اینترنت شاد رایگان است/توزیع سیمکارت منتفی شد، اینترنت امن می شود

 
 
وزیر آموزش و پرورش درباره سرانجام رایگان شدن اینترنت شبکه شاد گفت: اینترنت شاد رایگان است و اگر کسی با مشکلی مواجه شده اعلام کند. با وزیر ارتباطات هم صحبت کردم و این کار از چند روز قبل انجام شده و استفاده از شاد رایگان است.
 
محسن حاجی میرزایی در حاشیه مراسم «یاد یاران» در پاسخ به این پرسش که آیا با توجه به وضعیت بحرانی کرونا در بسیاری استان ها قصدی برای تعطیلی مدارس ندارید؟ گفت: ما موظفیم انواع آموزش را پیش بینی کنیم و در اختیار قرار دهیم و این کار را انجام دادیم.
 
وی افزود: اما مرجع صلاحیت دار برای پاسخ به این سوال که آیا حضور افراد ضرر دارد و باید مرکزی تعطیل بشود یا خیر؟ برعهده ستاد ملی کروناست. در مصوبه این هفته ستاد ملی کرونا نیز برای تصمیم گیری درباره هر منطقه ای که مشکلاتشان حاد می شود به پیشنهاد وزارت بهداشت و وزارت کشور اختیاراتی تفویض شد.
 
وزیر آموزش و پرورش با اشاره به اینکه اعلام کردیم حضور دانش آموزان اختیاری است و آنها که حضور می یابند با رعایت پروتکل هاست و خطری که در مدرسه تهدیدشان می کند بیشتر از خطری نیست که جاهای دیگر آنها را تهدید می کند گفت: ما نهایت مراقبت را داریم و تا کنون هم گزارش متفاوتی دریافت نکردیم از اینکه بازگشایی فعلی مدارس که منعطف است، مخاطره ای برای دانش آموزان داشته است.
 
حاجی میرزایی افزود: هم ما مراقبت می کنیم هم خانواده ها و هم دانش آموزان که کار خوب پیش برود.
 
مدارس باز هستند
 
اینترنت شاد رایگان است 
 
وی با بیان اینکه اگر جایی ستاد کرونا تشخیص دهد که حضور دانش آموز ولو به صورت محدود، خطرناک است اعلام می کند و آنها هم در مدرسه حضور پیدا نمی کنند گفت: اما مدارس ما در هرصورت باز هستند. مدارس حلقه اتصال ما با معلمین و دانش اموزان هستند و باید جریان آموزش را پیگیری و کنترل کنند. 
 
وزیر آموزش و پرورش درباره رایگان شدن اینترنت شبکه شاد نیز اظهار کرد: اینترنت شاد رایگان است و اگر کسی با مشکلی مواجه شده اعلام کند. با وزیر ارتباطات هم صحبت کردم و این کار از چند روز قبل انجام شده و استفاده از شاد رایگان است.
 
حاجی میرزایی درباره سرعت پایین اینترنت در شبکه شاد نیز گفت: سرعت پایین نیست، بخشی از مشکل به این برمی گردد که حدود ۱۹۷ هزار معلم ما معلم ثابت نیستند و حق التدریس و آموزشیار و ... هستند و شکل گیری کلاس ها یکی دو هفته طول می کشد. یک علت دیگر هم به تقویت زیرساخت های فنی برمی گردد که همراه اول متعهد این کار را انجام دهد و در حال انجام آن هستند.
 
وی ادامه داد: ظرفیت بخش رسیدگی به مشکلات فنی سه برابر می شود و به اشکالاتی که منعکس می شود رسیدگی خواهد شد.
 
با مشکلات شاد کمی مدارا کنید
 
رفع مشکلات ظرف یکی دو هفته آینده 
 
حاجی میرزایی با بیان اینکه شبکه شاد یک اپلیکیشن بومی است که می خواهد ۵۵۰ هزار کلاس درس را مدیریت کند و ممکن است در برخی ساعت ها با مشکل مواجه شود عنوان کرد: این مسائل با مدارا به تدریج حل می شود؛ کما اینکه تا کنون به همین صورت بوده و هرروز از حجم مسائل کاسته می شود.
 
وی افزود: شاد زیر بار وسیعی رفته است. تست های لازم قبل از شروع مدارس انجام شده اما اکنون در میدان واقعی زیر بار رفته و باید کارایی خودش را آشکار کند و اگر هم اشکالی هست رفع بشود. موضوع این است که حتما ظرف یکی دو هفته آینده مسائل حل و فصل خواهد شد.
 
توزیع سیمکارتهای دانش آموزی منتفی شد 
 
بسته های اینترنتی ایمن می شوند 
 
 
وزیر آموزش و پرورش درباره سیمکارت دانش آموزی شاد نیز اظهار کرد: قرار نبود ما این کار را انجام دهیم. برخی اپراتورها مدعی بودند می توانند سیمکارت شاد را تولید کنند و گفتند وزارت ارتباطات با محدودیت شماره روبروست و نمی توانند این کار را انجام دهند. 
 
 
حاجی میرزایی افزود: اما برای ارائه سرویس های ایمن تدابیری در وزارت ارتباطات اندیشیده شده که دانش آموزان بتوانند در قالب بسته هایی از اینترنت ایمن استفاده کنند. در واقع بحث سیمکارت منتفی شد.
 
والدین تخلفات مدارس را گزارش دهند 
 
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که خانواده ها گلایه دارند و می گویند برخی مدارس از تشکیل کلاس های حضوری امتناع می کنند اظهار کرد: قطعا اینها تخلف است و باید موضوع را منعکس کنند؛ حتما رسیدگی می شود. مسئولین مناطق مسئول رسیدگی به این امور هستند و از والدین خواسته ایم خودشان هم نظارت کنند.
 
 
وزیر آموزش و پرورش ادامه داد: خود ما هم گروه های متعددی را مامور کرده ایم که به صورت سرزده از مدارس مختلف بازدید کنند تا مطمئن شوند کار به نحو صحیحی در حال انجام است.
 
آموزش و پرورش با نهضتی های مردود شده در آزمون استخدامی خداحافظی نکرد
 
حاجی میرزایی همچنین درباره اینکه آیا معلمان نهضتی و حق التدریسی که امسال ساماندهی نمی شوند از سال آینده نمی توانند به کلاس درس بروند؟ گفت: امسال همه کسانی که قبلا با ما مشغول همکاری بودند را تمدید کردیم. قرار بود با آنها که در آزمون مردود می شوند قطع همکاری بشود اما با تصمیم هیئت وزیران اجازه داده شد که بتوانند کماکان امسال هم به ارائه خدمات ادامه دهند.
 
 
وی افزود: معلم اصلی ترین رکن تعلیم و تربیت است و باید از بین بهترین ها و شایسته ترین ها در یک رقابت سنجیده نیروها را انتخاب کنیم. قانون هم حکم کرده است که ورود نیرو از مسیر دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی باشد. در حال طراحی هستیم که ورود را به همین روش محدود کنیم که برنامه آینده ما است.
 
استثناهایی که بدون آزمون استخدام می شوند 
 
 
وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه در مورد همه آنها که حق التدریس بودند و در قانون درباره آنها حکم شده، تابع قانون هستیم و آن را اجرا می کنیم گفت: قانون تعیین تکلیف کرده تا آنها که از قبل ۹۱ با ما همکاری کرده اند و استمرار خدمت داشته اند با شرایطی جذب شوند که آنها از قاعده فوق (ورود و استخدام از طریق دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی) مستثنی هستند و استخدامشان انجام می شود، برای مابقی نیز استمرار همکاری از طریق حق التدریس میسر است اما استخدام طبق قانون است.
 

علت رایگان نشدن اینترنت شبکه شاد

وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه روزانه بیش از ۱۰۰ هزار ارتباط زنده بر بستر «شاد» انجام می‌شود، درباره سرعت پایین این نرم‌افزار گفت: ممکن است حجم انبوه ارتباطات، ایراداتی را در حوزه عملیات به وجود آورد در این ارتباط با مجموعه‌های مرتبط برای حل مسائل و مشکلات در حال رایزنی هستیم.
 
 
 محسن حاجی میرزایی درباره ایرادات وارد بر سامانه شاد و نارضایتی خانواده‌ها و والدین از کُند بودن این شبکه، گفت: این اشکال یا ناشی از ابزار مورد استفاده نرم‌افزار بوده یا مربوط به زیرساخت‌ها، اینترنت و پهنای باند است.
 
وزیر آموزش و پرورش یادآور شد: همکاران را مأمور کرده‌ایم که اشکالات مختلف شاد را جمع‌آوری کنند و در این ارتباط با مجموعه‌های مرتبط برای حل مسائل و مشکلات در حال رایزنی هستیم.
 
حاجی‌میرزایی افزود: باید توجه داشته باشیم که «شاد» یک نرم افزار بومی ‌است، ما در حال حاضر حدود ۱۱۰ هزار مدرسه در سراسر کشور داریم که بیش از ۵۵۰ هزار کلاس دارند و در برخی از روزها بیش از ۱۰۰ هزار ارتباط زنده بر بستر شاد انجام می‌شود.
 
