بهناز آریا رئیس کمیسیون افتای سازمان نصر: امروزه رسیدن به اقتصاد دانش بنیان و امنیت بومی و ملی از اولویت‌های مهم کشور است بنابراین در بخش‌های مختلف صنعت فناوری اطلاعات، نیازمند افزایش دانش هستیم و دانشگاه به عنوان یکی از مهمترین مراکز کسب علم باید دانش روز و کاربردی را در اختیار دانشجویان قرار داده و متخصصان کارآمد تربیت کند.
مهدی شجری، مدیر گروه امنیت اطلاعات و تجارت دانشکده رایانه و فناوری اطلاعات دانشگاه امیرکبیر: در میان دانشگاه‌های ایران، نخستین دانشگاهی که اقدام به راه‌اندازی رشته امنیت اطلاعات کرده، دانشگاه امیرکبیر تهران است. حدود 11 سال است که این دانشگاه در دانشکده کامپیوتر، رشته امنیت و فناوری اطلاعات در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا راه‌اندازی کرده و دانشجو می‌پذیرد.
کمبود نیروی متخصص در حوزه امنیت اطلاعات مختص کشور ما نیست بلکه بقیه کشورها هم با چنین مشکلی روبه‌رو هستند اما این کشورها که بیشتر هم پیشرفته هستند کمبود نیروی متخصص خود را از دیگر کشورها مانند ایران براحتی و بدون هرگونه تشریفات اداری و با کمترین زمان ممکن و پیشنهادهای وسوسه‌کننده تأمین می‌کنند.
امروزه <حفظ امنیت اطلاعات>، نقشی حیاتی در کشورها ایفا می‌کند در تمامی کسب و کارهایی که از آی‌تی بهره‌مند هستند نقش حفاظت از اطلاعات پررنگتر می‌شود چرا که همیشه حملات سایبری در کمین اطلاعات است به همین دلیل وجود نیروهای متخصص در حوزه امنیت اطلاعات نیاز اساسی هر کشوری به شمار می‌رود و تربیت نیروی متخصص بومی بسیار حائز اهمیت است. از این‌رو در این گزارش به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت که کشورمان در خصوص پرورش نیروهای متخصص در حوزه امنیت اطلاعات چه اقداماتی انجام داده است.
نیاز دوران پساتحریم به نیروی متخصص
حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات جزو بخش‌هایی است که در دوران تحریم ضربه‌های بسیاری خورده است و با برداشته شدن تحریم‌ها، فناوری‌های به‌روز دنیا بخصوص در بخش نرم افزار و آی تی بیشتر وارد ایران می‌شود ولی آنچه در این میان بیشتر به چشم خواهد آمد بحث نیروی تربیت شده متخصص و کیفی برای حفظ امنیت اطلاعات کشور است بنابراین کمبود نیروی تربیت شده در رشته‌های امنیت اطلاعات چه تأثیری روی بازار کار فاوا خواهد داشت؟
بهناز آریا رئیس کمیسیون افتای سازمان نظام صنفی رایانه‌ای (نصر) تهران معتقد است که امروزه رسیدن به اقتصاد دانش بنیان و امنیت بومی و ملی از اولویت‌های مهم کشور است بنابراین در بخش‌های مختلف صنعت فناوری اطلاعات، نیازمند افزایش دانش هستیم.
بهناز آریا با بیان اینکه دانشگاه به عنوان یکی از مهمترین مراکز کسب علم باید دانش روز و کاربردی را در اختیار دانشجویان قرار داده و متخصصان کارآمد تربیت کند، به «ایران» می‌گوید: امروزه فناوری اطلاعات و حفظ امنیت اطلاعات نقشی حیاتی در کشورها ایفا می‌کند و چون تقریباً در تمام صنایع، فناوری اطلاعات، بانک‌ها، مراکز دولتی و هر کسب و کاری از IT به عنوان ابزار و بستر فعالیت و کسب و کار استفاده می‌شود بنابراین نیاز فراوانی به متخصص این رشته وجود دارد.
رئیس کمیسیون افتای سازمان نصر تهران با بیان اینکه در دوران پساتحریم و با آسان‌تر شدن دسترسی به اطلاعات و ورود فناوری‌های روز، نیاز به وجود دانش تخصصی مرتبط برای استفاده صحیح از این فناوری‌ها و آشنایی با تهدیدات احتمالی و مقابله با ریسک‌های مربوطه بیش از پیش اهمیت خواهد یافت، می‌افزاید: با افزایش تعداد متخصصان، امکان تعریف و انجام طرح‌های امنیتی، تحقیق و پژوهش و تولید دانش فنی، پیشرفت قابل ملاحظه‌ای خواهدکرد.
