معاون فضای مجازی رسانه ملی با تاکید بر نقش سازمان صدا و سیما در حکمرانی فضای مجازی از ابلاغ مصوبه‌ای خبر داد که تبلیع شبکه‌های اجتماعی خارجی در رسانه ملی را ممنوع کرده است.
فعالان فضای مجازی پاک در چهل و ششمین محفل هم افزایی به بررسی جایگاه و نقش صدا و سیما در حکمرانی فضای مجازی پرداختند و مسئولیت‌هایی که این سازمان در این زمینه برعهده دارد را مورد چالش قرار دادند.
در این نشست موضوع ماهیت حکمرانی جدید در فضای مجازی و لزوم اقناع و آموزش به عموم توسط سازمان صدا و سیما، از سوی فعالان فضای مجازی مورد مطالبه قرار گرفت و ترویج شبکه‌های اجتماعی خارجی از جمله اینستاگرام و توئیتر در رسانه ملی مورد انتقاد واقع شد.
فعالان فضای مجازی پاک معتقدند که محورسازی سازمان صدا و سیما از شبکه‌های اجتماعی خارجی و هدایت مردم برای حضور در شبکه‌هایی مانند اینستاگرام و توئیتر باید اصلاح شود.
در این زمینه غلامرضا نوری معاون فضای مجازی رسانه ملی با دفاع از عملکرد سازمان صداوسیما در مواجهه با تولید محتوا در شبکه‌های اجتماعی خارجی، تاکید کرد: آئین نامه جدیدی ابلاغ شده که مطابق با آن، ضوابط تبلیغ پلتفرم‌های خارجی و داخلی در برنامه‌های رسانه ملی مشخص شده است. به این ترتیب تبلیغ اینستاگرام و توئیتر غیرقانونی بوده اما اسم بردن از پیام رسان های داخلی هیچ اشکالی نخواهد داشت.
فضای مجازی، مدل حکمرانی در دنیا را تغییر داد
نوری با اشاره به فرمایشات رهبری در دیدار با اعضای شورای عالی فضای مجازی مبنی بر مسائل راهبردی حاکمیت فضای مجازی، اظهار داشت: مطابق با فرمایشات مقام معظم رهبری، فضای مجازی ما را وارد یک مرحله تمدنی جدید می‌کند و مدل حکمرانی در دنیا به واسطه این فضا در حال تغییر است.
وی با بیان اینکه تغییر مدل حکمرانی، یک تحول بزرگ در دنیا است و ما باید آن را بپذیریم، اضافه کرد: متأسفانه در کشور، برداشت از این سطح تحول در حکمرانی، متفاوت است و ما در این حوزه در جهل مرکب قرار داریم و از خیلی از سوال‌ها و جواب‌ها بی خبریم.
معاون فضای مجازی سازمان صدا و سیما با تاکید بر اینکه باید حتماً ارکان قدرت جدید را متناسب با اهداف انقلاب بشناسیم و تعریف کنیم و آن را توسعه دهیم، خاطرنشان کرد: در سطح عملیاتی نیز باید متوجه مصداق‌های «شرایط جنگی در فضای مجازی» باشیم و با مدیریت فرهنگ و افکار عمومی بر این فضا، اعمال قدرت کنیم.
نقش هدایت فکری رسانه ملی در فضای مجازی
نوری گفت: در مدل حکومت دینی که تجلی آن در منظومه فکری امام خمینی و مقام معظم رهبری دیده می‌شود و عینیت آن در قانون اساسی است، ما پذیرفتیم که نهادی به نام سازمان صدا و سیما و به معنای جامع‌تر، رسانه ملی از نهادهای مسئول در هدایت فکری جامعه و متولی مدیریت فرهنگ و افکار عمومی است. در فضای مجازی نیز ما معتقدیم که سازمان صدا و سیما همین مأموریت را دارد.
وی افزود: سازمان صداوسیما برای مدیریت فرهنگ و افکار عمومی در فضای مجازی دو نهاد «سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر» را به عنوان تنظیم گر این حوزه و نیز «معاونت فضای مجازی» را برای مأموریت‌های عملیاتی‌تر، تشکیل داده است.
نوری با تاکید بر اینکه در مدل حکمرانی جدید، بحث مدیریت فرهنگ و افکار عمومی به عنوان یکی از ارکان قدرت، نیاز به باز معماری دارد، خاطرنشان کرد: تا پیش از این تکنولوژی برودکست، انحصاری بزرگی را در لایه تکنولوژی برای سازمان صداوسیما به وجود آورده بود و توانسته بود با تکیه بر این تکنولوژی، خود را محفوظ نگه دارد اما شبیه این مدل، در کشورهای دیگر دیده نمی‌شود.
مسائل شورای عالی فضای مجازی باید از جنس حکمرانی باشد
وی گفت: ما نیاز به بازمعماری رسانه ملی، مبتنی بر فرصت‌های آینده داریم. بخشی از این برنامه به معاونت فضای مجازی صدا و سیما بازمی گردد. در این زمینه نقشه راهی آماده کردیم و برنامه‌هایی در دست انجام داریم. اما اصل مساله حکمرانی، مساله شورای عالی فضای مجازی است که به نظر میرسد به اندازه کافی در این حوزه ورود نکرده است.