عضو کابینه دولت دوازدهم اضافه کرد: ممکن است حجم انبوه ارتباطات، ایراداتی را در حوزه عملیات به وجود آورد ولی همه تلاش ما این است که این ایرادات در اسرع وقت برطرف شود.
 
وزیر آموزش و پرورش در پاسخ به این پرسش که چرا همچنان هزینه حجم مصرفی اینترنت در سامانه شاد رایگان نشده است، گفت: وزارت ارتباطات در این زمینه قول رایگان شدن حجم مصرفی اینترنت نرم‌افزار شاد را داده است و آموزش و پرورش تحقق این وعده را حتما پیگیری خواهد کرد.

شبکه آموزشی دانش‌آموز از کدام پلت‌فرم‌های آموزشی می‌تواند بیاموزد؟

اجرای شبکه آموزشی دانش‌آموزی «شاد» در دومین سال تحصیلی در حالی آغاز می‌شود که مشکلات فراوان استفاده از آن باعث گلایه‌های متعدد دانش‌آموزان، خانواده‌ها و کادر آموزشی شده است. ضعف‌ها در حوزه‌های محتوایی و زیرساختی «شاد» در شرایطی است که تجربه‌های متنوع استارت‌آپی داخلی وخارجی برای الگو گرفتن در دسترس است.
 
 
سرمشق استارت‌آپی برای «شاد»
کاستی‌های زیاد شبکه آموزشی «شاد» به‌عنوان پلت‌فرم رسمی آموزش و پرورش برای پاسخ به نیاز آموزشی دانش‌آموزان در دوران پاندمی کرونا، باعث این پرسش شده که آیا تجربه موفقی در داخل یا خارج از کشور در زمینه آموزش مجازی وجود داشته که بتوان از آن الگو گرفت؟ در مدت کمتر از یک‌سالی که آموزش و پرورش به‌عنوان نهاد رسمی آموزش کشور، سامانه شاد را به‌عنوان پلت‌فرمی برای پیشبرد اهداف آموزش آنلاین دانش‌آموزان در این دوران معرفی کرد، این سامانه مورد انتقادهای زیادی قرار گرفته است. از انتخاب یک پیام‌رسان به‌عنوان پلت‌فرم آموزش مجازی گرفته، تا فقر محتوایی و مشکلات زیرساختی این شبکه، همه و همه دست به دست هم داده و باعث شده‌اند تجربه آموزش رسمی مجازی کشور در این مدت، تجربه چندان موفقی نباشد و عمده مخاطبان این سامانه از نواقص موجود ابراز نارضایتی کنند. باید پذیرفت که کشور ما در زمینه کسب و کارهای مجازی حوزه آموزش بسیار نوپاست و با وجود ظهور استارت‌آپ‌های موفق در حوزه‌های دیگر طی سالیان اخیر، استارت‌آپ‌های آموزشی، انگشت‌شمار و کوچک‌اند. این در حالی است که در روند جهانی استارت‌آپ‌های آموزشی با رشد خوبی مواجه است و مجموعه‌هایی مانند EDX، Kahoot، Unacademy، Coursera، Lynda و  khanacademy تجربه‌های شناخته‌شده و مشهور در این زمینه به شمار می‌روند. این استارت‌آپ‌های جهانی در قالب‌های مختلفی از جمله کلاس‌های آنلاین گرفته تا شبکه‌های اجتماعی آموزشی فعالیت می‌کنند و هر کدام بخشی از نیاز آموزشی کاربران مختلف را پوشش می‌دهند.
 
مثلا استارت‌آپ آموزشی آن‌آکادمی (Unacademy) که توسط یوتیوب راه‌اندازی شده است، در تلاش است تا ویدئوهای آموزشی را باکیفیت بالا و به‌طور رایگان در اختیار همه قرار دهد و هدفش نیز این است که سیستم آموزشی کل جهان را در اختیار بگیرد و از همه‌ زبان‌ها پشتیبانی کند. یا استارت‌آپ گودوال (Goodwall)، یک شبکه‌ اجتماعی برای دانش‌آموزان دبیرستانی است و آنها را تشویق می‌کند تا یک پروفایل حرفه‌ای برای خود بسازند و از طریق آن داستان خود را تعریف کنند، فرصت‌ها را پیدا و بورس تحصیلی بگیرند. در این پلت‌فرم دانش‌آموزانی که در کالج درس می‌خوانند برای یافتن شغل و استخدام به کارفرمایان متصل می‌شوند و دانش‌آموزان دبیرستانی نیز به کالج‌ها متصل می‌شوند.  استارت‌آپ کاهوت (Kahoot) یک پلت‌فرم‌ مبتنی بر یادگیری مطالب همراه با بازی است که با ترتیب دادن مسابقه بین کاربران یا دانش‌آموزان در سر کلاس درس، رقابت ایجاد می‌کند. استارت‌آپ دولینگو (Doulingo) در زمینه آموزش زبان از طریق بازی؛ تینکی‌فیک (Thinkific) با شعار: یاد بدهید، یاد بگیرید، پول دربیاورید و استارت‌آپ کلَس‌دوجو (ClassDojo) برای مدیریت روند تحصیل از دیگر استارت‌آپ‌های آموزشی مشهور و موفق در جهان به شمار می‌روند.
 
تجربه استارت‌آپ‌های آموزش آنلاین ایرانی
یکی از اولین پلت‌فرم‌هایی که در فضای آموزشی کشور مورد توجه قرار گرفتند، پلت‌فرم‌های ارائه دوره‌های آموزش ویدئویی مانند فرانش، فرادرس و مکتب‌خونه با هدف تسهیل دسترسی کاربران به محتوای آموزشی باکیفیت و در قالب چند رسانه‌ای بودند. این پلت‌فرم‌ها شباهت زیادی به استارت‌آپ‌های جهانی Coursera، Lynda و khanacademy دارند. «مکتب‌خونه» که توسط جمعی از دانشجویان دانشگاه‌های برتر کشور راه‌اندازی شد، یکی از نخستین تجربه‌های آموزش آنلاین ایرانی بود که با ضبط تدریس استادان در کلاس‌های دانشگاه‌های تراز اول و بارگذاری آنها در قالب فایل‌های ویدئویی روی سایت این پلت‌فرم، کار خود را آغاز کرد و توانست بیش از ۴۰۰ درس و ۱۵ هزار ساعت ویدئوی آموزشی تولید کند. دوره‌های مهارت‌محور و تعاملی از دیگر دوره‌هایی بودند که بعدها به مجموعه آموزش‌های این پلت‌فرم اضافه شدند. «فرانش» از دیگر کسب و کارهای اینترنتی حوزه آموزش است. به گفته بنیان‌گذاران «فرانش»، این پلت‌فرم در واقع کتابخانه‌ای ویدئویی است که بر استفاده از رسانه، برای انتقال اطلاعات تمرکز کرده است.
 
فرانش با استفاده از داده‌های حاصل از فعالیت کاربران در سایت، رفتار آنها را پیش‌بینی و محصولات متناسب با نیاز به آنها معرفی و از همین استراتژی برای تولید دوره‌های آموزشی جدید متناسب با نیاز کاربران نیز استفاده می‌کند. در پلت‌فرم فرانش، اکنون نزدیک به ۵ هزار دوره آموزشی بالغ بر حدود ۷۵۰ هزار دقیقه آموزش کاربردی قرار دارد. پلت‌فرم «فرادرس» دیگر پلت‌فرم مشابهی است که حدود ۷۰۰ هزار دقیقه محتوای آموزشی، عمدتا در حوزه مهارت‌های نرم‌افزاری و فنی مهندسی به مخاطبان ارائه می‌کند. «فیلیمو» که حالا یکی از پلت‌فرم‌های شناخته شده VOD (ویدئو بر اساس درخواست) در ایران است نیز به تازگی خبر از برنامه آموزشی جدید خود تحت عنوان «مدرسه فیلیمو» داده است که قرار بوده از اول مهر کار خود را آغاز کند. در این طرح، برای تولید محتوای آموزشی نوین و خلاقانه مطابق با سرفصل‌های آموزشی موجود در کتب درسی، از بیش از ۱۵۰ معلم و دبیر آموزشی زبده کمک گرفته شده است.
 
یکی دیگر از پلت‌فرم‌های آموزشی که در دهه اخیر مورد توجه کاربران بوده و بر تولید محتوا در راستای توسعه مهارت‌های فردی تمرکز دارد، وب‌سایت «متمم» است. این وب‌سایت که به سرپرستی محمدرضا شعبانعلی فعالیت می‌کند، در زمینه‌های مختلفی از آموزش مهارت‌های ارتباطی و زبان انگلیسی تا دوره‌های آموزش کسب و کار، محتوای آموزشی ارائه می‌دهد. یکی دیگر از پلت‌فرم‌های آموزشی بومی که می‌تواند در آموزش مجازی مورد استفاده قرار گیرد «اسکای روم» است. اسکای روم پلت‌فرمی ایرانی است که توسط مرکز رشد دانشگاه علم و صنعت توسعه داده شده و برای برگزاری وبینار، آموزش آنلاین و جلسات مجازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از قابلیت‌های این پلت‌فرم می‌توان به ارتباط شنیداری و دیداری، اشتراک دسک‌تاپ، پخش فایل‌های صوتی و تصویری، نمایش اسلاید، وایت‌برد و اشتراک فایل اشاره کرد. این پلت‌فرم با برقراری ارتباط صوتی و تصویری میان افراد حاضر در کلاسِ تعریف شده، حس حضور در فضای کلاس و تعامل زنده با معلم را القا می‌کند.
 