مهدی شجری مدیر گروه امنیت اطلاعات و تجارت دانشکده رایانه و فناوری اطلاعات دانشگاه امیرکبیر نیز با بیان اینکه بعد از تحریم بسیاری از طرح‌ها در زمینه امنیت اطلاعات شروع می‌شود ولی به اندازه کافی نیروی متخصص و کیفی در زمینه امنیت اطلاعات در کشور وجود ندارد به «ایران» می‌گوید: بسیاری از نرم افزارهایی که به کشور وارد خواهد شد امن و قابل اعتماد نیستند. باید بتوان نرم افزارهایی که برای جاسوسی و جمع‌آوری اطلاعات هستند را شناسایی کرد تا زیرساخت‌ها دچار تهدید نشود. از این‌رو با مشکل کمبود نیروی انسانی متخصص مواجه خواهیم شد چرا که نرم افزارهای پیچیده نیاز به امنیت دارد و باید نیروی انسانی متخصص تربیت شده باشد که امنیت آنها را تأمین کند.
دانشگاه امیرکبیر پیشتاز در امنیت اطلاعات
بهناز آریا می گوید: «هم‌اکنون در دانشگاه‌های مختلفی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترا، رشته امنیت اطلاعات تدریس و سالانه دانشجو پذیرفته می‌شود و هر روز نیز به تعداد و گرایش‌ها آن افزوده می‌شود. از جمله رشته‌هایی که در مقطع دکترا تدریس می‌شود، نرم افزار امنیت، مهندسی امنیت اطلاعات و... است و در مقطع کارشناسی ارشد، می‌توان به رشته‌های امنیت اطلاعات، مخابرات امن، مدیریت سیستم‌های اطلاعات و در مقطع کارشناسی امنیت فناوری اطلاعات، رمزنگاری، حفاظت اطلاعات، پدافند غیرعامل، ضد تروریسم، امنیت نرم، علوم فنی امنیت، پژوهشگری امنیت و حفاظت اشاره کرد.»
رئیس کمیسیون افتای سازمان نصر تهران در ادامه می‌گوید: دانشگاه‌های صنعتی امیرکبیر، دانشکده مهندسی رایانه دانشگاه اصفهان، دانشکده مهندسی برق و رایانه دانشگاه شیراز، دانشگاه عالی دفاع ملی، دانشگاه امام حسین(ع)، دانشگاه مالک اشتر و دانشکده علوم و فنون فارابی رشته و گرایش‌های امنیت اطلاعات را آموزش می‌دهند.
مهدی شجری نیز دراین باره می‌گوید: در میان دانشگاه‌های ایران، نخستین دانشگاهی که اقدام به راه‌اندازی رشته امنیت اطلاعات کرده، دانشگاه امیرکبیر تهران است. حدود 11 سال است که دانشگاه امیرکبیر در دانشکده کامپیوتر، رشته امنیت و فناوری اطلاعات در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا راه‌اندازی کرده و دانشجو می‌پذیرد.
شجری هدف اصلی این دانشکده را تربیت نیروی انسانی متخصص کیفی در بخش امنیت و فناوری اطلاعات در کشور دانسته و می‌افزاید: این دانشکده در دو مقطع کارشناسی ارشد و دکترای امنیت و حوزه‌های مختلف فناوری اطلاعات مانند رمزنگاری، امنیت سیستم‌های عامل کامپیوتر، امنیت اطلاعات، امنیت پایگاه‌های داده، مدل‌های فرمال و امنیت اطلاعات، پروتکل‌های امنیتی، امنیت شبکه‌ها، هشدار‌ها و... دانشجو جذب می‌کند و دررقابت با دانشگاه‌های دیگر مانند شریف و صنعتی اصفهان پیشرو است.
حال که رشته امنیت اطلاعات در دانشگاه‌های کشور تدریس می‌شود جایگاه ایران در بین کشورهای همسایه و منطقه چگونه است؟ بهناز آریا رئیس کمیسیون افتای سازمان نصر تهران می‌گوید: گرایش‌های امنیت اطلاعات و امنیت سایبری سال‌ها است که در دانشگاه‌های مختلف جهان و از جمله در کشورهای اطراف مانند مالزی، ترکیه، قبرس و امارات تدریس می‌شود.
