برای بسیاری از سیاست‌گذاران داخلی که موافق محدود کردن اینترنت یا فیلتر برخی سایت‎ها و اپلیکیشن‌های خارجی در کشور هستند، چین نمونه‌ای از یک کشور موفق است که توانسته با وجود محدود کردن فعالیت سایت‎های خارجی در این کشور به یکی از قدرت‌های اول دنیای دیجیتال تبدیل شود. چین از اواخر دهه ۱۹۹۰ شروع به نظارت و سانسور اینترنت در داخل مرزهایش کرد. این محدودیت از سایت‎های خبر و خدمات برخی سایت‌های مطرح مانند جی‌میل، دراپ‌باکس، آمازون و یوتیوب گرفته تا اپلیکیشن‎هایی مانند اینستاگرام، توییتر و واتس‎اپ و... اعمال شد.

 

 

 

اما برخلاف آنچه که لیست بلند سایت‌ها و برنامه‎های تحریم شده در چین نشان می‎دهد، رویکرد دولت این کشور نسبت به حضور شرکت‎های فناوری خارجی در خاک چین خصمانه نیست. برای نمونه به‌رغم اینکه برخی سرویس‌های گوگل فیلتر هستند، اما این غول دیجیتالی آمریکا با همتای چینی خود یعنی هوآوی دو دهه همکاری داشته است.چین با ایجاد شرایط راه‎اندازی کارخانه‎های IT در این کشور، اختصاص مناطق آزاد برای فعالیت شرکت‎های فناوری و حتی اجازه ورود به استارت‎آپ‎ها و شرکت‎های سرمایه‎گذاری به اقتصادش نشان داد نه تنها حاضر نیست از این امتیاز برای پیشرفت اقتصادی خود به واسطه مشارکت این شرکت‎ها چشم‎پوشی کند، بلکه حضور این شرکت‎های خارجی و چندملیتی را فرصتی برای ادغام با شرکت‎های چینی و توسعه فضای کسب‎وکار کشورش می‎بیند.حضور شرکت‌های چندملیتی در اقتصاد چین به مثابه سپر امنیتی این کشور در مقابل تحریم و جنگ‎های تجاری نیز عمل می‎کند، زیرا استقبال چین از حضور شرکت‎های خارجی در این کشور باعث شد پس از اعلان جنگ تجاری ترامپ، برخی از شرکت‎های بزرگ جهان مانند گوگل همچنان به همکاری با آن ادامه دهند یا به‌دنبال راه‎هایی برای دور زدن تحریم‎های آمریکا علیه چین باشند. در واقع تجربه چین نشان می‎دهد، این کشور از همکاری با غول‎های دیجیتالی برای بی‌اثر کردن تحریم‎های آمریکا استفاده کرد تا به این ترتیب تنها متضرر این پیکار تجاری فقط چین نباشد.به‌دنبال آغاز جنگ تجاری آمریکا و چین، اپل پایین‌ترین میزان فروش گوشی‌های هوشمند خود در ۶ سال اخیر را در چین تجربه کرد. فوریه‌ ۲۰۱۹، فروش آی‌فون با ۲۰ درصد کاهش به رقم ناامیدکننده ۵/ ۱۴ میلیون دستگاه رسید. براساس گزارش CNBS آمریکا، سهام چند شرکت آمریکایی بلافاصله بعد از انتشار بیانیه‌ وزارت خزانه‌داری این کشور مبنی بر تحریم چند شرکت فناوری چینی سقوط کرد. شرکت تراشه‌سازی اینتل نیز پیش‌بینی کاهش درآمد با از دست دادن بازار چین در سال ۲۰۱۹ را کرد. طبق فهرست بلومبرگ، مارک زاکربرگ، مدیرعامل فیسبوک و دو موسس شرکت گوگل، لری پیج و سرگئی برین، روی هم چهار میلیارد دلار را از دست دادند.

 

 فرصت‎طلبی از حضور استارت‎آپ‎ها

جمعیت میلیاردی چین برای هر کسب‎وکار نوپا و استارت‌آپ جویای نام فرصت بزرگی است تا بتواند شانس خود را در بازارهای خارجی امتحان کند. در واقع، موفقیت در ارائه خدمات در کشور چین با چنین پتانسیل تقاضا که از شرکت‎های خارجی بزرگ استقبال می‎کند، می‎تواند گام بزرگی برای عرضه محصولات به بازارهای جهانی تلقی شود. چین پایگاه بزرگی از ۷۰۰ میلیون کاربر اینترنت است که ۲۸۲ میلیون کاربر زیر ۲۵ سال دارد که مشتاق استفاده از فناوری جدید هستند. در حالی که کاربران اینترنت در هند، کشوری با جمعیت تقریبا مشابه چین، حدود ۶۰ درصد اندازه چین کاربر اینترنتی دارد و آمریکا، رهبر کنونی دنیای دیجیتال، کمتر از ۳۰۰ میلیون کاربر دارد که منعکس‌کننده اندازه جمعیت کوچک‌تر است.