با توجه به گستردگی و تخصصی بودن موضوعات درسی دانشگاهی، تهیه محتوای سراسری و پخش آنها کار ساده‌ای نیست و برگزاری مجازی کلاس توسط شخص استاد، با حضور آنلاین دانشجویان، از طریق پلت‌فرم‌هایی مانند اسکای روم، روش موثرتری است. برگزار‌کنندگان رویدادهای مجازی مانند «ایوند» و «ایسمینار» از این پلت‌فرم برای برگزاری رویدادهای خود بهره می‌گیرند. با توجه به چالش‌های اینترنت کشور و محدودیت‌های کاربران مناطق محروم، مدیران پلت‌فرم اسکای روم معتقدند، با به کارگیری روش‌هایی برای کاهش پهنای باند موردنیاز و ارائه کیفیت تصویر متغیر با اینترنت کاربر، چالش قطعی و عدم‌دسترسی به منابع آموزشی را تا حد زیادی حل کرده‌اند. سرعت اینترنت موردنیاز برای دریافت یک تصویر زنده وب‌کم از ۱۰Kb/ s تا ۲ هزار Kb/ s متغیر است.  غیر از استارت‌آپ‌های ذکر شده، استارت‌آپ‌های کوچک دیگری نیز در فضای آموزش مجازی کشور فعالند که از جمله آنها می‌توان به استارت‌آپ «شاگردانه» اشاره کرد که یک ابزار تعاملی بین استاد و دانشجو است. استارت‌آپ «جغد دانا» در زمینه ارائه مشاوره تحصیلی، «استاد بانک» سامانه تدریس آنلاین خصوصی، «استاد تی‌وی» در زمینه کسب درآمد از طریق آموزش مهارت‌ها به دیگران و «لرنیتو» به‌عنوان بانک سوالات امتحانی از دیگر استارت‌آپ‌های آموزشی نوپای کشور هستند.

سرمشق استارت‌آپی برای «شاد»

دنیای‌اقتصاد : اجرای شبکه آموزشی دانش‌آموزی «شاد» در دومین سال تحصیلی در حالی آغاز می‌شود که مشکلات فراوان استفاده از آن باعث گلایه‌های متعدد دانش‌آموزان، خانواده‌ها و کادر آموزشی شده است. ضعف‌ها در حوزه‌های محتوایی و زیرساختی «شاد» در شرایطی است که تجربه‌های متنوع استارت‌آپی داخلی وخارجی برای الگو گرفتن در دسترس است.
 
 
 
کاستی‌های زیاد شبکه آموزشی «شاد» به‌عنوان پلت‌فرم رسمی آموزش و پرورش برای پاسخ به نیاز آموزشی دانش‌آموزان در دوران پاندمی کرونا، باعث این پرسش شده که آیا تجربه موفقی در داخل یا خارج از کشور در زمینه آموزش مجازی وجود داشته که بتوان از آن الگو گرفت؟ در مدت کمتر از یک‌سالی که آموزش و پرورش به‌عنوان نهاد رسمی آموزش کشور، سامانه شاد را به‌عنوان پلت‌فرمی برای پیشبرد اهداف آموزش آنلاین دانش‌آموزان در این دوران معرفی کرد، این سامانه مورد انتقادهای زیادی قرار گرفته است. از انتخاب یک پیام‌رسان به‌عنوان پلت‌فرم آموزش مجازی گرفته، تا فقر محتوایی و مشکلات زیرساختی این شبکه، همه و همه دست به دست هم داده و باعث شده‌اند تجربه آموزش رسمی مجازی کشور در این مدت، تجربه چندان موفقی نباشد و عمده مخاطبان این سامانه از نواقص موجود ابراز نارضایتی کنند. باید پذیرفت که کشور ما در زمینه کسب و کارهای مجازی حوزه آموزش بسیار نوپاست و با وجود ظهور استارت‌آپ‌های موفق در حوزه‌های دیگر طی سالیان اخیر، استارت‌آپ‌های آموزشی، انگشت‌شمار و کوچک‌اند. این در حالی است که در روند جهانی استارت‌آپ‌های آموزشی با رشد خوبی مواجه است و مجموعه‌هایی مانند EDX، Kahoot، Unacademy، Coursera، Lynda و  khanacademy تجربه‌های شناخته‌شده و مشهور در این زمینه به شمار می‌روند. این استارت‌آپ‌های جهانی در قالب‌های مختلفی از جمله کلاس‌های آنلاین گرفته تا شبکه‌های اجتماعی آموزشی فعالیت می‌کنند و هر کدام بخشی از نیاز آموزشی کاربران مختلف را پوشش می‌دهند.
 
مثلا استارت‌آپ آموزشی آن‌آکادمی (Unacademy) که توسط یوتیوب راه‌اندازی شده است، در تلاش است تا ویدئوهای آموزشی را باکیفیت بالا و به‌طور رایگان در اختیار همه قرار دهد و هدفش نیز این است که سیستم آموزشی کل جهان را در اختیار بگیرد و از همه‌ زبان‌ها پشتیبانی کند. یا استارت‌آپ گودوال (Goodwall)، یک شبکه‌ اجتماعی برای دانش‌آموزان دبیرستانی است و آنها را تشویق می‌کند تا یک پروفایل حرفه‌ای برای خود بسازند و از طریق آن داستان خود را تعریف کنند، فرصت‌ها را پیدا و بورس تحصیلی بگیرند. در این پلت‌فرم دانش‌آموزانی که در کالج درس می‌خوانند برای یافتن شغل و استخدام به کارفرمایان متصل می‌شوند و دانش‌آموزان دبیرستانی نیز به کالج‌ها متصل می‌شوند.  استارت‌آپ کاهوت (Kahoot) یک پلت‌فرم‌ مبتنی بر یادگیری مطالب همراه با بازی است که با ترتیب دادن مسابقه بین کاربران یا دانش‌آموزان در سر کلاس درس، رقابت ایجاد می‌کند. استارت‌آپ دولینگو (Doulingo) در زمینه آموزش زبان از طریق بازی؛ تینکی‌فیک (Thinkific) با شعار: یاد بدهید، یاد بگیرید، پول دربیاورید و استارت‌آپ کلَس‌دوجو (ClassDojo) برای مدیریت روند تحصیل از دیگر استارت‌آپ‌های آموزشی مشهور و موفق در جهان به شمار می‌روند.
 
تجربه استارت‌آپ‌های آموزش آنلاین ایرانی
یکی از اولین پلت‌فرم‌هایی که در فضای آموزشی کشور مورد توجه قرار گرفتند، پلت‌فرم‌های ارائه دوره‌های آموزش ویدئویی مانند فرانش، فرادرس و مکتب‌خونه با هدف تسهیل دسترسی کاربران به محتوای آموزشی باکیفیت و در قالب چند رسانه‌ای بودند. این پلت‌فرم‌ها شباهت زیادی به استارت‌آپ‌های جهانی Coursera، Lynda و khanacademy دارند. «مکتب‌خونه» که توسط جمعی از دانشجویان دانشگاه‌های برتر کشور راه‌اندازی شد، یکی از نخستین تجربه‌های آموزش آنلاین ایرانی بود که با ضبط تدریس استادان در کلاس‌های دانشگاه‌های تراز اول و بارگذاری آنها در قالب فایل‌های ویدئویی روی سایت این پلت‌فرم، کار خود را آغاز کرد و توانست بیش از ۴۰۰ درس و ۱۵ هزار ساعت ویدئوی آموزشی تولید کند. دوره‌های مهارت‌محور و تعاملی از دیگر دوره‌هایی بودند که بعدها به مجموعه آموزش‌های این پلت‌فرم اضافه شدند. «فرانش» از دیگر کسب و کارهای اینترنتی حوزه آموزش است. به گفته بنیان‌گذاران «فرانش»، این پلت‌فرم در واقع کتابخانه‌ای ویدئویی است که بر استفاده از رسانه، برای انتقال اطلاعات تمرکز کرده است.
 
فرانش با استفاده از داده‌های حاصل از فعالیت کاربران در سایت، رفتار آنها را پیش‌بینی و محصولات متناسب با نیاز به آنها معرفی و از همین استراتژی برای تولید دوره‌های آموزشی جدید متناسب با نیاز کاربران نیز استفاده می‌کند. در پلت‌فرم فرانش، اکنون نزدیک به ۵ هزار دوره آموزشی بالغ بر حدود ۷۵۰ هزار دقیقه آموزش کاربردی قرار دارد. پلت‌فرم «فرادرس» دیگر پلت‌فرم مشابهی است که حدود ۷۰۰ هزار دقیقه محتوای آموزشی، عمدتا در حوزه مهارت‌های نرم‌افزاری و فنی مهندسی به مخاطبان ارائه می‌کند. «فیلیمو» که حالا یکی از پلت‌فرم‌های شناخته شده VOD (ویدئو بر اساس درخواست) در ایران است نیز به تازگی خبر از برنامه آموزشی جدید خود تحت عنوان «مدرسه فیلیمو» داده است که قرار بوده از اول مهر کار خود را آغاز کند. در این طرح، برای تولید محتوای آموزشی نوین و خلاقانه مطابق با سرفصل‌های آموزشی موجود در کتب درسی، از بیش از ۱۵۰ معلم و دبیر آموزشی زبده کمک گرفته شده است.
 
