هوش مصنوعی یکی از فناوری‌هایی است که آینده جهان را می‌سازد و کشوری عنوان قدرت برتر جهان را یدک خواهد کشید که در این زمینه، سرمایه‌گذاری و پیشرفت‌های بیشتری داشته باشد چراکه این فناوری می‌تواند در حوزه سلامت، امنیت، مالی، نظامی و... برتری‌هایی ایجاد کند. تازه‌ترین گزارش‌ها نشان می‌دهد که امریکا همچنان در توسعه هوش مصنوعی پیشتاز است اما همین گزارش، نگرانی‌هایی بابت تلاش‌های چین در این حوزه دارد و معتقد است که امریکا و اتحادیه اروپا باید بشدت مراقب چین باشند چراکه می‌تواند در آینده‌ای نزدیک امریکا را کنار بزند. این گزارش ها همچنین یکی از دلایل ناکامی اتحادیه اروپا در زمینه هوش مصنوعی را برگزیت عنوان می کنند.

برنده‌های هوش مصنوعی

در گوشه و کنار جهان کمپانی‌های فعال در حوزه هوش مصنوعی بیشترین جذب سرمایه را دارند و هرهفته شاهد انتشار مقالاتی درباره الگوریتم‌های مختلف هوش مصنوعی از دانشمندان دنیا در مؤسسات تحقیقاتی هوش مصنوعی هستیم. همه این موارد مهر تأییدی بر این موضوع است که مسابقه بین‌المللی هوش مصنوعی آغاز شده ولی سؤال اینجاست که در شرایط فعلی برنده این حوزه کیست؟ تازه‌ترین گزارش مرکز Center for Data Innovation در امریکا نشان می‌دهد این برنده نمی‌تواند اتحادیه اروپا باشد. تنها کافی است نگاهی به پیشرفت‌های هوش مصنوعی در چین، امریکا و اتحادیه اروپا در دو سال گذشته داشته باشیم و آنها را با همدیگر مقایسه کنیم. این گزارش نشان از پیشتازی امریکا در جهان دارد و همچنین نشان می‌دهد که چین در حال تلاش برای هرچه کم کردن فاصله و شکاف خود با امریکاست اما اتحادیه اروپا همچنان رو به عقب می‌رود.

در این گزارش 6شاخص مرتبط با هوش مصنوعی یعنی استعدادهای انسانی، فعالیت‌های تحقیقی، زیرساخت‌های سخت افزاری، فعالیت‌های توسعه تجاری، نرخ پذیرش و دردسترس بودن دیتا در این سه منطقه جهان مورد بررسی قرار گرفته است. طبق این گزارش، امریکا در این مسابقه هوش مصنوعی با کسب 44.6امتیاز در جایگاه نخست قرار گرفت و پس از آن چین و اتحادیه اروپا به ترتیب با 32 و 23.3 امتیاز در ردیف دوم و سوم جای گرفتند.

طبق این گزارش یکی از بزرگترین تفاوت‌ها میان این کشورها، میزان سرمایه‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی است. استارتاپ‌های هوش مصنوعی در امریکا در سال گذشته بیش از 14میلیارد دلار از VC و شرکت‌های خصوصی سرمایه‌گذاری دریافت کردند که این رقم 8میلیارد دلار بیش از چین و بسیار بیش از استارتاپ‌های اتحادیه اروپاست که تنها 3.2میلیارد دلار در این بخش سرمایه دریافت کردند. (سرمایه‌گذاری خطرپذیر VC سرمایه‌ای است که از گروه‌های سرمایه‌گذاری دریافت می‌کنید که با استارتاپ‌ها و کسب و کارهای کوچک کار می‌کنند).

همچنین دراین گزارش آمده است که امریکا 28هزار اختراع مرتبط با هوش مصنوعی را ثبت کرده در حالی که این رقم برای چین حدود 2هزار و 985مورد و برای اتحادیه اروپا تنها 691مورد بوده است. در سال گذشته کمپانی‌های امریکایی حدود 124میلیارد دلار در تحقیقات خود هزینه کرده‌اند که این رقم 8.5برابر بیش از اتحادیه اروپا و 5.2برابر بیش از چین است.