شجری نیز معتقد است به دلیل اینکه امنیت اطلاعات اهمیت بالایی دارد اکثر کشورها بخصوص امریکا و اروپا توجه ویژه‌ای به این رشته‌ها دارند. در کشورهای همسایه نیز این رشته تدریس می‌شود ولی در این رشته کشوری در منطقه و بین همسایه‌ها سراغ ندارم که مانند ایران خوب کار کرده باشد. البته کشوری مانند عربستان در این رشته پیشرفت کرده است ولی از نیروی متخصص امریکایی استفاده می‌کند و نیروی متخصص داخلی و بومی ندارد.
وی می‌افزاید: کمبود نیروی متخصص فقط مختص کشور ما نیست بلکه بقیه کشورها هم با چنین مشکلی روبه‌رو هستند اما این کشورها که بیشتر هم پیشرفته هستند کمبود نیروی متخصص خود را از دیگر کشورها مانند ایران براحتی و بدون هرگونه تشریفات اداری و با کمترین زمان ممکن و پیشنهادهای وسوسه‌کننده تأمین می‌کنند.
شجری در ادامه می‌گوید: جذب فارغ‌التحصیلان در رشته امنیت و فناوری اطلاعات در دنیا بسیار بالاست به طوری که کشورهای خارجی پیشنهادهای وسوسه انگیز به فارغ‌التحصیلان رشته امنیت اطلاعات دانشگاه امیر کبیر می‌دهند. بنابراین برای اینکه نیروهای متخصص ایران که با هزینه‌های فراوان تربیت شده‌اند جذب کشورهای دیگر نشوند و در کشور بمانند، باید دولت از آنها حمایت کند.
برنامه‌ریزی رمز موفقیت
آیا تنها تدریس و آموزش در دانشگاه‌ها برای تربیت نیروی انسانی متخصص امنیت اطلاعات کافی است؟ بهناز آریا در پاسخ به این سؤال «ایران» می‌گوید: خیر از این‌رو باید به آموزش‌های خارج از دانشگاه نیز توجه کرد. یعنی تلفیق دروس دانشگاهی با آموزش‌های مهارتی خارج از دانشگاه، عامل موفقیت در بازار کار است و این امری است که به تجربه در جهان و ایران ثابت شده است.
شجری نیز معتقد است که صرفاً با داشتن بودجه و سرمایه‌گذاری نمی‌توان در رشته امنیت و فناوری اطلاعات موفق بود بلکه نیروی انسانی بیشتر اهمیت دارد و برای تربیت نیروهای انسانی متخصص و کیفی باید تلاش کنیم که این نیز تنها در سایه برنامه‌ریزی و مدیریت خوب در دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌های آزاد میسر خواهد شد.
مهدی شجری، معتقد است که اکنون دانشجویان متخصص و کیفی رشته امنیت و فناوری اطلاعات دانشگاه امیرکبیر بیکار نبوده و در پست‌های مختلف مشغول به کار هستند. حتی ارگان‌ها و نهاد‌ها با دانشگاه امیرکبیر تماس می‌گیرند و به دنبال جذب نیروی متخصص از رشته امنیت اطلاعات هستند ولی اگر درها به سوی نرم افزارهای به‌روز دنیا باز شود باید از پرورش نیروی متخصص کیفی و آکادمیک از دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی حمایت شود.
وی می‌افزاید: البته حمایت‌های خوبی از سوی سازمان فناوری اطلاعات با دانشگاه امیرکبیر صورت گرفته است که تأثیر مثبتی در زمینه امنیت اطلاعات گذاشته است به طوری که دانشگاه امیر کبیر طرح‌های ملی بسیاری را با سازمان فناوری اطلاعات به سرانجام رسانده است و همین همکاری موجب شده که دیگر سازمان‌ها نیز به بقیه دانشگاه‌ها مانند صنعتی شریف و صنعتی اصفهان اعتماد کرده و طرح‌ها را به آنها بسپارند ولی برای پیشرفت و جبران کمبودها و از دست ندادن نیروهای تربیت شده متخصص کیفی باید بیش از پیش از دانشگاه‌ها و مؤسسات حمایت کرد.