یکی دیگر از پلت‌فرم‌های آموزشی که در دهه اخیر مورد توجه کاربران بوده و بر تولید محتوا در راستای توسعه مهارت‌های فردی تمرکز دارد، وب‌سایت «متمم» است. این وب‌سایت که به سرپرستی محمدرضا شعبانعلی فعالیت می‌کند، در زمینه‌های مختلفی از آموزش مهارت‌های ارتباطی و زبان انگلیسی تا دوره‌های آموزش کسب و کار، محتوای آموزشی ارائه می‌دهد. یکی دیگر از پلت‌فرم‌های آموزشی بومی که می‌تواند در آموزش مجازی مورد استفاده قرار گیرد «اسکای روم» است. اسکای روم پلت‌فرمی ایرانی است که توسط مرکز رشد دانشگاه علم و صنعت توسعه داده شده و برای برگزاری وبینار، آموزش آنلاین و جلسات مجازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از قابلیت‌های این پلت‌فرم می‌توان به ارتباط شنیداری و دیداری، اشتراک دسک‌تاپ، پخش فایل‌های صوتی و تصویری، نمایش اسلاید، وایت‌برد و اشتراک فایل اشاره کرد. این پلت‌فرم با برقراری ارتباط صوتی و تصویری میان افراد حاضر در کلاسِ تعریف شده، حس حضور در فضای کلاس و تعامل زنده با معلم را القا می‌کند.
 
با توجه به گستردگی و تخصصی بودن موضوعات درسی دانشگاهی، تهیه محتوای سراسری و پخش آنها کار ساده‌ای نیست و برگزاری مجازی کلاس توسط شخص استاد، با حضور آنلاین دانشجویان، از طریق پلت‌فرم‌هایی مانند اسکای روم، روش موثرتری است. برگزار‌کنندگان رویدادهای مجازی مانند «ایوند» و «ایسمینار» از این پلت‌فرم برای برگزاری رویدادهای خود بهره می‌گیرند. با توجه به چالش‌های اینترنت کشور و محدودیت‌های کاربران مناطق محروم، مدیران پلت‌فرم اسکای روم معتقدند، با به کارگیری روش‌هایی برای کاهش پهنای باند موردنیاز و ارائه کیفیت تصویر متغیر با اینترنت کاربر، چالش قطعی و عدم‌دسترسی به منابع آموزشی را تا حد زیادی حل کرده‌اند. سرعت اینترنت موردنیاز برای دریافت یک تصویر زنده وب‌کم از ۱۰Kb/ s تا ۲ هزار Kb/ s متغیر است.  غیر از استارت‌آپ‌های ذکر شده، استارت‌آپ‌های کوچک دیگری نیز در فضای آموزش مجازی کشور فعالند که از جمله آنها می‌توان به استارت‌آپ «شاگردانه» اشاره کرد که یک ابزار تعاملی بین استاد و دانشجو است. استارت‌آپ «جغد دانا» در زمینه ارائه مشاوره تحصیلی، «استاد بانک» سامانه تدریس آنلاین خصوصی، «استاد تی‌وی» در زمینه کسب درآمد از طریق آموزش مهارت‌ها به دیگران و «لرنیتو» به‌عنوان بانک سوالات امتحانی از دیگر استارت‌آپ‌های آموزشی نوپای کشور هستند.

«شاد» مردود شد؟

 تا قبل از شیوع کرونا و محدودیت‌های اجباری که گریبانگیر نظام آموزشی کشور شد، آموزش الکترونیکی، روشی مکمل آموزش‌های اصلی به حساب می‌آمد که به شکلی محدود در برخی مراکز آموزشی به اجرا درمی‌آمد، اما اکنون به اجبار به ضرورتی انکارناپذیر برای پیشبرد اهداف آموزشی تبدیل شده است و باید پذیرفت که برای جبران عقب‌ماندگی چندین ساله کشور در سیر این دسته تکنولوژی، باید تلاشی مضاعف شود تا بسترهای مناسب برای تسهیل روند آموزش‌های دانش‌آموزان و دانشجویان فراهم شود.
 
 
به عملکرد مدیران آموزشی کشور در این مدت نقدهای زیادی وارد است. کمبودهایی که در این مدت، دانش‌آموزان، والدین و کادر آموزشی تجربه کردند، تا حدی قابل قبول و توجیه‌پذیر است اما بخش‌هایی را نیز می‌توان به کم‌کاری و مدیریت غلط مدیران ارشد آموزش و پرورش نسبت داد. علی عبدالعالی، دانشیار دانشگاه علم و صنعت و از متخصصان حوزه آموزش خلاق، در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: برای تحقق آموزش الکترونیکی موثر و استاندارد، دو رکن اصلی پلت‌فرم و محتوای مناسب نیاز است. وی معتقد است ارائه سرویس آموزشی مناسب، مصداق کامل احترام به مخاطب است و دسترسی به محتوای فاخر و پوشا در بستر پلت‌فرمی عالی، از ضرورت‌های انجام یک فرآیند آموزشی ثمربخش است. عبدالعالی می‌افزاید: اهمیت محتوای مناسبی که توسط بهترین متخصصان هر حوزه و در قالب چندرسانه‌ای تولید شده باشد و به‌صورت سراسری در اختیار تمام دانش‌آموزان کشور قرار بگیرد به قدری است که بدون آن، با هیچ نوع پلت‌فرمی نمی‌توان نتیجه مطلوبی کسب کرد.
 
 پیام‌رسان به جای پلت‌فرم آموزشی
مسوولان آموزشی در نخستین مرحله از مواجهه با کرونا و برای حرکت به سمت آموزش الکترونیکی، سراغ پیام‌رسان‌های ایرانی رفتند و در جلسه‌ای از آنها خواستند که برنامه‌های خود را برای اجرای آموزش الکترونیکی ارائه دهند. همچنین اجرای برخی برنامه‌های آموزشی تلویزیونی نیز بخش دیگری از تلاش متولیان آموزش برای مواجهه با این عرصه بود اما به گفته متخصصان آموزشی این آموزش‌ها از نظر کمیت بسیار ناکافی و از نظر کیفیت بسیار ضعیف ارزیابی می‌شوند. در نتیجه بار اصلی آموزش همچنان بر دوش معلمان است که باید آن را از طریق شبکه «شاد» و با محتواهای تولیدی خود پیش ‌ببرند. همچنین در عرصه تکنولوژی نیز متولیان آموزش با اجرا و پیاده‌سازی شبکه «شاد» و سامانه «سناد» نمره قبولی نگرفتند. نظرات معلمان و والدین دانش‌آموزان در مناطق مختلف کشور نشان می‌دهد که در کار با شبکه شاد دو چالش اصلی وجود دارد. اول اینکه شبکه از نظر زیرساختی، پتانسیل لازم را برای پاسخگویی نیاز ۱۵ میلیون دانش‌آموز کشور ندارد و دوم اینکه معلمان نه تنها محتوایی مناسب به اشتراک‌گذاری در این شبکه ندارند – یا باید آن را تولید کنند یا از آموزش‌های جسته‌گریخته موجود در اینترنت انتخاب کنند و با دانش‌آموزان به اشتراک گذارند- بلکه اگر محتوایی نیز در دسترسشان باشد، به‌دلیل ضعف‌های این پلت‌فرم به سختی می‌توانند آن را با دانش‌آموزان به اشتراک بگذارند. مشکلات گزارش شده از شبکه شاد کم نیست. از آنجا که شاد یک پیام‌رسان است، اصلی‌ترین راه ارتباطی در آن از طریق نوشتار است و طبیعتا این روش برای اغنای نیاز آموزشی دانش‌آموزان به خصوص دانش‌آموزان سطوح پایین‌تر کفایت نکرده و به انواع دیگری از محتوا از جمله محتوای چندرسانه‌ای نیاز است. کاربران شاد معتقدند قراردادن فایل‌های ویدئویی در این شبکه به سختی انجام می‌گیرد و وقفه‌های متعدد، احراز هویت پردردسر و مشکلات فنی دیگر عملا کار با آن را بسیار دشوار کرده است. گلایه بسیاری از کاربران شبکه شاد نیز مربوط به مشکلات آنها با اینترنت برای برقراری ارتباط از طریق این شبکه است. اخیرا وزیر ارتباطات اعلام کرد اینترنت اختصاصی رایگان ویژه شبکه شاد در دسترس کاربران و معلمان قرار می‌گیرد اما کاربران مدعی‌اند کیفیت ارتباطی لازم را از طریق این اتصال اینترنتی دریافت نمی‌کنند و ناچارند از بسته‌های اینترنت شخصی یا وای فای منزل استفاده کنند که هزینه‌های این خدمات اینترنتی اخیرا بسیار بالا رفته و چنین هزینه‌هایی باری اضافه بر دوش کاربران این سامانه گذاشته است. اخیرا وزیر آموزش و پرورش اعلام کرده است که معلمان باید در ساعت مقرر کلاس‌ها در محل مدرسه حاضر شوند و تدریس و پیگیری دانش‌آموزان در این زمان و از طریق اینترنت وای فای مدرسه انجام شود. اما بسیاری از کادر آموزشی مدارس معتقدند نه تنها بسترهای اینترنت مدارس بسیار ضعیف و عملا برای انجام آموزش ناکارآمد است، بلکه به بهانه تعطیلی مدارس، سرویس‌های تردد معلمان نیز برداشته شده و آنها به سختی می‌توانند در محل مدارس، خصوصا در مناطق محروم و دورافتاده حاضر شوند.
 
