پروازانه دیگر ایلان ماسک، یعنی ساخت شهری در مریخ تا سال ۲۰۵۰ شود. گفته می‌شود این پروژه می‌تواند سالانه ۳۰میلیارد دلار درآمدزایی داشته باشد.
رقابت تنگاتنگ شرکت‌های اینترنتی
با توجه به محبوبیت بالای اینترنت در جهان، کمپانی‌های بزرگ دنیا برای حضور در این بازار، رقابتی تنگاتنگ با یکدیگر دارند که از جمله این کمپانی‌ها می‌توان به فیس‌بوک و گوگل اشاره کرد که تلاش‌های بسیاری برای افزایش دسترسی مردم به اینترنت پرسرعت داشته‌اند. گوگل، اینترنت بالنی را در فاصله ۱۲مایلی از زمین به کنیا و...رسانده و فیس بوک هم با پهپادهای خورشیدی می‌خواهد اینترنت را به مناطق دوردست برساند ولی هر دو کمپانی تاکنون با مشکلاتی مواجه شده‌اند. کمپانی‌هایی همچون Telesat نیز پیش از این به سوی اینترنت ماهواره‌ای رفتند و ماهواره‌هایی را در ۲۰هزار مایلی (حدود 32 هزار کیلومتر) سطح زمین به منظور تأمین اینترنت قرار دادند. از آنجا که در این طرح، تعداد ماهواره‌ها چندان زیاد نبوده و فاصله ماهواره‌ها هم از یکدیگر زیاد است شاهد تأخیر چند دهم تا چند ثانیه‌ای در چنین ارتباطات اینترنت ماهواره‌ای بودیم و اینترنت سرعتی بسیار پایین داشت. پس این فناوری چندان مورد استقبال قرار نگرفت.اما «ایلان ماسک» مدیرعامل تسلا و کمپانی Space-x به‌دنبال حل این مشکلات بود به همین دلیل هم پروژه ماهواره‌ای استارلینک را رونمایی کرد. شرکت وان وب (OneWeb) در بریتانیا نیز یکی دیگر از شرکت‌هایی است که اینترنت ماهواره‌ای را مدنظر قرار داده و عنوان کرده است تا سال ۲۰۲۷حدود ۹۰۰ ماهواره را در مدار زمین قرار می‌دهد.
۴۲هزار ماهواره اینترنتی در فضا
اما پروژه استارلینک چگونه عمل می‌کند؟ این پروژه از سال ۲۰۱۵ رقم خورد و نخستین پرتاب ماهواره هم در فوریه ۲۰۱۸ انجام شد. SpaceX درحال حاضر بزرگترین اپراتور ماهواره‌ای دنیاست و قرار است برای رساندن اینترنت به مناطق روستایی و صعب العبور، شبکه‌ای از ایستگاه‌های زمینی را به ماهواره‌های استارلینک در فضا متصل کند.
گفتنی است تاکنون در تاریخ فضایی، ۹هزار ماهواره به فضا پرتاب شده که ۵هزار عدد از آنها هنوز در فضا قرار دارند اما ایلان ماسک می‌خواهد تعداد ماهواره‌های اینترنتی شرکت خود را به ۴۲هزار عدد برساند. مقایسه این اعداد، خود از بزرگی پروژه ایلان ماسک خبر می‌دهد.
شرکت اسپیس ایکس۲۰۲۰ تاکنون با هر پرتاب، ۶۰ماهواره را در ۵۵۰ کیلومتری سطح زمین قرار داده و با احتساب ۹پرتاب، هم‌اکنون ۵۴۰ ماهواره اینترنتی در فضا مستقر کرده است. به گفته ایلان ماسک، تا پایان سال ۲۰۲۰ این کمپانی هر دو هفته یک پرتاب به فضا خواهد داشت. برای اولین بار ایلان ماسک در آوریل سال ۲۰۲۰ با استفاده از اینترنت ماهواره‌ای آزمایشی به توئیتر متصل شد و نوشت: میزان تأخیر سرویس اینترنتی نهایی کمتر از ۲۰ میلی‌ثانیه خواهد بود.
