مهمانان سی و ششمین جلسه از سلسله نشست‌های نقد و اندیشه، آینده کسب‌وکارها در فضای مجازی را روشن دانستند به‌شرط آنکه استارتاپ‌ها بر اساس نیاز واقعی جامعه و درک واقعیت‌ها راه‌اندازی شوند و درعین‌حال بیش‌ازپیش به فکر خلق ارزش باشند.
در سی و ششمین جلسه نقد و اندیشه با موضوع «کارآفرینی در فضای مجازی جهش‌ها و چالش‌ها» و با حضور سعید محمدی مدیرعامل دی جی کالا، محمدرضا سبحان مدیرعامل باشگاه کارآفرینی تیوان و آیدین سلام زاده مدیرعامل شتاب‌دهنده سریر؛ در وزارت ارتباطات برگزار شد.
کارآفرینی یک سبک زندگی است
در ابتدای این جلسه سلام زاده با تأکید بر اینکه تعریف کارآفرینی با اشتغال‌زایی متفاوت است، گفت: بعضاً حتی بین مسؤولان ما هم این اشتباه بروز می‌کند که اشغال زایی را معادل کارآفرینی می‌دانند. درصورتی‌که فارغ از تعارف کلاسیک دانشگاهی، کارآفرینی در واقع انتخاب یک سبک خاصی از زندگی است که یک فرد آن را انتخاب می‌کند و خود را درگیر چالش‌ها می‌کند که خیلی‌ها شاید حاضر نباشند با آن مواجه شوند. این سبک زندگی درنهایت می‌تواند منجر به ارائه سرویس و خلق ارزش شود.
وی بابیان اینکه البته درصد کمی از مردم این نوع سبک زندگی را برمی‌گزینند، گفت: دولت‌ها برای ترویج این نوع از سبک زندگی سه رویکرد را دنبال می‌کنند. اول ایجاد انگیزه برای جوانان، بعد در اختیار گذاشتن ابزار و مهارت و درنهایت آنها را در معرض فرصت قرار می‌دهند.
مدیرعامل شتاب‌دهنده سریر افزود: مسئله‌ای که در کشور وجود دارد این است که ممکن است انگیزه و ابزار به‌اندازه کافی در فضای کارآفرینی ما وجود داشته باشد اما آنچه وجود ندارد این است که جوانان در معرض فرصت‌ها قرار نمی‌گیرند.
باید فرصت شکوفایی ایده‌های نو به همه داده شود
در ادامه سبحان بابیان اینکه باشگاه کارآفرینی تیوان بستری است برای شکوفا کردن ایده‌های نو در حوزه کسب‌وکار، گفت: اعتقاد ما بر این است که نمی‌توانیم منتظر بمانیم یک اتفاق خارق‌العاده رخ دهد و آن را کشف کنیم. معتقدیم که باید فرصت دهیم به هزاران تیم تا امکان بروز پیدا کنند، خیلی از آنها شکست بخورند و درنهایت یک تیم تبدیل شود به آن اتفاق خارق‌العاده.
وی افزود: من همیشه می‌گویم در سیلیکون ولی تنها یک فیس‌بوک و آمازون وجود نداشت. هزاران شرکت مشابه و در حد و اندازه آنها بودند اما دیگر فعالیت نمی‌کنند. تنها دلیلی که فیس‌بوک و آمازون رشد کردند این است که این فرصت برای بسیاری فراهم شد تا از میان آنها این کسب‌وکارها بتوانند رشد کنند.
مدیرعامل باشگاه کارآفرینی تیوان ادامه داد: شاید یکی از نقاط ضعف ما در ایران این است که منتظریم تا فرصت‌ها به وجود بیاید. فکر می‌کنیم که فرصت‌ها یک کوه بزرگ الماس هستند که به‌راحتی دیده می‌شوند. درحالی‌که فرصت‌ها به عقیده من یک شن ریزه است در میان سایر شن ریزه‌ها که باید به‌سختی آنها را پیدا کرد.
دی جی کالا با درک نیاز واقعی جامعه شکل گرفت
در ادامه محمدی با تأکید بر اینکه پشت هر کارآفرینی و هر برندی یک جرقه و یا ایده‌ای نو و بدیع وجود دارد، گفت: این جرقه برای ما در دی جی کالا زمانی زده شد که مواجه شدیم با یک نیاز واقعی در جامعه. یک‌زمانی دیدیم بستری وجود دارد به نام اینترنت که به‌وسیله آن می‌شود به افراد برای تهیه کالاهایی که از پیچیدگی‌های خاصی برخوردارند کمک کرد. به‌هرحال همه افراد جامعه سواد کافی برای بررسی این پیچیدگی‌ها را ندارند.