 فقر محتوای آموزشی مناسب
بسیاری از معلمان به محتوای آموزشی مناسب برای پیشبرد امر آموزش در این شبکه دسترسی ندارند و ناچارند با امکانات اندکی که در منازل دارند دست به تولید محتوای آموزشی بزنند. این درحالی است که از نظر درآمدی، عموما معلمان در رده متوسط به پایین جامعه دسته‌بندی می‌شوند و بسیاری از آنها در خانه‌های کوچک و شلوغ خود و در کنار نقش پدر و مادری خود برای فرزندانشان باید این آموزش‌ها را انجام داده و ضبط کنند و در اختیار دانش‌آموزان خود قرار دهند.
 
با وجود مشکلات، بسیاری از معلمان معتقدند سامانه «شاد» که امسال در اختیار دارند، نسبت به سامانه «شاد» که از اواخر سال تحصیلی گذشته عرضه شد بسیار کامل‌تر بوده و کارآیی پلت‌فرم بهبودیافته‌تر و امکانات زیادی دارد. اما در این میان نبود آموزش برای کادر آموزشی برای کار با این سامانه چالش دارد. آن هم اینکه کادر آموزشی، هیچ آموزشی در رابطه با نحوه کار با این سامانه ندیده‌اند و استفاده از بسیاری از این امکانات جدید برای آنها نامانوس است. خصوصا که سن شاغلان آموزش و پرورش نسبت به سال‌های پیش‌ بسیار بالا رفته و برای این پرسنل غیرجوان، همگام شدن با تکنولوژی‌های آموزشی و یادگیری نحوه کار با این سامانه‌ها کار چندان ساده‌ای نیست. شاید اگر در تابستان، آموزش‌هایی درباره نحوه کار با این سامانه‌های جدید یا آموزش مجازی برای معلمان برگزار می‌شد، این قشر زحمتکش با مشکل کمتری مواجه می‌شدند.
 
 گشایش نهادهای خصوصی برای گره آموزش دولتی
درحالی‌که می‌بینیم آموزش و پرورش به‌عنوان نهاد اصلی آموزش کشور، عملکرد چندان مناسبی نداشته و آموزش مجازی در آغاز سال تحصیلی با چالش‌ها و مشکلات زیادی برای دانش‌آموزان، والدین و دست‌اندرکاران امر آموزش مواجه بوده است، تعدادی از پلت‌فرم‌های VOD و اپلیکیشن‌های برگزاری وبینار گام‌هایی برای رفع نیاز آموزش مجازی در این مقطع زمانی برداشته‌اند. پلت‌فرم‌های آموزشی و ارتباطی خصوصی حتی تا قبل از کرونا هم رشد قابل‌توجهی در فضای اینترنت داشتند و برخی از آنها به‌واسطه روزهای قرنطینه از رشد و توجه قابل‌توجهی هم برخوردار شدند با این حال متولیان آموزش هنگام حل موضوع آموزش مجازی عملا تجربه و پتانسیل این پلت‌فرم‌های خصوصی را نادیده گرفتند.   با تمام این تفاسیر و راهکارهای ممکن در امر آموزش مجازی، جای سوال است که چرا آموزش و پرورش سراغ یک پلت‌فرم پیام‌رسان (سامانه شاد) رفت و تلاشی برای استفاده از پتانسیل‌های مجموعه‌های خصوصی برای مدیریت بحران آموزشی دوران کرونا نکرد.
 
به نظر می‌رسد نیاز به آموزش مجازی در دوران کرونا باعث شد تا توجه نهادها و افراد به موضوع آموزش الکترونیکی جلب شود؛ با این حال پاسخ به این نیاز، به جای استفاده از تجربه‌‌ها و پتانسیل‌های موجود در حوزه آموزش آنلاین، به سمت و سوی دیگری رفته و دانش‌آموزان و کادر آموزشی را در پذیرش این بستر جدید، با دردسرهای زیادی مواجه کرده است.

«شاد» مردود شد؟

 تا قبل از شیوع کرونا و محدودیت‌های اجباری که گریبانگیر نظام آموزشی کشور شد، آموزش الکترونیکی، روشی مکمل آموزش‌های اصلی به حساب می‌آمد که به شکلی محدود در برخی مراکز آموزشی به اجرا درمی‌آمد، اما اکنون به اجبار به ضرورتی انکارناپذیر برای پیشبرد اهداف آموزشی تبدیل شده است و باید پذیرفت که برای جبران عقب‌ماندگی چندین ساله کشور در سیر این دسته تکنولوژی، باید تلاشی مضاعف شود تا بسترهای مناسب برای تسهیل روند آموزش‌های دانش‌آموزان و دانشجویان فراهم شود.
 
 
به عملکرد مدیران آموزشی کشور در این مدت نقدهای زیادی وارد است. کمبودهایی که در این مدت، دانش‌آموزان، والدین و کادر آموزشی تجربه کردند، تا حدی قابل قبول و توجیه‌پذیر است اما بخش‌هایی را نیز می‌توان به کم‌کاری و مدیریت غلط مدیران ارشد آموزش و پرورش نسبت داد. علی عبدالعالی، دانشیار دانشگاه علم و صنعت و از متخصصان حوزه آموزش خلاق، در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: برای تحقق آموزش الکترونیکی موثر و استاندارد، دو رکن اصلی پلت‌فرم و محتوای مناسب نیاز است. وی معتقد است ارائه سرویس آموزشی مناسب، مصداق کامل احترام به مخاطب است و دسترسی به محتوای فاخر و پوشا در بستر پلت‌فرمی عالی، از ضرورت‌های انجام یک فرآیند آموزشی ثمربخش است. عبدالعالی می‌افزاید: اهمیت محتوای مناسبی که توسط بهترین متخصصان هر حوزه و در قالب چندرسانه‌ای تولید شده باشد و به‌صورت سراسری در اختیار تمام دانش‌آموزان کشور قرار بگیرد به قدری است که بدون آن، با هیچ نوع پلت‌فرمی نمی‌توان نتیجه مطلوبی کسب کرد.
 
 پیام‌رسان به جای پلت‌فرم آموزشی
مسوولان آموزشی در نخستین مرحله از مواجهه با کرونا و برای حرکت به سمت آموزش الکترونیکی، سراغ پیام‌رسان‌های ایرانی رفتند و در جلسه‌ای از آنها خواستند که برنامه‌های خود را برای اجرای آموزش الکترونیکی ارائه دهند. همچنین اجرای برخی برنامه‌های آموزشی تلویزیونی نیز بخش دیگری از تلاش متولیان آموزش برای مواجهه با این عرصه بود اما به گفته متخصصان آموزشی این آموزش‌ها از نظر کمیت بسیار ناکافی و از نظر کیفیت بسیار ضعیف ارزیابی می‌شوند. در نتیجه بار اصلی آموزش همچنان بر دوش معلمان است که باید آن را از طریق شبکه «شاد» و با محتواهای تولیدی خود پیش ‌ببرند. همچنین در عرصه تکنولوژی نیز متولیان آموزش با اجرا و پیاده‌سازی شبکه «شاد» و سامانه «سناد» نمره قبولی نگرفتند. نظرات معلمان و والدین دانش‌آموزان در مناطق مختلف کشور نشان می‌دهد که در کار با شبکه شاد دو چالش اصلی وجود دارد. اول اینکه شبکه از نظر زیرساختی، پتانسیل لازم را برای پاسخگویی نیاز ۱۵ میلیون دانش‌آموز کشور ندارد و دوم اینکه معلمان نه تنها محتوایی مناسب به اشتراک‌گذاری در این شبکه ندارند – یا باید آن را تولید کنند یا از آموزش‌های جسته‌گریخته موجود در اینترنت انتخاب کنند و با دانش‌آموزان به اشتراک گذارند- بلکه اگر محتوایی نیز در دسترسشان باشد، به‌دلیل ضعف‌های این پلت‌فرم به سختی می‌توانند آن را با دانش‌آموزان به اشتراک بگذارند. مشکلات گزارش شده از شبکه شاد کم نیست. از آنجا که شاد یک پیام‌رسان است، اصلی‌ترین راه ارتباطی در آن از طریق نوشتار است و طبیعتا این روش برای اغنای نیاز آموزشی دانش‌آموزان به خصوص دانش‌آموزان سطوح پایین‌تر کفایت نکرده و به انواع دیگری از محتوا از جمله محتوای چندرسانه‌ای نیاز است. کاربران شاد معتقدند قراردادن فایل‌های ویدئویی در این شبکه به سختی انجام می‌گیرد و وقفه‌های متعدد، احراز هویت پردردسر و مشکلات فنی دیگر عملا کار با آن را بسیار دشوار کرده است. گلایه بسیاری از کاربران شبکه شاد نیز مربوط به مشکلات آنها با اینترنت برای برقراری ارتباط از طریق این شبکه است. اخیرا وزیر ارتباطات اعلام کرد اینترنت اختصاصی رایگان ویژه شبکه شاد در دسترس کاربران و معلمان قرار می‌گیرد اما کاربران مدعی‌اند کیفیت ارتباطی لازم را از طریق این اتصال اینترنتی دریافت نمی‌کنند و ناچارند از بسته‌های اینترنت شخصی یا وای فای منزل استفاده کنند که هزینه‌های این خدمات اینترنتی اخیرا بسیار بالا رفته و چنین هزینه‌هایی باری اضافه بر دوش کاربران این سامانه گذاشته است. اخیرا وزیر آموزش و پرورش اعلام کرده است که معلمان باید در ساعت مقرر کلاس‌ها در محل مدرسه حاضر شوند و تدریس و پیگیری دانش‌آموزان در این زمان و از طریق اینترنت وای فای مدرسه انجام شود. اما بسیاری از کادر آموزشی مدارس معتقدند نه تنها بسترهای اینترنت مدارس بسیار ضعیف و عملا برای انجام آموزش ناکارآمد است، بلکه به بهانه تعطیلی مدارس، سرویس‌های تردد معلمان نیز برداشته شده و آنها به سختی می‌توانند در محل مدارس، خصوصا در مناطق محروم و دورافتاده حاضر شوند.
 