 

چین از این قابلیت برای به خدمت گرفتن کسب‎وکارهای نوپا در کشورش استفاده کرد. به این ترتیب، اوبر جزو آن دسته از استارت‎آپ‎هایی بود که به این فرصت دست پیدا کرد و وارد بازار چین شد. به گفته ترویس کالانیک، بنیانگذار آن، چین یکی از بزرگ‌ترین و در عین‌حال بکرترین بازارهای پیش روی اوبر است که فرصت‌هایی به مراتب فراتر از بازار آمریکا برای ما ایجاد خواهد کرد.

 

اوبر با گذشت ۹ ماه از آغاز فعالیت در چین، رشد خیره‌کننده‌ای را تجربه کرده بود. در این مدت تعداد سفرهای ثبت شده در شهر چنگدو چین، ۴۷۹ برابر بیشتر از تعداد درخواست سفر در نیویورک بوده است. با این حال، اوبر نتوانست با شرایط بازار چین کنار بیاید و به تعبیری از آن عقب‎نشینی کرد. اما این پایان کار یونیکورن آمریکایی در چین نبود. در اصل، چین حاضر نشد از فرصت حضور این استارت‌آپ باارزش خارجی در بازار کشورش دست بکشد و شکست اوبر را به یک بازی برد-برد تبدیل کرد. اوبر پس از رویارویی با چالش‌های فراوان در چین، از فروش ساختار تجاری خود در این کشور به همتای چینی‌اش یعنی Didi Chuxing خبر داد. اوبر با این استارت‎آپ چینی قراردادی امضا کرد که براساس آن، برنامه اوبر همچنان در کشور چین قابل استفاده ماند تا مراحل نهایی ادغام آن با رقیب چینی‌اش انجام شود. همچنین اوبر مالک ۲۰ درصد از سهام شرکت جدید شد و سرمایه‌گذاری یک میلیارد دلاری از شرکت چینی دریافت کرد. به‌دنبال این خبر ادغام، اپل نیز یک میلیارد دلار روی Didi Chuxing سرمایه‎گذاری کرد و در کنار تنسنت و علی‎بابا هیات مدیره سرمایه‌گذار این شرکت را تشکیل داد.

 

به تعبیر سیاست‎گذارانی که توسعه کشور را منوط به اخراج شرکت‎های خارجی از اقتصاد می‌دانند، شکست اوبر به منزله پیروزی رقیب چینی در بازار این کشور بود تا بتواند بدون یک رقیب خارجی، یکه‌تازی کند. اما دولت چین با فراهم کردن شرایط ادامه همکاری اوبر در این کشور نشان داد به نقش یونیکورن‎های خارجی در توسعه اکوسیستم استارت‎آپی خود چشم امید دارد تا بتواند از حضور آنها برای رشد استارت‎آپ‎های خود بهره‎برداری کرده و به‌دنبال آن مسیر را برای جذب سرمایه از سایر شرکت‎های فناوری باز کند. به نظر می‎رسد، چین نمی‎خواست سایر استارت‎آپ‎های خارجی از حضور در بازار چین دلسرد شوند و شانس همکاری با آنها را از دست بدهد.

 

 جذب سرمایه‎گذاران خارجی

همکاری چین با شرکت‎های فناوری خارجی به ویژه آمریکایی به حضور آنها در خاک این کشور خلاصه نمی‎شود. بلکه چین توانسته در جذب شرکت‌های سرمایه‎گذاری نیز فعال باشد. طوری که سافت‎بانک، شرکت سرمایه‎گذاری ژاپنی که از استارت‎آپ‎ها حمایت مالی می‎کند، اخیرا یک صندوق سرمایه‎گذاری در این کشور راه‌اندازی کرده که چینی‎ها آن را اداره می‎کنند. البته این نخستین حضور این شرکت جهانی در چین نیست.

 

