در حالی که پاندمی کرونا تأثیر مخربی بر جوامع و اقتصاد جهان داشته است اما در برخی کشورها که پیش از این، روند دیجیتالی شدن، سرعت چندانی نداشت به‌عنوان یک موتور محرکه عمل کرد. پاکستان یکی از این کشورهاست که عملاً کووید19، یک شروع غیرمنتظره را برای ایجاد پاکستان دیجیتال رقم زد و این موضوع بسیار جای تأمل دارد.
موانع دیجیتالی شدن پاکستان
یکی از استراتژی‌های کشورهای جهان در مقابله با شیوع کرونا، ارائه راهکارهای دیجیتال برای فراگیر شدن ارتباطات، آموزش، بهداشت و سلامت، امور مالی و سایر خدمات بوده است اما برای کشوری مانند پاکستان که از لحاظ فراگیری اینترنت، رتبه آخر را در جنوب آسیا به خود اختصاص داده و طی چهار سال گذشته در سه رده آخر قاره آسیا قرار داشته، ارائه این راهکارها چندان آسان نبوده و عزم جدی دولت این کشور را می‌طلبد.
در حال حاضر پاکستان حدود 61.34 میلیون کاربر اینترنت دارد که این رقم نسبت به سال 2020 رشد 11درصدی داشته و ضریب نفوذ اینترنت در این کشور 224 میلیون نفری، حدود 27.5 درصد است. اگر هم بخواهیم به شبکه‌های اجتماعی که بزرگترین نقش آفرینان در دوران کرونا هستند نگاهی بیندازیم باید گفت که تنها 20.6 درصد از جمعیت این کشور عضو شبکه‌های اجتماعی هستند و تعداد کاربران این اپلیکیشن‌ها امروز به حدود 46 میلیون نفر رسیده است. هر چند این رقم نسبت به سال 2020 افزایش 9 میلیون نفری داشته اما باید اذعان کرد تعداد کاربران برای تحقق پاکستان دیجیتال اصلاً کافی نیست. همچنین گفتنی است که در این کشور واتس اپ، فیس‌بوک و فیس‌بوک مسنجر بیش از همه مورد توجه کاربران قرار دارد.
البته وقتی نوبت به ارتباط و پوشش تلفن همراه می‌رسد باید گفت که پاکستان در وضعیت بهتری نسبت به سایر شاخص‌ها قرار دارد چرا که 77.7 درصد جمعیت کشور زیرپوشش تلفن همراه قرار گرفته‌اند. در حال حاضر 173.2 میلیون اتصال شبکه تلفن همراه در این کشور وجود دارد که رشد 6.9 میلیونی را نسبت به 2020 نشان می‌دهد. این رشد در نتیجه تلاش دولت برای تحقق پاکستان دیجیتال رقم خورده است.
یکی دیگر از موانع دیجیتالی شدن پاکستان، وجود یک شکاف دیجیتال عظیم در این کشور است. با وجودی که تنها 37.3 درصد جمعیت این کشور در شهرها زندگی می‌کنند و عملاً 62.7 درصد مردم در روستاها سکونت دارند ولی 55.1 درصد تلفن‌های همراه در اختیار شهرنشینان قرار دارد که در این میان زنان بسیار کمتر از مردان به وسایل دیجیتال دسترسی دارند که این موضوع نشان از شکاف جنسیتی بسیار زیاد در این کشور است.
زنان در کانون دنیای دیجیتال
با توجه به این که بسیاری، شکاف دیجیتالی را یکی از بزرگترین موانع تحقق پاکستان دیجیتال می‌دانند حالا نخست‌وزیر این کشور همین موضوع را دستاویز قرار داده و همزمان با شیوع کرونا در جهان، عملاً تلاش‌هایش را برای دیجیتالی شدن پاکستان کلید زده است.
«عمران خان» نخست‌وزیر پاکستان زنان را در کانون توجه قرار داده و بتازگی از یک طرح ابتکاری در اسلام آباد با نام Ehsaas Saving Wallets رونمایی کرده است؛ برنامه‌ای که می‌تواند با استفاده از کیف پول دیجیتال، زنان را به شبکه‌های مالی آنلاین متصل کند تا از این طریق بتوانند پس‌انداز کنند یا برداشت پول را انجام دهند.