 فقر محتوای آموزشی مناسب
بسیاری از معلمان به محتوای آموزشی مناسب برای پیشبرد امر آموزش در این شبکه دسترسی ندارند و ناچارند با امکانات اندکی که در منازل دارند دست به تولید محتوای آموزشی بزنند. این درحالی است که از نظر درآمدی، عموما معلمان در رده متوسط به پایین جامعه دسته‌بندی می‌شوند و بسیاری از آنها در خانه‌های کوچک و شلوغ خود و در کنار نقش پدر و مادری خود برای فرزندانشان باید این آموزش‌ها را انجام داده و ضبط کنند و در اختیار دانش‌آموزان خود قرار دهند.
 
با وجود مشکلات، بسیاری از معلمان معتقدند سامانه «شاد» که امسال در اختیار دارند، نسبت به سامانه «شاد» که از اواخر سال تحصیلی گذشته عرضه شد بسیار کامل‌تر بوده و کارآیی پلت‌فرم بهبودیافته‌تر و امکانات زیادی دارد. اما در این میان نبود آموزش برای کادر آموزشی برای کار با این سامانه چالش دارد. آن هم اینکه کادر آموزشی، هیچ آموزشی در رابطه با نحوه کار با این سامانه ندیده‌اند و استفاده از بسیاری از این امکانات جدید برای آنها نامانوس است. خصوصا که سن شاغلان آموزش و پرورش نسبت به سال‌های پیش‌ بسیار بالا رفته و برای این پرسنل غیرجوان، همگام شدن با تکنولوژی‌های آموزشی و یادگیری نحوه کار با این سامانه‌ها کار چندان ساده‌ای نیست. شاید اگر در تابستان، آموزش‌هایی درباره نحوه کار با این سامانه‌های جدید یا آموزش مجازی برای معلمان برگزار می‌شد، این قشر زحمتکش با مشکل کمتری مواجه می‌شدند.
 
 گشایش نهادهای خصوصی برای گره آموزش دولتی
درحالی‌که می‌بینیم آموزش و پرورش به‌عنوان نهاد اصلی آموزش کشور، عملکرد چندان مناسبی نداشته و آموزش مجازی در آغاز سال تحصیلی با چالش‌ها و مشکلات زیادی برای دانش‌آموزان، والدین و دست‌اندرکاران امر آموزش مواجه بوده است، تعدادی از پلت‌فرم‌های VOD و اپلیکیشن‌های برگزاری وبینار گام‌هایی برای رفع نیاز آموزش مجازی در این مقطع زمانی برداشته‌اند. پلت‌فرم‌های آموزشی و ارتباطی خصوصی حتی تا قبل از کرونا هم رشد قابل‌توجهی در فضای اینترنت داشتند و برخی از آنها به‌واسطه روزهای قرنطینه از رشد و توجه قابل‌توجهی هم برخوردار شدند با این حال متولیان آموزش هنگام حل موضوع آموزش مجازی عملا تجربه و پتانسیل این پلت‌فرم‌های خصوصی را نادیده گرفتند.   با تمام این تفاسیر و راهکارهای ممکن در امر آموزش مجازی، جای سوال است که چرا آموزش و پرورش سراغ یک پلت‌فرم پیام‌رسان (سامانه شاد) رفت و تلاشی برای استفاده از پتانسیل‌های مجموعه‌های خصوصی برای مدیریت بحران آموزشی دوران کرونا نکرد.
 
به نظر می‌رسد نیاز به آموزش مجازی در دوران کرونا باعث شد تا توجه نهادها و افراد به موضوع آموزش الکترونیکی جلب شود؛ با این حال پاسخ به این نیاز، به جای استفاده از تجربه‌‌ها و پتانسیل‌های موجود در حوزه آموزش آنلاین، به سمت و سوی دیگری رفته و دانش‌آموزان و کادر آموزشی را در پذیرش این بستر جدید، با دردسرهای زیادی مواجه کرده است.

«شاد» مردود شد؟

 تا قبل از شیوع کرونا و محدودیت‌های اجباری که گریبانگیر نظام آموزشی کشور شد، آموزش الکترونیکی، روشی مکمل آموزش‌های اصلی به حساب می‌آمد که به شکلی محدود در برخی مراکز آموزشی به اجرا درمی‌آمد، اما اکنون به اجبار به ضرورتی انکارناپذیر برای پیشبرد اهداف آموزشی تبدیل شده است و باید پذیرفت که برای جبران عقب‌ماندگی چندین ساله کشور در سیر این دسته تکنولوژی، باید تلاشی مضاعف شود تا بسترهای مناسب برای تسهیل روند آموزش‌های دانش‌آموزان و دانشجویان فراهم شود.
 
 
به عملکرد مدیران آموزشی کشور در این مدت نقدهای زیادی وارد است. کمبودهایی که در این مدت، دانش‌آموزان، والدین و کادر آموزشی تجربه کردند، تا حدی قابل قبول و توجیه‌پذیر است اما بخش‌هایی را نیز می‌توان به کم‌کاری و مدیریت غلط مدیران ارشد آموزش و پرورش نسبت داد. علی عبدالعالی، دانشیار دانشگاه علم و صنعت و از متخصصان حوزه آموزش خلاق، در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: برای تحقق آموزش الکترونیکی موثر و استاندارد، دو رکن اصلی پلت‌فرم و محتوای مناسب نیاز است. وی معتقد است ارائه سرویس آموزشی مناسب، مصداق کامل احترام به مخاطب است و دسترسی به محتوای فاخر و پوشا در بستر پلت‌فرمی عالی، از ضرورت‌های انجام یک فرآیند آموزشی ثمربخش است. عبدالعالی می‌افزاید: اهمیت محتوای مناسبی که توسط بهترین متخصصان هر حوزه و در قالب چندرسانه‌ای تولید شده باشد و به‌صورت سراسری در اختیار تمام دانش‌آموزان کشور قرار بگیرد به قدری است که بدون آن، با هیچ نوع پلت‌فرمی نمی‌توان نتیجه مطلوبی کسب کرد.
 