وی افزود: بر همین اساس دی جی کالا شکل گرفت تا امکان معرفی و بررسی کالاهای پیچیده را به افراد بدهد تا خرید بهتری داشته باشند. بر این اساس این پلت فرم با ترکیب دو مدل کسب‌وکار خرده‌فروشی و نقد و بررسی شکل گرفت.
مدیرعامل دی جی کالا ادامه داد: سال ۸۵ که ما دی جی کالا را راه انداختیم، خیلی ایده‌ای نداشتیم که شبیه آمازون و یا مدل‌های موفق امروزی دیگر همچون علی‌بابا در چین شویم؛ بنابراین آنچه ما را به سمت دی جی کالا برد درک نیاز واقعی جامعه بود.
پول و سرمایه از اولویت‌های آخر شکل‌گیری استارت‌آپ است
در ادامه سلام زاده با تأکید بر اینکه درک نیاز واقعی جامعه برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار موفق امری ضروری است، گفت: هر استارتاپی در مرحله شکل‌گیری باید به دنبال نیاز واقعی جامعه برود. صرفاً با رؤیاپردازی نمی‌توان دستاوردی را کسب کرد. بحث جدی در ابتدای شکل‌گیری هر استارتاپی از کجا شروع کردن است. آن شروع هم باید در پی حل مسئله جامعه باشد. زمانی که چنین ایده‌ای شکل گرفت آن‌وقت سرمایه‌گذار و خریدار آن‌هم پیدا می‌شود.
وی افزود: از سوی دیگر استارتاپ‌ها باید یک نکته را مدنظر داشته باشند که قرار نیست از همان ابتدا و شروع کار به دنبال پول زیادی باشند. چنین تفکری هم باعث ناامیدی و سرخوردگی می‌شود و هم باعث می‌شود که از اهداف توسعه‌ای دور بمانند.
مدیرعامل شتاب‌دهنده سریر بابیان اینکه آخرین مشکل برای استارتاپ‌ها پول است گفت: مهم‌ترین و اصلی‌ترین عامل شکل‌گیری یک استارتاپ و کسب‌وکار موفق تیم است. تیم درست می‌تواند تفکر درست را شکل بدهد و این تفکر درست هم تیم را در مسیر درست قرار می‌دهد؛ بنابراین پول و سرمایه در اولویت‌های آخر شکل‌گیری استارتاپ قرار دارند.
سلام زاده افزود: فکت‌های دانشگاهی هم این مسئله را تائید می‌کند که آخرین گزینه‌ای که کارآفرینان سراغ آن می‌روند بانک، وام و مشوق‌هایی مالی است؛ اما متأسفانه در حال حاضر بازیگرانی در اکوسیستم استارتاپی به دنبال تزریق این تفکر هستند که این گزینه نه گزینه آخر که گزینه اول است و همین امر باعث خراب شدن تیم‌ها می‌شود؛ تیم‌هایی که باید در ابتدا دنبال بسط و توسعه ایده خود باشد به دنبال این می‌رود که چه اندازه پول را از چه کسی بگیرند.
استارتاپ‌ها باید بدانند در مسیر راه‌اندازی با چه سختی‌هایی مواجه‌اند
در ادامه سبحان با تأکید بر اینکه در فرهنگ ما شکست خوردن بد است گفت: در این فرهنگ این‌گونه جاافتاده است که اگر کسی شکست خورد دفعات بعد هم حتماً شکست می‌خورد و دیگر نمی‌تواند موفق باشد. درحالی‌که بسیاری از کسب‌وکارهای موفق بر پایه تجربیات شکست‌های قبلی توانسته‌اند به موفقیت برسند.
وی افزود: خوب است که کسب‌وکارها روایت شکست خوردن‌های خود را ارائه کنند تا جوانانی که وارد این عرصه می‌شوند بدانند در مسیر راه‌اندازی یک استارتاپ و کسب‌وکار نوپا ممکن است با چه سختی‌های مواجه شوند. وقتی این آگاهی به وجود آمد متناسب به آن برنامه‌ریزی انجام می‌گیرد و تحمل سختی‌های راه آسان‌تر می‌شود.
