آموزش از راه دور در دانشگاه ها و مدارس کشور از سه هفته آخر اسفندماه سال گذشته آغاز و با دستور رئیس جمهوری تا 30 فروردین ماه سال 99 ادامه می یابد. اما آنچه در این مدت بیش از همه خودنمایی کرده مشکلاتی چون کندی اینترنت بوده است. اما سؤال اینجاست که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای بهبود آموزش آنلاین و مجازی چه اقدام های مهمی انجام داده است؟ آیا مشکلات موجود در آموزش از راه دور تنها به کندی اینترنت ارتباط دارد؟ وضعیت دانشگاه ها در برگزاری آموزش آنلاین چگونه است؟ روزنامه ایران به سراغ مسئولان وزارت ارتباطات و چند تن از اساتید دانشگاهی رفت و نظر آنها را جویا شد.
ارتقای شبکه ارتباطی
«چند لایه مختلف در آموزش آنلاین دانشگاه ها و مدارس نقش عمده ای دارند که تنها بخش زیرساخت شبکه ارتباطی به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مربوط می شود.»
سجاد بنابی عضو هیأت مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت با بیان مطلب فوق به «ایران» گفت: آموزش مجازی و ارائه خدمات دارای چند لایه یعنی بستر شبکه ارتباطی، لایه‌های دسترسی و دیتاسنترهاست. از این سه لایه، بستر شبکه ارتباطی در حوزه شرکت ارتباطات زیرساخت تعریف شده است. بخش دیگر یعنی لایه‌های دسترسی به اپراتورهای تلفن همراه و شرکت‌های اینترنتی ارتباطات ثابت برمی گردد. لایه سوم نیز که حوزه زیرساختی دیتاسنترهاست و روی آن نرم افزارها و پلتفرم های آموزشی مستقر هستند، در دست بخش خصوصی است.
بنابی افزود: وزارت ارتباطات سعی کرد که لایه ارتباطی شبکه را که در حوزه اختیارات خود دارد، افزایش دهد و به همین خاطر این شبکه را 4برابر ارتقا داد بنابراین اکنون مشکل پهنای باند و محدودیت ارتباطی و کمبود ظرفیت در شبکه‌های داخلی و بین‌المللی وجود ندارد بنابراین با این اتفاق مهم، آموزش مجازی دانشگاه ها و مدارس بهبود خواهد یافت.
وی با اشاره به اینکه برخی مشکلاتی که در زمینه آموزش آنلاین و راه دور دانشگاه ها و مدارس وجود دارد خارج از مجموعه زیرساخت است، گفت: به علت ماندن مردم در خانه میزان مصرف اینترنت خانگی و تلفن همراه افزایش یافته است در اینترنت خانگی ترافیک مصرف از 15 درصد به 45 درصد رسید از این رو در این لایه دسترسی نیز با مشکلاتی همچون کندی سرعت اینترنت مواجه شد که در این زمینه ظرفیت افزایش یافت و در بخش اینترنت خانگی نه تنها سرعت «ای دی اس ال» افزایش یافت، بلکه بخش «وی دی اس ال» نیز راه اندازی شد. از سوی دیگر همانطور که وزیر ارتباطات هم اعلام کردند با شروع مجدد کلاس‌های مجازی مدارس و دانشگاه‌ها، به شرکت‌های اینترنت خانگی ابلاغ شده که تا پایان اردیبهشت سرعت همه مشترکین خود را رایگان به ۱۶مگابیت ارتقا دهند.
عضو هیأت مدیره شرکت ارتباطات زیرساخت در ادامه گفت: البته در بخش اپراتورهای تلفن همراه نیز تا جایی که فرکانس رادیویی اجازه می داد ظرفیت خود را افزایش دادند . کلاس‌های مجازی مدارس و دانشگاه‌ها که برای آموزش نیازمند اینترنت هستند، این ظرفیت شبکه افزایش پیدا می‌کند، اما وزارت ارتباطات منابع فرکانسی دیگر را در اختیار ندارد و آنچه وجود داشت در اختیار اپراتورهای تلفن همراه قرار داد که البته برای بهبود وضعیت دسترسی باید منتظر آزادسازی فرکانس های صدا و سیما باشیم.