 پیام‌رسان به جای پلت‌فرم آموزشی
مسوولان آموزشی در نخستین مرحله از مواجهه با کرونا و برای حرکت به سمت آموزش الکترونیکی، سراغ پیام‌رسان‌های ایرانی رفتند و در جلسه‌ای از آنها خواستند که برنامه‌های خود را برای اجرای آموزش الکترونیکی ارائه دهند. همچنین اجرای برخی برنامه‌های آموزشی تلویزیونی نیز بخش دیگری از تلاش متولیان آموزش برای مواجهه با این عرصه بود اما به گفته متخصصان آموزشی این آموزش‌ها از نظر کمیت بسیار ناکافی و از نظر کیفیت بسیار ضعیف ارزیابی می‌شوند. در نتیجه بار اصلی آموزش همچنان بر دوش معلمان است که باید آن را از طریق شبکه «شاد» و با محتواهای تولیدی خود پیش ‌ببرند. همچنین در عرصه تکنولوژی نیز متولیان آموزش با اجرا و پیاده‌سازی شبکه «شاد» و سامانه «سناد» نمره قبولی نگرفتند. نظرات معلمان و والدین دانش‌آموزان در مناطق مختلف کشور نشان می‌دهد که در کار با شبکه شاد دو چالش اصلی وجود دارد. اول اینکه شبکه از نظر زیرساختی، پتانسیل لازم را برای پاسخگویی نیاز ۱۵ میلیون دانش‌آموز کشور ندارد و دوم اینکه معلمان نه تنها محتوایی مناسب به اشتراک‌گذاری در این شبکه ندارند – یا باید آن را تولید کنند یا از آموزش‌های جسته‌گریخته موجود در اینترنت انتخاب کنند و با دانش‌آموزان به اشتراک گذارند- بلکه اگر محتوایی نیز در دسترسشان باشد، به‌دلیل ضعف‌های این پلت‌فرم به سختی می‌توانند آن را با دانش‌آموزان به اشتراک بگذارند. مشکلات گزارش شده از شبکه شاد کم نیست. از آنجا که شاد یک پیام‌رسان است، اصلی‌ترین راه ارتباطی در آن از طریق نوشتار است و طبیعتا این روش برای اغنای نیاز آموزشی دانش‌آموزان به خصوص دانش‌آموزان سطوح پایین‌تر کفایت نکرده و به انواع دیگری از محتوا از جمله محتوای چندرسانه‌ای نیاز است. کاربران شاد معتقدند قراردادن فایل‌های ویدئویی در این شبکه به سختی انجام می‌گیرد و وقفه‌های متعدد، احراز هویت پردردسر و مشکلات فنی دیگر عملا کار با آن را بسیار دشوار کرده است. گلایه بسیاری از کاربران شبکه شاد نیز مربوط به مشکلات آنها با اینترنت برای برقراری ارتباط از طریق این شبکه است. اخیرا وزیر ارتباطات اعلام کرد اینترنت اختصاصی رایگان ویژه شبکه شاد در دسترس کاربران و معلمان قرار می‌گیرد اما کاربران مدعی‌اند کیفیت ارتباطی لازم را از طریق این اتصال اینترنتی دریافت نمی‌کنند و ناچارند از بسته‌های اینترنت شخصی یا وای فای منزل استفاده کنند که هزینه‌های این خدمات اینترنتی اخیرا بسیار بالا رفته و چنین هزینه‌هایی باری اضافه بر دوش کاربران این سامانه گذاشته است. اخیرا وزیر آموزش و پرورش اعلام کرده است که معلمان باید در ساعت مقرر کلاس‌ها در محل مدرسه حاضر شوند و تدریس و پیگیری دانش‌آموزان در این زمان و از طریق اینترنت وای فای مدرسه انجام شود. اما بسیاری از کادر آموزشی مدارس معتقدند نه تنها بسترهای اینترنت مدارس بسیار ضعیف و عملا برای انجام آموزش ناکارآمد است، بلکه به بهانه تعطیلی مدارس، سرویس‌های تردد معلمان نیز برداشته شده و آنها به سختی می‌توانند در محل مدارس، خصوصا در مناطق محروم و دورافتاده حاضر شوند.
 
 فقر محتوای آموزشی مناسب
بسیاری از معلمان به محتوای آموزشی مناسب برای پیشبرد امر آموزش در این شبکه دسترسی ندارند و ناچارند با امکانات اندکی که در منازل دارند دست به تولید محتوای آموزشی بزنند. این درحالی است که از نظر درآمدی، عموما معلمان در رده متوسط به پایین جامعه دسته‌بندی می‌شوند و بسیاری از آنها در خانه‌های کوچک و شلوغ خود و در کنار نقش پدر و مادری خود برای فرزندانشان باید این آموزش‌ها را انجام داده و ضبط کنند و در اختیار دانش‌آموزان خود قرار دهند.
 
با وجود مشکلات، بسیاری از معلمان معتقدند سامانه «شاد» که امسال در اختیار دارند، نسبت به سامانه «شاد» که از اواخر سال تحصیلی گذشته عرضه شد بسیار کامل‌تر بوده و کارآیی پلت‌فرم بهبودیافته‌تر و امکانات زیادی دارد. اما در این میان نبود آموزش برای کادر آموزشی برای کار با این سامانه چالش دارد. آن هم اینکه کادر آموزشی، هیچ آموزشی در رابطه با نحوه کار با این سامانه ندیده‌اند و استفاده از بسیاری از این امکانات جدید برای آنها نامانوس است. خصوصا که سن شاغلان آموزش و پرورش نسبت به سال‌های پیش‌ بسیار بالا رفته و برای این پرسنل غیرجوان، همگام شدن با تکنولوژی‌های آموزشی و یادگیری نحوه کار با این سامانه‌ها کار چندان ساده‌ای نیست. شاید اگر در تابستان، آموزش‌هایی درباره نحوه کار با این سامانه‌های جدید یا آموزش مجازی برای معلمان برگزار می‌شد، این قشر زحمتکش با مشکل کمتری مواجه می‌شدند.
 
 گشایش نهادهای خصوصی برای گره آموزش دولتی
درحالی‌که می‌بینیم آموزش و پرورش به‌عنوان نهاد اصلی آموزش کشور، عملکرد چندان مناسبی نداشته و آموزش مجازی در آغاز سال تحصیلی با چالش‌ها و مشکلات زیادی برای دانش‌آموزان، والدین و دست‌اندرکاران امر آموزش مواجه بوده است، تعدادی از پلت‌فرم‌های VOD و اپلیکیشن‌های برگزاری وبینار گام‌هایی برای رفع نیاز آموزش مجازی در این مقطع زمانی برداشته‌اند. پلت‌فرم‌های آموزشی و ارتباطی خصوصی حتی تا قبل از کرونا هم رشد قابل‌توجهی در فضای اینترنت داشتند و برخی از آنها به‌واسطه روزهای قرنطینه از رشد و توجه قابل‌توجهی هم برخوردار شدند با این حال متولیان آموزش هنگام حل موضوع آموزش مجازی عملا تجربه و پتانسیل این پلت‌فرم‌های خصوصی را نادیده گرفتند.   با تمام این تفاسیر و راهکارهای ممکن در امر آموزش مجازی، جای سوال است که چرا آموزش و پرورش سراغ یک پلت‌فرم پیام‌رسان (سامانه شاد) رفت و تلاشی برای استفاده از پتانسیل‌های مجموعه‌های خصوصی برای مدیریت بحران آموزشی دوران کرونا نکرد.
 
به نظر می‌رسد نیاز به آموزش مجازی در دوران کرونا باعث شد تا توجه نهادها و افراد به موضوع آموزش الکترونیکی جلب شود؛ با این حال پاسخ به این نیاز، به جای استفاده از تجربه‌‌ها و پتانسیل‌های موجود در حوزه آموزش آنلاین، به سمت و سوی دیگری رفته و دانش‌آموزان و کادر آموزشی را در پذیرش این بستر جدید، با دردسرهای زیادی مواجه کرده است.

رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران: شبکه شاد ارتباط بین صنعت و بازار آموزش الکترونیکی را از بین برد

 رئیس سازمان فناوری اطلاعات کشور با اعلام اینکه شبکه اختصاصی مدارس با نام «دانا» براساس تفاهم بین وزارت ارتباطات و و وزارت آموزش و پرورش آماده بهره‌برداری است می‌گوید که با این حال وزارت آموزش پرورش به دلیل استفاده از شبکه شاد، به کارگیری از دانا را متوقف کرده است. امیر ناظمی معتقد است که شاد می‌تواند به عنوان یک خدمت روی شبکه دانا مورد استفاده قرار گیرد؛ اما دیدگاه‌های انحصاری پشت توسعه شبکه شاد مانع شده تا شبکه‌ای که می‌تواند به رشد آموزش الکترونیکی با کمک تمامی فعالان بخش خصوصی توسعه پیدا مورد استفاده قرار گیرد. ناظمی معتقد است شبکه شاد ارتباط رقابتی بین صنعت و بازار آموزش الکترونیکی کشور را از بین برده است.
 
در حاشیه الکامپ ۹۸ وزارت ارتباطات با وزارت آموزش و پرورش تفاهم‌نامه همکاری امضا کرد که براساس آن قرار بود علاوه بر اتصال تمامی مدارس به شبکه ملی اطلاعات تا پایان همان سال، وزارت ارتباطات زیرساخت‌های توسعه شبکه‌ اختصاصی مدارس روی شبکه ملی اطلاعات را نیز فراهم کند. براساس این تفاهم‌نامه قرار بود بعد از فراهم شدن زیرساخت‌های این شبکه اختصاصی، لایه محتوا توسط آموزش و پرورش تکمیل و لایه خدمات آن نیز با همکاری دو وزارتخانه و همچنین مشارکت بخش خصوصی توسعه پیدا کند.
 
 
امیر ناظمی، معاون وزیرارتباطات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات
 
امیر ناظمی، معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات در مورد جزئیات این تفاهم‌نامه و نتیجه آن به پیوست گفت:‌ «این شبکه سه لایه زیرساخت، محتوا و خدمات داشت. توافق ما با آموزش‌وپرورش این بود که لایه زیرساخت این شبکه اختصاصی را وزارت ارتباطات انجام دهد، در مقابل توسعه محتوا روی این شبکه بر عهده وزارت آموزش‌وپرورش باشد.»
او افزود: «همچنین لایه خدمات نیز قرار بود با مشارکت یکدیگر و رگولاتوری دو وزارتخانه ایجاد شود. شیوع ویروس کرونا به انجام رسیدن این تفاهم‌نامه در لایه دوم را منتفی کرد.»
 