معاون فضای مجازی سازمان صدا و سیما با تاکید بر اینکه البته مساله حکمرانی فضای مجازی تنها مربوط به سازمان صدا و سیما نیست و مساله حکمرانان است، ادامه داد: جایی که باید این حکمرانی جدید را بشناسد و همه را از جهل خارج کند، شورای عالی فضای مجازی و در قالب قرارگاه مرکز ملی فضای مجازی است.
نوری با تاکید بر لزوم حفظ ارزش‌ها در فضای پلتفرمی فعلی گفت: آنچه که مردم می‌خواهند و حتی آن چیزی که فعالان واقعی فضای مجازی یا اکثریت، بر آن تاکید دارند این نیست که چارچوب‌های فرهنگی ما در این فضا تغییر کند؛ این شعار نیست و ناظر به یک سری داده‌ها از پایش‌های رسمی است که توسط مراکز و مراجع رسمی از رفتار مردم در بعضی از محتواها یا حتی پلتفرم‌ها انجام شده است. اکثریت مردم نمی‌خواهند که ما از اصولمان بگذریم.
وی با اشاره به فعالیت‌هایی که تولیدکنندگان نیمه حرفه‌ای معروف به اینفلوئنسر در پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام و لایکی دارند، گفت: حتی در این فضا هم که برخی از هنجارها، دچار تلاطم است و بعضاً از چارچوب خارج می‌شود، آنهایی در حال رشد هستند که چارچوب‌ها و اصول نظام را رعایت می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه صاحبان پلتفرم در این فضا اعمال حاکمیت می‌کنند، گفت: برای مثال صاحب پلتفرم در کشور آمریکا تشخیص داده که ID رئیس جمهور مستقر آن کشور را غیرفعال کند و در این زمینه دیگر منتظر نظر مثلاً شورای امنیت و یا مرکز و… نمی‌ماند. صاحب پلتفرم تشخیص داده که پست‌های حاج قاسم را حذف کند و این اعمال قانون در لایه پلتفرم‌ها قابل اجرا نیست.
تعریف ۶ زیست بوم پایه قلمرو فرهنگ و افکار عمومی در فضای مجازی
معاون فضای مجازی صدا و سیما در خصوص برنامه‌های این معاونت در قلمرو فرهنگ و افکار عمومی در فضای مجازی، گفت: ما ۶ زیست بوم پایه در این زمینه تعریف کرده‌ایم که ۸۰ درصد عرصه فرهنگ و افکار عمومی در فضای مجازی را شامل می‌شود؛ از جمله می‌توان به زیست بوم محتوای حرفه‌ای که شامل پلتفرم‌هایی مانند VOD ها و IPTV ها می‌شود اشاره کرد و نیز زیست بوم محتوای مردمی که مربوط به پلتفرم‌های کاربرپایه می‌شود. هم اکنون بازیگر بزرگ حوزه IPTV که در داخل سازمان صدا و سیما فعالیت دارد، ۷ میلیون نصب و ۱۳ میلیون و ۳۰۰ هزار کاربر یکتای ماهانه را به ثبت رسانده و حتی ۱.۵ میلیون نفر، کاربر خارج از کشور دارد.
نوری گفت: در حوزه زیست بوم محتوای مردمی که مربوط به پلتفرم‌های کاربرپایه بر مبنای تولید و مصرف محتوا می‌شود، متأسفانه پلتفرم‌های خارجی حضور پررنگ‌تری دارند و به نظر میرسد که اراده تغییر این فضا در کشور وجود ندارد.
وی تاکید کرد: تا زمانی که پلتفرم‌های خارجی مانند اینستاگرام بدون قاعده در کشور فعال هستند، فعالیت در زمین آنها کار سخت و غیرقابل مدیریت است.
ممنوعیت تبلیغ شبکه‌های اجتماعی خارجی در رسانه ملی
وی در پاسخ به این سوال که چرا تمام شبکه‌های رسانه ملی نسبت به تبلیغ شبکه اجتماعی اینستاگرام اقدام می‌کنند و حتی دیده شده که پخش همزمان IGTV دارند، گفت: این موضوع اخیراً در رسانه ملی مطرح شد و بر اساس آن، آئین نامه ضوابط تبلیغ پلتفرم خارجی و داخلی، ابلاغ شد. مطابق این آئین نامه تبلیغ و آوردن نام شبکه اجتماعی خارجی در رسانه ملی غیرقانونی شده است اما نام بردن از پیام رسان های داخلی هیچ اشکالی ندارد و بحث‌های مالی و تبلیغاتی هم دیگر برای آنها مطرح نیست.
نوری با اشاره به اینکه پیش از این در برخی بخش‌های خبری و برنامه‌ای، تخلفاتی در زمینه ترویج اینستاگرام وجود داشت و به نوعی این فضا رها شده بود، گفت: اما هم اکنون این موضوع مطرح نیست و مدیریت نظارت و ارائه مجوز به شبکه‌ها برای حضور در شبکه‌های اجتماعی، ایجاد شده است و وضعیت را هر ماه و هر هفته پایش و گزارش می‌کند.