پهنای باند ماهواره‌ای، درست از همان تکنولوژی که ما هر روز برای استفاده از تلویزیون و GPS استفاده می‌کنیم بهره می‌گیرد با این تفاوت که استارلینک اطلاعات و داده‌ها را از طریق لیزر منتقل می‌کند، پس می‌تواند با سرعتی همتراز یا بالاتر از فیبر نوری اینترنت را به دست کاربران برساند.برای اطمینان از مناسب بودن سیگنال هم هر ماهواره استارلینک از طریق لیزر با ۴ ماهواره اطراف خود ارتباط می‌گیرد تا داده‌ها تقریباً با سرعت نور تبادل شوند و پوششی گسترده داشته باشند.
ماهواره‌های استارلینک سیگنال اینترنت را مستقیماً به یک گیت‌وی یا کامپیوتر کاربر ارسال می‌کنند پس زیرساخت کمتری برای دریافت سیگنال اینترنت در خانه‌های روستایی مورد نیاز است و می‌تواند اینترنت را به این مناطق دورافتاده برساند. با کمک این ماهواره‌ها اینترنت به نقاط فقیرنشین یا مناطقی که اینترنت گرانقیمت به‌دست مردم می‌رسد، کشورهای درگیر جنگ و... خواهد رسید.
استارلینک مدعی شده اگر میزان تقاضا کم بوده و تعداد زیادی ماهواره در حال گردش به دور زمین باشند، اینترنت را با سرعت دانلود ۱۰۰مگابایت و سرعت آپلود ۴۰مگابایت در اختیار کاربران قرار می‌دهد. در مرحله آزمایشی این طرح نیز که با همکاری نیروی هوایی امریکا انجام داد، این کمپانی به‌سرعت فوق‌العاده بالای ۶۰۰مگابایت رسید.
طرح آزمایشی اینترنت ماهواره‌ای
اما این طرح چه زمانی آغاز می‌شود؟ عملاً با نخستین نسخه آزمایشی (بتا) که تا پایان تابستان امسال در عرض‌های بالای جغرافیایی ازجمله شمال امریکا و کانادا انجام می‌گیرد، این پروژه آغاز خواهد شد. این مرحله آزمایشی سه ماه بعد در دیگر نقاط انجام می‌شود و انتظار می‌رود عملاً از سال ۲۰۲۱ در سایر نقاط جهان هم شاهد انجام این مرحله آزمایشی باشیم.
در ماه گذشته (ژوئیه)، کمپانی اسپیس ایکس از علاقه‌مندان خواست برای دریافت اینترنت ماهواره‌ای به‌صورت آزمایشی (بتا) درخواست خود را ارائه دهند. کاربران با ورود به وبسایت استارلینک، آدرس ایمیل و کد پستی خود را وارد کردند تا آخرین اخبار درخصوص ارائه این اینترنت ماهواره‌ای برایشان ارسال شود. از میان این متقاضیان، تعدادی برای مرحله نخست آزمایشی انتخاب شده‌اند تا بتوانند از آن بهره‌مند شوند.
برخلاف حرف‌هایی که به گوش می‌رسد این اینترنت برای همه رایگان نخواهد بود و امریکایی‌ها برای دراختیار گرفتن اینترنت ماهواره‌ای اسپیس ایکس، باید ماهانه ۸۰دلار بپردازند که البته باید به آن بهای ۱۰۰تا ۳۰۰دلاری تجهیزات مورد نیاز اتصال به اینترنت ماهواره‌ای را هم افزود. اما ایلان ماسک برای امریکایی‌هایی که برای نخستین‌بار آنلاین می‌شوند یا فالوئرهای خودش در شبکه‌های اجتماعی تخفیف قابل ملاحظه‌ای خواهد داد. از سوی دیگر ایلان ماسک برای کشورهای فقیر و درحال توسعه که اکنون دسترسی کمی به اینترنت دارند تدابیری اندیشیده تا اینترنت را به صورت رایگان یا با بهایی اندک در اختیارشان قرار دهد.