امریکا در زمینه کیفیت مطالعات پژوهشی نیز بالاتر از چین و اتحادیه اروپا جای گرفته است. با وجود تلاش فراوان چین برای برابری کردن با امریکا در ساخت تراشه‌ها، این کشور همچنان از نظر شاخص‌های مرتبط با صنعت semiconductor (نیمه‌رساناها) و طراحی تراشه‌ها پیشتاز است. (نیمه رساناها در دنیای امروز نقشی اساسی دارند و تقریباً همه دستگاه‌هایی که استفاده می‌کنیم، مانند گوشی‌های همراه، تبلت‌ها، رایانه‌ها، رادیوها و... به آنها وابسته‌اند).

اما چین چگونه تا این حد در حوزه هوش مصنوعی به امریکا نزدیک شده است؟ چین هم در زمینه کمیت و هم کیفیت، رشد شایان توجهی داشته و نشانه آن هم افزایش تعداد سوپرکامپیوترهای پیشرفته، میزان تولید دیتا و داده وافزایش تعداد کمپانی‌های مرتبط با سرویس‌های نرم افزاری هوش مصنوعی در چین است که نشان می‌دهد در استراتژی و سیاستی که در پیش گرفته هوش مصنوعی در رأس قرار دارد و امریکا و اتحادیه اروپا باید در پاسخ به این استراتژی، سیاستی درست در پیش بگیرند. چین از سال 2012 تاکنون در زمینه تعداد سوپرکامپیوترها سهم خود را 3برابر کرده است و درحال حاضر 214 سوپرکامپیوتر برتر در لیست Top500 که هرسال منتشر می‌شود به چین اختصاص دارد درحالی که این رقم برای امریکا 113 عدد و برای اتحادیه اروپا تنها 91سوپرکامپیوتر است.

مهاجرت اجباری از اروپا

در این گزارش به‌دلایل عقب ماندن اتحادیه اروپا در میدان مسابقه هوش مصنوعی هم اشاره شده است.برخی از محققان دلیل آن را برگزیت (خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا) می‌دانند، چراکه بریتانیا 57درصد از مجموع سرمایه‌گذاری برای کل کمپانی‌های هوش مصنوعی در اتحادیه اروپا را به‌خود اختصاص داده است و محققان معتقدند که برگزیت در چند سال آینده، سبب می‌شود تا میزان سرمایه‌گذاری در حوزه هوش مصنوعی در اتحادیه اروپا کاهشی چشمگیر پیدا کند. به این ترتیب شکاف بین امریکا و کشورهای عضو این اتحادیه در زمینه سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی روز‌به‌روز افزایش خواهد یافت که این موضوع به نفع چین خواهد بود تا در رقابت تنگاتنگ با امریکا راحت‌تر خود را به صدرنشینی نزدیک کند.

بریتانیا خانه بسیاری از پیشتازان فناوری هوش مصنوعی اروپایی است و محققان معتقدند که به‌دنبال برگزیت، بریتانیا می‌تواند در این حوزه پروژه‌های خود را دنبال کند و تعداد بیشتری از استارتاپ‌های این کشور به‌ هوش‌مصنوعی روی بیاورند و از فرانسه، آلمان و... پیشی بگیرند. لندن پیش از برگزیت پایتخت هوش مصنوعی اتحادیه اروپا شناخته می‌شد چراکه نسبت به پاریس، برلین و... تعداد بیشتری تأمین کننده هوش‌مصنوعی داشت هرچند همچنان از سیلیکون ولی امریکا عقب بود. در سال 2018 میزان سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های هوش‌مصنوعی بریتانیا به 1.3میلیارد دلار رسید و این رقم در 2019 و 2020 افزایشی چشمگیر یافت و حالا هم که بریتانیا از اتحادیه اروپا جدا شده باید منتظر ماند و دید چه اتفاقی می‌افتد.