به گفته او  وقتی آموزش‌وپرورش شبکه شاد را آن ‌هم به صورت انحصاری راه‌اندازی کرد دیگر عملاً لایه خدماتی باقی نماند. او شیوع کرونا را عامل اصلی به نتیجه نرسیدن این پروژه عنوان می‌کند و توضیح می‌دهد: «بر اساس تفاهم‌نامه ما با وزارت آموزش‌وپرورش، وزارت ارتباطات بنا بر تعهدات خود عمل کرد؛ هم مدارس را به شبکه ملی اطلاعات متصل کردیم و هم شبکه اختصاصی مدارس (دانا) روی شبکه ملی اطلاعات را راه انداخت، اما متاسفانه در پی شیوع کرونا توسعه لایه خدماتی شبکه دانا با همکاری وزارت آموزش‌وپرورش، به دلیل انحصاری که این وزارتخانه با توسعه شاد ایجاد کرد، متوقف شد.»
 
از زمان مطرح شدن شبکه اختصاصی مدارس به نام دانا از سوی وزارت ارتباطات بسیاری این شبکه را رقیبی برای شبکه شاد می‌دانند، این در حالی است که رئیس سازمان فناوری اطلاعات این موضوع را رد می‌کند.
ناظمی در این مورد به پیوست گفت:‌ «متاسفانه این فضایی است که ایجاد شده و ما هم برای اینکه به این موضوع دامن زده نشود بسیار تلاش می‌کنیم. دانا یک شبکه زیرساختی است و شاد یک شبکه اجتماعی. اصلاً این دو در یک سطح نیستند که با هم مقایسه شوند یا رقیب هم شمرده شوند.»
 
او ادامه داد: «ما نمی‌گوییم شاد نباشد و دانا باشد، ما می‌گوییم شبکه‌ای اختصاصی برای مدارس با در نظر گرفتن تمام پروتکل‌های آموزشی کشور راه‌اندازی کرده‌ایم که امکان ارائه سرویس و خدمت‌های آموزشی در بالاترین سطح امنیتی روی آن وجود دارد. شاد هم بیاید و مانند یک خدمت روی شبکه دانا سرویس خود را به جامعه دانش‌آموزی کشور ارائه کند.»
 
آنطور که ناظمی توضیح می‌دهد وزارت ارتباطات تمام تلاش خود را به کار بسته تا شبکه دانا به عنوان یک شبکه کامل، مستقل، اختصاصی و امن برای سیستم آموزش‌وپرورش استفاده شود؛ اما این وزارتخانه می‌خواهد این فرایند به دور از هیاهوی سیاسی انجام شود.
 
ناظمی پشت دیدگاه توسعه شاد را یک ایده انحصارگرایانه می‌داند و در این مورد به پیوست توضیح داد: «به نظر من شبکه شاد ناقض بسیاری از مفاهیم کلیدی مانند شفافیت، عدم انحصار و عدم دخالت غیرضروری دولت در بازار است. در واقع انگیزه‌های اقتصادی و سیاسی‌ای علاوه بر ناآگاهی در مورد این تصمیم که فقط شاد مورد استفاده قرار گیرد وجود دارد.»
 
به باور او  شاد یک پیام‌رسان و یکی از ۲۴ زیرشاخه آموزش الکترونیکی است. ناظمی تاکید می‌کند که آموزش الکترونیکی فقط پیام‌رسان نیست. تست، آزمون، دسترسی به کتابخانه با کتاب‌های متنوع، پنل کنترل والدین، سیستم نمره‌دهی مدرسه و… هم جزئی از آموزش الکترونیکی است.
 
همچنین ناظمی در واکنش به صحبت‌های اخیر نماینده تام‌الاختیار همراه اول در شبکه شاد که مشکلات فنی گزارش شده از سوی کاربران در مورد این شبکه را به اینترنت ارتباط داده نه نبود زیرساخت کافی در شبکه شاد گفت: «اگر اینترنت مشکل دارد پس چطور ده‌ها سرویس دیگر به خوبی کار می‌کنند و کاربران بدون مشکل از آنها خدمات می‌گیرند. چطور کاربران با همین اینترنت از آموزش آنلاین سایت‌های مختلف استفاده می‌کنند یا روی فیلیمو و نماوا فیلم تماشا می‌کنند.»

معلمان بازمانده از بسته‌های رایگان اینترنتی چه کنند؟

معلمان بازمانده از ثبت‌نام دریافت بسته‌های هدیه اینترنتی آموزش مجازی می‌توانند اکنون نسبت به ثبت‌نام اقدام کنند و فعال‌سازی این بسته‌ها از هفته آینده آغاز می‌شود.
 
 مدارس و دانشگاه‌ها از هفته ابتدایی اسفند  و ورود ویروس کرونا به ایران تعطیل شدند و با تعطیلی کلاس‌ها، موضوع آموزش مجازی مطرح شد.  اما یکی از مهم‌ترین چالش‌های آموزش آنلاین، دسترسی دانش‌آموزان و دانشجویان به اینترنت عنوان شد و اینکه شرکت در کلاس‌های آنلاین نیازمند حجم بالایی از اینترنت است و هزینه‌ بالایی خواهد داشت.
 
با ادامه‌دار شدن روند تعطیلی مدارس و هزینه‌ای که به دلیل استفاده از محتوای تصویری و ویدیویی به معلمان و دانش‌آموزان تحمیل می‌شد،  استفاده از شبکه شاد در همه اپراتورها رایگان شد و محمدجواد آذری جهرمی -وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- همچنین اعلام کرد تمهیداتی برای ارائه بسته‌های اینترنتی رایگان برای دانش‌آموزان و معلمان در نظر گرفته شده است.
 
در این راستا اعلام شد با توجه به نیاز معلمان به بسته‌های اینترنتی جدای از رایگان شدن شبکه شاد،  بسته‌های سه ماهه رایگان ۲۰ گیگابایتی برای معلمان و کادر آموزشی سراسر کشور که فروردین ماه در سامانه وزارت ارتباطات ثبت نام کرده بودند، فعال می‌شود.
 
در عین حال با توجه به اینکه برخی از معلمان نسبت به ثبت‌نام بسته‌های اینترنتی در فروردین ماه اقدام نکرده بودند،  آذری جهرمی در اینستاگرام نوشت: سایت ictgifts.ir برای ثبت‌نام از معلمان بازمانده از ثبت‌نام دریافت بسته‌های هدیه اینترنتی آموزش مجازی در دسترس قرار گرفته است. مهلت ثبت‌نام، پنج روز و زمان فعال‌سازی از هفته آینده است.  
 

معلمان بازمانده از بسته‌های رایگان اینترنتی چه کنند؟

معلمان بازمانده از ثبت‌نام دریافت بسته‌های هدیه اینترنتی آموزش مجازی می‌توانند اکنون نسبت به ثبت‌نام اقدام کنند و فعال‌سازی این بسته‌ها از هفته آینده آغاز می‌شود.
 
 مدارس و دانشگاه‌ها از هفته ابتدایی اسفند  و ورود ویروس کرونا به ایران تعطیل شدند و با تعطیلی کلاس‌ها، موضوع آموزش مجازی مطرح شد.  اما یکی از مهم‌ترین چالش‌های آموزش آنلاین، دسترسی دانش‌آموزان و دانشجویان به اینترنت عنوان شد و اینکه شرکت در کلاس‌های آنلاین نیازمند حجم بالایی از اینترنت است و هزینه‌ بالایی خواهد داشت.
 
با ادامه‌دار شدن روند تعطیلی مدارس و هزینه‌ای که به دلیل استفاده از محتوای تصویری و ویدیویی به معلمان و دانش‌آموزان تحمیل می‌شد،  استفاده از شبکه شاد در همه اپراتورها رایگان شد و محمدجواد آذری جهرمی -وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- همچنین اعلام کرد تمهیداتی برای ارائه بسته‌های اینترنتی رایگان برای دانش‌آموزان و معلمان در نظر گرفته شده است.
 
در این راستا اعلام شد با توجه به نیاز معلمان به بسته‌های اینترنتی جدای از رایگان شدن شبکه شاد،  بسته‌های سه ماهه رایگان ۲۰ گیگابایتی برای معلمان و کادر آموزشی سراسر کشور که فروردین ماه در سامانه وزارت ارتباطات ثبت نام کرده بودند، فعال می‌شود.
 
در عین حال با توجه به اینکه برخی از معلمان نسبت به ثبت‌نام بسته‌های اینترنتی در فروردین ماه اقدام نکرده بودند،  آذری جهرمی در اینستاگرام نوشت: سایت ictgifts.ir برای ثبت‌نام از معلمان بازمانده از ثبت‌نام دریافت بسته‌های هدیه اینترنتی آموزش مجازی در دسترس قرار گرفته است. مهلت ثبت‌نام، پنج روز و زمان فعال‌سازی از هفته آینده است.