بنابی به مشکل دیگر در لایه زیرساخت دیتاسنترها و اپلیکیشن های نرم افزاری اشاره کرد و افزود: این لایه در دست بخش خصوصی است و از عهده شرکت زیرساخت برای رفع آن خارج است. به عنوان مثال در بخش آموزش مجازی از نرم افزارهای صوتی و تصویری مانند اسکای روم و پیام رسان ها استفاده می شود و یا دانشجویان از زیرساخت ها و پلتفرم های دانشگاهی خود بهره می برند که باید مشکلات آنها از سوی صاحبان نرم افزارها و پلتفرم ها رفع و ارتقا یابد.
تسریع کار استارتاپ های آموزش مجازی
«با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی دانشگاه‌ها و مدارس که تهدیدی برای آموزش محسوب می‌شد اما سازمان فناوری اطلاعات این تهدید را تبدیل به فرصت کرد تا بتواند فعالیتهای آموزش مجازی خود را که از مدت‌ها قبل آغاز کرده، سرعت ببخشد.»
مشکات اسدی مشاور توانمندسازی اجتماعی رئیس سازمان فناوری اطلاعات نیز با بیان مطلب فوق به «ایران» گفت: پیش از این هدف از آموزش مجازی کمک به عدالت آموزشی بود. این سازمان معتقد بود که با آموزش مجازی و تهیه محتوای مطلوب و استاندارد می تواند آنها را با رهبری وزارت آموزش و پرورش در اختیار مناطق کمتر برخوردار قرار دهد و از سوی دیگر می تواند مکملی برای آموزش در مدارس باشد ولی با تعطیلی مدارس، آموزش مجازی از بحث مکمل بودن خارج و به آموزش اصلی تبدیل شده است .
وی افزود: برای ایجاد ارتباط بهتر بین معلمان و دانش آموزان در وزارت ارتباطات در 4 لایه مختلف کار کردیم. در لایه اول با دستور وزیر ارتباطات به سه وزارتخانه آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نامه زدیم که می توانیم تا پایان شیوع ویروس کرونا برای این سه بخش اینترنت رایگان در نظر بگیریم.
اسدی در ادامه به حمایت سازمان فناوری اطلاعات از بخش خصوصی و کسب وکارهای حوزه آموزش مجازی اشاره کرد و گفت: در لایه دوم از شرکت‌ها و کسب وکارهای استارتاپی که در حوزه آموزش مجازی و تولید محتوا و پلتفرم فعال بودند و در سامانه نوآفرین این سازمان ثبت نام نکرده بودند، به سرعت خواستیم تا ثبت نام کنند. همینطور از آنها خواستیم در راستای مسئولیت اجتماعی خود، خدماتشان را تا پایان تعطیلات مدارس، رایگان ارائه دهند که این کار را انجام دادند و سپس آنها را به آموزش و پرورش معرفی کردیم.
وی افزود: در لایه سوم برای این حوزه از کسب و کارها که برای فعالیت خود نیاز به اعتبارنامه از سوی وزارت آموزش و پرورش داشتند اقدام کردیم، چرا که آنها باید از فیلترهایی همچون امنیت، حریم خصوصی و فنی نیز عبور می‌کردند که برای گذر از این مراحل به آنها کمک کردیم تا سریعتر بتوانند وارد اکوسیستم آموزش مجازی شوند و این اقدام ها به سرعت انجام شد به طوری که بعد از شروع فعالیت آنها به قدری کاربران‌شان افزایش یافت که گاهی با مشکل مواجه شدند.