معاون فضای مجازی صدا و سیما تاکید کرد: مدیران سازمان صدا و سیما به هیچ وجه دنبال رواج پلتفرم خارجی نیستند. ممکن است موارد استثنایی در این زمینه هم وجود داشته باشد اما باید توجه داشت که ما در مورد سازمانی حرف می زنیم که اگر تعداد شبکه‌هایش را در ۲۴ ساعت ضرب کنیم، اینکه در گوشه‌ای اتفاقی بیافتد، عجیب نیست. بنابراین اگر در مشاهده یک تخلف، کار ژورنالیستی صورت گیرد، از قاعده انصاف خارج است.
وی گفت: پیش از این در یک سری برنامه‌ها لوگوی اینستاگرام می‌آمد. اما هم اکنون گفته می‌شود که «ما را در صفحات مجازی دنبال کنید»، این قابل دفاع است. واژه قانونی در صدا و سیما نیز همین است. به این معنی که برنامه مذکور فقط در اینستاگرام پیج ندارد و در پلتفرم‌های داخلی نیز حضور دارد.
نوری تصریح کرد: تا زمانی که پلتفرم‌های خارجی در کشور فعال هستند و عرصه حضور مردم محسوب می‌شوند، ما نیز باید در آنها حضور داشته و اثرگذار باشیم. صدا وسیما اجازه حضور در هیچیک از پلتفرم‌های فیلتر شده را ندارد. اما در پلتفرم خارجی که متأسفانه به خاطر سهل انگاری‌ها در دسترس است و افکار عمومی و فرهنگ مردم در آنجا در حال شکل گرفتن است، باید حضور داشته باشد.
وی گفت: ما از ترویج این شبکه‌ها بیزار هستیم اما متأسفانه فضا توسعه پیدا کرده و ما معتقدیم نباید مردم را بی پناه رها کرد.
معاونت فضای مجازی صدا و سیما درباره تکلیف رسانه ملی در مصوبه شورای عالی فضای مجازی مبنی بر مقابله با اخبار جعلی گفت: اصل کار به دوش وزارت ارشاد است و تکلیف صدا و سیما در این مصوبه، ارتقا تاب آوری جامعه از اخبار جعلی است. به این معنی که رسانه ملی باید با انتشار به موقع اخبار و فعالیت‌های برودکستی و ارتقای سواد رسانه‌ای، تاب آوری مردم را به اخبار جعلی بالا ببرد.
وی افزود: ما اخیراً در راستای بالا بردن سواد رسانه‌ای جامعه با حضور نمایندگانی از مرکز ملی فضای مجازی، شورایی در معاونت فضای مجازی سیما تشکیل داده‌ایم.
در تفهیم مفهوم کلان تئوری حکمرانی عقب افتادیم
در این نشست پرهام فرهنگ وصال کارشناس حقوق بین الملل نیز گفت: باید با این واقعیت روبرو شویم که تلاشی که در زمینه فضای مجازی در حال انجام است به یک دلیل عمده به نتیجه‌ای که باید منتج نخواهد شد. آن دلیل هم این است که ما به طور کلی در تئوری رسانه، تئوری اقتصاد و متأسفانه حتی در تئوری حکمرانی در مفهوم کلان، عقب افتادیم و دلیل اینکه چرا شاهد پیشرفت سکوهای داخلی نیستیم، این است که این سکوها در ذات بستر اقتصاد سرمایه داری به وجود آمده‌اند و میوه‌های آن درخت محسوب می‌شوند. اما ما از یک سو می‌خواهیم آن درخت را نداشته باشیم و از سوی دیگر می‌خواهیم سرمایه‌هایی داشته باشیم که برای خودمان باشد و از آن جنس نباشد.
فرهنگ وصال تاکید کرد: ما شاهد چند نقض تئوریک هستیم که درهم تنیده شده است. ما اگر روزی روزگاری بتوانیم حتی از اینستاگرام همه فاصله بگیریم چون این خشت اول کج است، نهایتاً پیام رسان های ما همان اینستاگرام را باز تولید خواهند کرد.
وی خاطرنشان کرد: اینستاگرام متعلق به ما نیست و فرهنگ و هویت غالبی که به وجود می‌آورد و انسان را شکل می‌دهد مورد پذیرش ما نیست. یعنی ما اگر نهایتاً در این مسیر موفق بشویم با نبود سبقه و عقبه تئوریک درست، نهایتاً همان اینستاگرام مال خودمان را خواهیم داشت.
این کارشناس گفت: راهکار برون رفت از این فضا تولید محتوا است، اما تولید محتوایی که تولیدکننده آشنا به سبقه مربوط به تولید باشد. برای این دوران گذار، تولید محتوای هوشمند و نه شعار زده توسط مجموعه‌ای آشنا، دغدغه مند و مسلط بر تئوری‌های قضیه، می‌تواند راهکار درستی باشد.