مدیرعامل باشگاه کارآفرینی تیوان در ادامه درباره عوامل شکست استارتاپ‌ها گفت: آماده نبودن برای سختی‌های راه، نشناختن بازار و نداشتن یک تیم منسجم ازجمله مهم‌ترین عوامل شکست استارتاپ‌ها است؛ بنابراین من هم معتقدم که پول و سرمایه‌گذار آخرین نیاز کسب‌وکارها است درصورتی‌که سرمایه‌گذار تنها ابزاری برای رشد کسب‌وکار است.
وی افزود: اگر بخواهم با جامعه صحبت کنم درباره اینکه چرا از استارتاپ‌ها حمایت می‌کنیم باید بگویم که استارتاپ‌ها چیزی نیستند که چون مد شده از آنها حمایت می‌کنیم. جامعه باید این را بداند که جهان رشد سریعی کرده است. این سرعت تغییر و تحول در ظرفیت هر مجموعه‌ای نیست. برای عقب نماندن راه‌حل این است که بستر رشد را فراهم کنیم و این فرصت را ایجاد کنیم که ایده‌های نو امکان ظهور و بروز پیدا کنند.
سبحان ادامه داد: متأسفانه بخش‌هایی از دولت نگاه‌های متفاوتی به استارتاپ‌ها دارند. عده‌ای استارتاپ را ابرازی می‌بینند برای نمایش، برخی هم‌فکر می‌کنند چون از دیگران عقب مانده‌اند حالا باید از استارتاپ‌ها حمایت کنند. اگر سیاست‌گذاری درست نداشته باشیم و اگر قبول نکنیم که نهاد واحدی در این حوزه باید تصمیم‌گیرنده باشد به این ساختار صدمه می‌زنیم.
مدیرعامل باشگاه کارآفرینی تیوان تصریح کرد: در ضمن باید بدانیم فضای کارآفرینی فضای رأی آوردن، گروگان‌گیری و رقابت سیاسی نیست. فضایی است که آینده‌مان را شکل می‌دهد؛ بنابراین باید خیلی مراقب این فضا باشیم چراکه این فضا آینده ایران را می‌سازد.
کارآفرینی از جنس باغبانی است
در ادامه محمدی با تأکید بر اینکه کارآفرینی از جنس باغبانی است، گفت: حتماً نیاز است که یک نگاه بسیار بلندمدت به موضوع کارآفرینی داشت، چون کارآفرینی ذاتاً در دل خود همراه با ارزش‌آفرینی است؛ یعنی نمی‌توانید برند و استارتاپی را بدون ارزش‌آفرینی شکل دهید. ارزش‌آفرینی هم معمولاً به‌سادگی به دست نمی‌آید بلکه باید انرژی و تلاش بسیار زیادی صرف آن کرد.
وی افزود: استارتاپی که می‌خواهد امروز حول یک ایده و تیم شکل بگیرد با این امید و چشم‌انداز که مثلاً شش ماه دیگر جذب سرمایه‌گذار کند و خوشبخت شود بیشتر شبیه یک داستان فانتزی است. کارآفرینی با یک ایده و تیم خوب و تلاش زیاد و تمرکز بسیار زیاد حاصل می‌شود.
مدیرعامل دی جی کالا ادامه داد: لازمه یک اکوسیستم موفق کارآفرینی که بتوان آن را با اکوسیستم موفق آمریکا و چین مقایسه کنیم، داشتن نگاه بلندمدت است. اگر امروز به هر دلیلی، اقتصاد کشور با تلاطم شدید روبرو است یا به هر دلیل جو ناامیدی و نگرانی و فقدان چشم‌انداز از آینده میان جوانان حکم فرماست بدانیم که این مسئله مهم‌ترین چالش و عامل بازدارنده کارآفرینی در کشور است.
حلقه کارآفرینی نیازمند رشد همه‌جانبه اکوسیستم استارتاپی است
سبحان نیز در ادامه با تأیید سخنان محمدی با اشاره به راه افتادن موج تازه مهاجرت به‌ویژه مهاجرت از طریق استارتاپ گفت: ما در اکوسیستم استارتاپی با آدم‌هایی طرف هستیم که امید و انگیزه بسیار زیادی برای ماندن، ساختن و شکست نخوردن دارند. خیلی باید تلاش کرد تا این تخم بی‌انگیزگی و ناامیدی را در دل آنها کاشت و آنها را به مهاجرت واداشت.
وی در ادامه بابیان اینکه درست‌کار کردن حلقه کارآفرینی نیازمند رشد همه‌جانبه اکوسیستم استارتاپی استف گفت: اگر یک‌بخشی از اکوسیستم رشد کند اما هم‌زمان بخش‌های دیگر مثل بیمه، مالیات و قانون تجارت با کسب‌وکارهای نوین منطبق نشود این حلقه تکمیل نمی‌شود و نمی‌توان امیدی به آینده این اکوسیستم داشت.