مشاور توانمندسازی اجتماعی رئیس سازمان فناوری اطلاعات به لایه چهارم نیز اشاره کرد و گفت: در آموزش مجازی برخی از معلمان با سواد دیجیتالی کمی که داشتند شروع به تولید محتوا برای دانش آموزان خود کردند از این رو ما با کمک آموزش و پرورش یک کمپینی به نام «درسخانه» را راه اندازی کردیم . هدف از این کمپین شناسایی و تقدیر از معلمانی است که محتوای آموزشی تولید می کنند از این رو با همکاری «آپارات» از معلمان درخواست شد تا محتوای خود در این پلتفرم را بارگذاری کنند و قرار بر این شد که بعد از پایان تعطیلات از نظر کمی (تعداد دیده شدن و میزان تولید محتوا) و کیفی داوری شوند و بهترین معلمان و دانشجو معلمان وارد چرخه تولید محتوا در سازمان فناوری اطلاعات شوند.
کندی اینترنت مشکل اصلی
اما اساتید دانشگاهی در زمینه برگزاری آموزش آنلاین چه گفتند. ناصر مزینی استاد هوش مصنوعی دانشگاه علم و صنعت معتقد است که دانشگاه علم و صنعت اولین دانشگاهی بود که با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی دانشگاه‌ها آموزش آنلاین خود را آغاز کرد و سه هفته پیش از آغاز تعطیلات نوروزی کلاس ها برپا بود و اکنون نیز ادامه دارد.
مزینی با بیان اینکه ما در مدت یک هفته تمام زیرساخت های مورد نیاز، فایل‌ها و ویدئوهای آموزشی و نرم‌افزارهای لازم را برای آموزش آنلاین فراهم کردیم، به «ایران» گفت: بزرگترین چالش آنلاین و آموزش مجازی بحث اینترنت است چون به علت کندی شبکه، اساتید و دانشجویان با قطع و وصلی اینترنت مواجه هستند و گاهی به دلیل قطعی، صدای استاد را ندارند.
علیرضا هاشمی گلپایگانی استاد دانشگاه امیرکبیر نیز معتقد است که در شرایط کنونی و سخت که با شیوع ویروس کرونا ایجاد شده آموزش آنلاین و راه دور بهترین راه است تا دانشجویان از کسب علم عقب نیفتند.
هاشمی گلپایگانی نیز با بیان اینکه دانشگاه صنعتی امیرکبیر از گذشته تجربه خوبی در برگزاری آموزش مجازی دارد، به «ایران» گفت: این دانشگاه پیش از این زیرساخت های لازم را فراهم کرده و اساتید و دانشجویان می توانند آموزش های نظری خود را در این بستر ادامه دهند.
وی درباره مشکلاتی که در حوزه آموزش آنلاین وجود دارد نیز گفت: از آنجایی که همزمان بیش از 200کلاس با ظرفیت 20 تا 30دانشجو در دانشکده‌های مختلف برگزار می‌شد و تا حدودی این میزان آموزش نیز روی پلتفرم آموزش مجازی دانشگاه انجام می شود، زیرساخت ظرفیت کافی برای این تعداد کلاس که دانشجویان از سراسر کشور به آن متصل می شوند، ندارد. از سوی دیگر به اینترنت با سرعت بالا در کل کشور نیاز است تا با قطعی و وصلی مواجه نشوند.
این استاد دانشگاه افزود: البته با ارائه محتواها به صورت آفلاین می توان کاری کرد تا دانشجویان از دروس خود عقب نیفتند اما باید قبول کرد که این نوع آموزش از کیفیت لازم به دلیل در تعامل نبودن دانشجو و استاد برخوردار نیست.
این استاد دانشگاه به ارائه خدمات آموزش الکترونیکی از سوی شرکت‌های دانش بنیان و خدماتی اشاره کرد و گفت:سامانه های آموزش مجازی با نیروهای زبده می تواند در آموزش مجازی مؤثر واقع شود از سوی دیگر می‌تواند بستر مناسبی برای کسب و کارها باشد ولی باید استانداردهای لازم برای این سامانه ها تعریف شود.
وی افزود: محتواسازی در آموزش مجازی بسیارمهم است و استاد باید محتوای خود را به گونه ای فراهم کند که در قالب آموزش الکترونیکی شکل دهد و در این زمینه باید استانداردها و شیوه ها مشخص شود و به نظر می رسد کسب و کارهای این حوزه می توانند در این زمینه کمک رسان باشند.