 ازسوی دیگر با خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا حالا میدان برای آلمان و فرانسه بازتر شده تا خودی نشان دهند هرچند با چالش‌های بزرگی مواجه هستند که مهم‌ترین آنها کمبود سرمایه‌گذاری در این بخش است و به‌همین دلیل هم بسیاری از کمپانی‌های مرتبط با هوش مصنوعی ترجیح می‌دهند که از اتحادیه اروپا مهاجرت کنند تا از این مسابقه جهانی عقب نمانند. این مشکلات سبب شده است تا بسیاری از استارتاپ‌های اتحادیه اروپا راه مهاجرت به امریکا را در پیش بگیرند که از آنها می‌توان به استارتاپ فرانسوی Algolia اشاره کرد که در زمینه هوش مصنوعی بسیار فعال است و اکنون در سانفرانسیسکو حضور دارد. کمپانی مدیریت داده Collibra هم از بروکسل به نیویورک نقل مکان کرده است.

«پاسکال مارکو کاورساچو» بنیانگذار کمپانی DAITA Technologies هم که اطلاعات خام را به دیتابیس‌های هوش مصنوعی تبدیل می‌کند معتقد است اگر اروپا می‌خواهد با امریکا و چین رقابت کند باید در ابتدای امر بر موضوع سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌های اروپایی تمرکز کند تا به سطحی برسد که استارتاپ‌های امریکایی در این زمینه قرار دارند. در غیر این صورت رشد این اتحادیه در زمینه هوش مصنوعی کاملاً دور از انتظار است. واقعیت این است که سوخت توسعه هوش مصنوعی، پول و سرمایه‌گذاری است که با کمک آن می‌توان استعدادها را حتی از دیگر نقاط جهان جذب کرد.

قوانین سختگیرانه اتحادیه اروپا

برخی دیگر از محققان معتقدند که در اتحادیه اروپا بسیاری به هوش‌مصنوعی اعتماد ندارند و از این فناوری بیمناک هستند.بسیاری هم مقررات حفاظت از داده‌های عمومی اتحادیه اروپا(GPDR) را مانعی برای توسعه فناوری هوش مصنوعی در این منطقه می‌دانند. این قوانین الزام آور در بخش‌های مختلفی وضع و ارائه شده است که هدف آن ساماندهی وضعیت پردازش اطلاعات کاربران و شفاف‌سازی کامل آن در روند بهره‌برداری از اطلاعات افراد است. همچنین کاربران می‌توانند داده‌ها و اطلاعات هویتی خود را به‌صورت کامل تحت کنترل داشته و آنها را مدیریت کنند. محققان معتقدند که این قانون، جمع‌آوری و استفاده از داده‌هایی را که می‌توانند تحولات هوش‌مصنوعی را تقویت کنند، محدود می‌کند.

گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد که در جریمه‌های GDPR صادر شده توسط اتحادیه اروپا، تقریباً 40 درصد افزایش نسبت به 20 ماه گذشته مشاهده شده است و این رقم از زمان اجرای قوانین جدید در مجموع به 332 میلیون دلار جریمه رسیده است. به‌همین دلیل هم برخی شرکت‌ها از ترس جریمه - حتی برای خوشفکرترین نوآوری‌ها - از توسعه سیستم‌های هوش‌مصنوعی به‌طور کلی منصرف می‌شوند.

البته این محققان معتقدند در کنار تلاش برای توسعه هوش‌مصنوعی باید در برخی موضوع‌های حساس همچون شناسایی چهره تلاش کرد تا از تبعیض جلوگیری کرد، یعنی هم به ارزش‌های اروپایی پایبند ماند و هم قوانینی اتخاذ شود که تعادل مناسبی بین نوآوری و نگرانی‌های هوش‌مصنوعی ایجاد شود.

بتازگی حتی دیده بان حقوق بشر در اروپا به‌دنبال ممنوعیت فناوری شناسایی چهره بوده است و اعتقاد دارد که این فناوری می‌تواند منجر به تبعیض جنسیتی، قومی و... شود. فعالان حقوق دیجیتال امیدوارند در حالی که اتحادیه اروپا استانداردهای قوی برای هوش‌مصنوعی طراحی می‌کند، سایر کشورها نیز از این الگو پیروی کنند.