سافت‌بانک در سال ۲۰۰۰ و در جریان رشد حباب دات‌کام، مبلغ ۲۰ میلیون دلار در یک استارت‌آپ گمنام چینی در آن زمان یعنی علی‌بابا سرمایه‌گذاری کرد. این اقدام احتمالا در آن زمان یک شرط‌بندی خطرناک به‌ نظر می‌رسید؛ اما با گذشت زمان معلوم شد این اقدام سرمایه‌گذار ژاپنی عملی هوشمندانه بوده است؛ زیرا با عرضه عمومی سهام علی‌بابا در سال ۲۰۱۴، سهم ۱۹ درصدی سافت‌بانک در این شرکت ارزشی بالغ بر ۶۰ میلیارد دلار پیدا کرد. این مساله موجب شد علی‌بابا به موفق‌ترین سرمایه‌گذاری تاریخ سافت‌بانک تبدیل شود.این شرکت خوشنام ژاپنی در سال‎های بعد همکاری خود را با شرکت‌های بزرگ دیجیتالی و برخی کشورها توسعه داد که می‎تواند نویدبخش حضور سرمایه‎گذاری خارجی بیشتر در اکوسیستم استارت‎آپی چین باشد.برای توسعه صنعت و بازار دیجیتالی، شرکت‎های فناوری چینی و در راس آن دولت این کشور به جذب سرمایه‎گذار در داخل این کشور بسنده نکردند. در واقع، عرضه سهام غول‎های دیجیتالی چین در بورس‎های معروف جهانی و خارجی از دیگر اقدامات آنها برای تضمین توسعه این صنعت بود. علی بابا در سپتامبر ۲۰۱۳ برای عرضه اولیه وارد وال استریت(بورس نیویورک) شد. همزمان با عرضه اولیه، ارزش آن به میزان ۸/ ۲۱ میلیارد دلار رسید. سهام این شرکت در اواخر نوامبر ۲۰۱۹ در بازار هنگ‌کنگ عرضه ثانویه و ۳/ ۱۱ میلیارد دلار تامین مالی کرد تا بزرگ‌ترین عرضه ثانویه تاریخ بورس‌های جهان به نام علی بابا رقم بخورد. به عبارت دیگر، چین با فراهم کردن افزایش مشارکت سرمایه‎داران خرد و کلان به‌دنبال تضمین امنیت توسعه و رشد صنعت و بازار دیجیتال خود است.

 

 سیاست‎های دولت چین

چین در حال حاضر به یکی از رهبران دیجیتال‌سازی صنایعی مانند تجارت الکترونیک تبدیل شده است. طبق گزارش موسسه جهانی مک‎کینزی، این کشور بزرگ‌ترین بازار تجارت الکترونیک را در جهان دارد که بیش از ۴۰ درصد از معاملات جهانی تجارت الکترونیک را تشکیل می‌دهد و ۱۱ برابر ارزش پرداخت‌های تلفن همراه در ایالات‌متحده را دارد. نوآوری در چین در حال گسترش است.چین یک سرمایه‌گذار بزرگ جهانی در زمینه تکنولوژی‌های پیشرفته مانند واقعیت مجازی، وسایل نقلیه خودران، پرینتر سه‌بعدی، روباتیک، پهپاد و هوش مصنوعی است و در کنار آمریکا بیشترین یونیکورن‌های حوزه‌ فناوری اطلاعات را دارد. نیروهای دیجیتالی می‌توانند تا سال ۲۰۳۰ به‌طور بالقوه ۱۰ تا ۴۵ درصد از درآمد صنعت را در چین ایجاد کنند. این تحول خلاقانه در مقیاس بزرگ است که می‌تواند ناکارآمدی را ریشه‌کن کرده و اقتصاد چین را به سطوح جدیدی از رقابت جهانی تبدیل کند.

 

تحقیقات جدید موسسه جهانی مک‎کینزی نشان می‎دهد چین از پشتیبانی دولت برای دیجیتال‌سازی برخوردار است. دولت یک مصرف‌کننده و سرمایه‌گذار فعال در فناوری دیجیتال است که به صراحت برای بازار کاربردهای هوش مصنوعی بیش از ۱۵ میلیارد دلار در سال آینده سرمایه‌گذاری می‌کند. تامین مالی بزرگ‌ترین شبکه ۵G موبایل جهان برای هفت سال آینده و پشتیبانی از توسعه تکنولوژی کوانتومی، که می‌تواند به امن‌ترین و سریع‌ترین اینترنت دنیا بینجامد، از دیگر اقدامات دولت چین است. همچنین اخیرا مقاله‌ای از سوی صندوق بین‎المللی پول(IMF) منتشر شده که به عوامل موثر موفقیت چین در دیجیتالی کردن اقتصادش پرداخته است. براساس این گزارش، یکی از عوامل تاثیرگذار جمعیت بالای چین است که می‎تواند فرآیند دیجیتالی شدن این کشور را از نظر ایجاد تقاضا تامین کند. علاوه‌بر آن، دولت نیز نقش مهمی در توسعه این مساله دارد طوری که سیاست‌های دولت محیط حمایتی برای اقتصاد دیجیتال را ارائه می‌دهد. سرمایه‌گذاری در زیرساخت دیجیتال نقش بسیار مهمی در تسهیل رونق صنایع دیجیتال داشته ‌است. با سرمایه‌گذاری مداوم دولت، زیرساخت دیجیتال در سال‌های گذشته به‌طور قابل‌توجهی بهبود یافته و اکنون به‌طور گسترده با اقتصادهای توسعه‌یافته همخوانی دارد. همچنین، دولت مقررات جدیدی را در مراحل اولیه توسعه اتخاذ کرده‌ تا به نوآوری برای ایجاد کسب‌وکارهای جدید اجازه دهد. این تلاش‌ها رونق صنایع جدید را تسهیل کردند. علاوه‌بر این، دولت نقش فعالی در آموزش مجدد نیروی کار و آماده‎سازی آنها برای کار با فناوری‎های جدید داشته است.