سلام زاده نیز با تأکید بر اینکه رشد اکوسیستم استارتاپی نیازمند به‌روز شدن قوانین منطبق بر کسب‌وکارهای نو است، گفت: دیگر نمی‌توانیم با قوانینی از جنس شبه سنتی برای استارتاپ‌ها مقررات‌گذاری کنیم. یکی از مشکلات اصلی استارتاپ‌های در حال حاضر قوانینی از جنس دنیای ذهن مسؤولانی است که کوچک‌ترین درکی از فضای کار استارتاپی ندارند.
در ادامه محمدی با تأکید بر اینکه قوانین و مقررات و موانع دولتی خیلی نباید به‌عنوان عامل بازدارنده برای استارتاپ‌ها معرفی شوند، گفت: هر کسب‌وکاری اگر بتواند نیاز جامعه و بازار را شناسایی کند و محصول و خدمت مناسبی را خلق کند که این محصول امکان ارزش‌آفرینی داشته باشد، آن استارتاپ عمده راه موفقیت را طی کرده است.
کارآفرینان دائم توپ را به زمین دولت ارسال نکنند
وی افزود: بنابراین بهتر است که کارآفرینان خیلی هم فرافکنی نکنند و دائم توپ را به زمین دولت و قوانین دست و پاگیر آنها ارسال نکنند. توپ در زمین خود کارآفرینان است، بخش عمده‌ای از مسیر موفقیت بستگی به خود ما دارد که چه طور بتوانیم ارزش‌آفرینی کنیم؛ بنابراین دولت نباید محل تمرکز کارآفرینان باشد.
مدیرعامل دی جی کالا ادامه داد: البته دولت هم وظایفی در قبال کسب‌وکارها دارد که مهم‌ترین آن تسهیل گری است. از سوی دیگر یکی از وظایف دولت ایجاد امید انگیزه برای سرمایه‌گذاری در حوزه کسب‌وکارهای نوپا است که متأسفانه به دلیل عدم ثبات اقتصادی، سرمایه‌گذاری در این حوزه دیگر جذاب نیست و این وظیفه دولت است که نسبت به تغییر این فضا اقدام و انگیزه را برای سرمایه‌گذاری ایجاد کند.
کارآفرینان موفقیت را در انجام کارهای ساده و نه پیچیده ببینند
در انتهای این نشست سلام زاده در جمع‌بندی سخنان خود گفت: کارآفرینان سعی کنند تمرکز خود را معطوف به حل مسائل خود کنند و بر اساس تعاریف ابتدایی مدیریت، موفقیت را در انجام کارهای ساده و نه پیچیده و برداشتن گام‌های کوچک روبه‌جلو ببینند و هرروزشان نسبت به دیروز همراه با یک تغییر کوچک باشد.
سبحان در جمع‌بندی سخنان خود موفقیت در حوزه کسب‌وکارهای نوپا را صرف کردن فعل خواستن دانست و گفت: خواستن به‌تنهایی اتفاق نمی‌افتد و این خواستن با عمل کردن ممکن خواهد شد. فرهنگ این خواستن هم در کل کشور باید ایجاد شود که لازمه‌اش یک تعامل و صحبت همه‌جانبه است.
مدیرعامل باشگاه کارآفرینی تیوان افزود: باید در جامعه و بین مردم این دیالوگ برقرار شود که ۱۰ سال دیگر می‌خواهیم کجا باشیم. ۱۰ سال دیگر بازهم می‌خواهیم مصرف‌کننده کشورهای دیگر باشیم یا تولیدکننده. اگر می‌خواهیم تولیدکننده باشیم باید از همین امروز تلاشمان را دو چندان و زمینه را برای شکل‌گیری کارآفرینی فراهم کنیم. اگر صرف این فعل خواستن در اکثریت جامعه شکل بگیرد می‌توان به آینده کشور امیدوار بود.
محمدی هم در خاتمه گفت: معتقدم با همه صحبت‌های بعضاً ناامیدانه این جلسه، ما در کشوری فعالیت می‌کنیم که پتانسیل زیادی دارد و چشم‌انداز خوب و روشنی در انتظارش است. همه‌کسانی که در حوزه‌ای فعالیت می‌کنند، می‌توانند با داشتن تمرکز و نگاه بلندمدت و قدم‌های کوچک و بهبودهای مستمر چشم‌انداز بهتری برای ایران ترسیم کنند.