عمران خان معتقد است با افزایش تعداد حساب‌های بانکی این جامعه هدف، می‌توان میزان فقر را در کشور کاهش داد. وی می‌گوید: وقتی زنان را وارد سیستم مالی می‌کنید، آنها می‌توانند پس‌انداز کنند، شغلی جدید دست و پا کرده و زندگی خود را کنترل کنند. با توجه به اینکه تنها 18 درصد از زنان در پاکستان صاحب حساب بانکی هستند، این طرح ابتکاری با هدف گسترش شبکه مالی برای زنان اجرا شده است. با این حال دسترسی به کیف پول موبایلی، نیازمند دریافت خدمات تلفن همراه و اینترنت است که باید برای رفع شکاف جنسیتی در این زمینه هم تلاشی بی‌وقفه داشت. وی افزایش تعداد کیف‌های پول دیجیتال برای زنان را یک وظیفه بسیار بزرگ و زیرساختی می‌داند و با اشاره به وجود شکاف جنسیتی 38 درصدی در شاخص مالکیت تلفن‌های همراه در پاکستان گفت: این رقم بالاترین میزان در جنوب آسیا محسوب می‌شود و اصلاً مطلوب نیست بنابراین باید برای این موضوع فکری کرد. به گفته وی، وضعیت اتصال به اینترنت هم چندان بهتر نیست و شاهد شکاف جنسیتی 49 درصدی در استفاده از اینترنت هستیم به این معنا که تعداد کمتری از زنان پاکستان در مقایسه با مردان به اینترنت دسترسی دارند.این درحالی است که آمار نشان می‌دهد کاهش شکاف دیجیتال در زمینه دسترسی به تلفن همراه می‌تواند رشد درآمد سالانه 54 درصدی صنعت موبایل معادل 130 میلیون دلار را در این کشور به همراه داشته باشد.
وی همچنین به آموزش آنلاین در دوران کرونا اشاره کرد و یادآور شد ما تلاش فراوانی داشتیم که با وجود اعمال قرنطینه، ارتباطات برقرار باشد و از نمونه‌های قابل توجه در آموزش و پرورش می‌توان به استفاده دانش‌آموزان از سیستم‌های آنلاین و اپلیکیشن‌های ارتباطی مانند زوم و همچنین طرح‌های ابتکاری آموزش مجازی همچون Taleem Ghar و TeleTaleem اشاره کرد. هرچند موفقیت‌هایی در این زمینه کسب کردیم اما مشکل اینجاست که موفق نشدیم این آموزش آنلاین و مجازی را به‌صورت یکپارچه ارائه بدهیم.
با اینکه در پاکستان بیش از نیمی از جمعیت کشور دارای تلفن همراه هستند اما بیشتر این کاربران در ایالت‌های بزرگ سکونت دارند به همین دلیل هم حدود 22.7 میلیون دانش‌آموز موفق نشدند از فرصت آموزش آنلاین در دوران کرونا هیچ بهره‌ای ببرند. به‌همین دلیل هم موضوع افزایش ضریب نفوذ اینترنت و تلفن همراه در دستور کار قرار دارد و برنامه‌هایی جدی برای تحقق این موضوع اجرا خواهد شد چراکه زیرساخت مورد نیاز برای تحقق پاکستان دیجیتال به شمار می‌رود.
لزوم سرمایه‌گذاری در سواد دیجیتال
نخست‌وزیر پاکستان، مردم این کشور را شایسته یک پاکستان دیجیتالی فراگیر، کارآمد و ابتکاری دانست و البته یادآور شد که تحقق این امر نیاز به یک استراتژی ویژه دارد. وی نخستین گام را دسترسی به اینترنت و تعامل دیجیتال دانست و یادآور شد که سرمایه‌گذاری در سواد دیجیتال می‌تواند افق دید و فرصت‌ها را برای کاربران گسترش دهد. وی بر دیجیتالی‌سازی بخش دولتی نیز تأکید فراوانی دارد چراکه می‌تواند فرصت‌هایی را برای بخش خصوصی فراهم کند تا در پروژه‌های بزرگ حضور یابند. نخست‌وزیر پاکستان یکی دیگر از اهداف ایجاد پاکستان دیجیتال را تحقق اقتصاد دیجیتال دانست و خاطرنشان کرد در این راه باید از شرکت‌های نوپا و کوچک نیز بیشترین بهره را گرفت.
وی یادآور شد: اگر ما بلافاصله و قاطعانه عمل نکنیم، پاکستان در رقابت برای دستیابی به ارتباط جهانی عقب خواهد ماند. ما باید توازن مناسب داده‌ها و خدمات مورد نیاز آنها را فراتر از اتصال ساده به مصرف کنندگان ارائه دهیم، فقط در این صورت است که از منفعت های اقتصادی اینترنت بهره‌مند خواهیم شد.
البته برخی نیز معتقدند پاکستان منتظر است تا در مسیر دیجیتالی شدن خود از قابلیت‌های پروژه‌هایی مانند Starlink استفاده کند. استارلینک یکی از پروژه‌های «ایلان ماسک» بنیانگذار شرکت «تسلا» و «اسپیس ایکس» است که تلاش دارد تا در زمینه اتصال جهان به اینترنت، تغییر دهنده بازی باشد. حال باید منتظر ماند و دید پاکستان چگونه می‌خواهد تهدید کرونا را به یک فرصت تبدیل کرده و یک پاکستان دیجیتال را رقم بزند.