پروژه استارلینک نیاز به گیرنده و فرستنده دیتا دارد و در فاز بتا، این تجهیزات به رایگان در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد. درمقابل، این افراد موظف می‌شوند بدون کمک دیگران، خودشان تجهیزات را نصب کنند. فاز بتا ۸هفته طول می‌کشد و با توجه به اینکه سرعت بالای اینترنت در این فاز دیده نمی‌شود و بیشتر موضوع اتصال اهمیت دارد، اینترنت آزمایشی برای بازی‌های ویدئویی یا جهت استفاده در مشاغل مناسب نیست. همچنین در فاز آزمایشی، فعالیت‌های متقاضیان رصد می‌شود و هرگونه فعالیت غیرقانونی ازجمله دانلود یا ذخیره بدون رعایت قانون کپی رایت، به منزله پایان همکاری است. متقاضیان باید در طول این آزمایش روزانه بین ۳۰ دقیقه تا یک ساعت سرویس استارلینک را آزمایش کنند و بازخورد را در دوره‌ای مشخص از طریق ایمیل، تلفن و...برای کمپانی اسپیس ایکس ارسال کنند. در پایان فاز آزمایشی هم کاربران باید تجهیزات را بازگردانند. اگر همه چیز به‌خوبی پیش برود طی سال ۲۰۲۱ کل کانادا و امریکای شمالی زیر پوشش این اینترنت ماهواره‌ای قرار می‌گیرد.
دردسرهای ایلان ماسک
اسپیس ایکس در نخستین گام در سال‌های پیش رو۱۲هزار ماهواره اینترنتی را در مدار زمین قرار خواهد داد و در صورت موفقیت‌آمیز بودن، می‌خواهد این رقم را به ۴۲هزار ماهواره برساند که البته دسترسی به این اعداد بزرگ چندان راحت نیست بویژه در شرایط کنونی که بقایای ماهواره‌های پیشین که در فضا در حال گردش هستند می‌تواند دردسری بزرگ برای پرتاب‌های آینده ماهواره‌ها باشد و اگر به درستی کنترل نشوند به ماهواره‌های درحال گردش امروز نیز آسیب وارد می‌کنند. ایلان ماسک برای دریافت اجازه از رگولاتوری برای پرتاب این تعداد ماهواره در مدار زمین مشکلات زیادی داشت اما سرانجام موفق شد این نهاد را متقاعد کند. وی یادآور شد که ماهواره‌ها را در سطح پایین تر از مدار زمین قرار می‌دهد تا وقتی بلااستفاده شوند به داخل اتمسفر کشیده شده و بسوزند به جای اینکه خرده‌های آن قرن‌ها در فضا باقی بماند.
اما برخی به این موضوع نیز ایراد گرفته و معتقدند با اینکه قرار گرفتن ماهواره در نزدیک زمین احتمال ماندن باقیمانده و خرده‌های ماهواره‌های بلااستفاده و دردسرساز شدن برای تجهیزات و ماهواره‌های بعدی را کمتر می‌کند اما در مقابل، این ماهواره‌ها و تجهیزات در برخی نقاط حتی با چشم غیرمسلح نیز قابل مشاهده است و می‌تواند آلودگی نوری ایجاد کند. به هرحال ایلان ماسک تاکنون موفق شده رگولاتوری را متقاعد کند که ماهواره‌هایش چنین مشکلاتی را ایجاد نخواهند کرد. حال باید منتظر ماند و دید ایلان ماسک در این پروژه پرهزینه تا چه حد موفق عمل خواهد کرد.
