علوم کامپیوتری در دنیای امروزی ما به‌شدت در حال پیشرفت هستند و بخش عمده‌ای از این پیشرفت را می‌توان با افزایش چشمگیر حجم داده‌ها همراه دانست؛ به‌ این‌ ترتیب می‌توان درک کرد که چرا تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها در دنیای امروزی ما به‌عنوان شغلی برای میلیاردرهای آینده، برای خود نامی دست‌ و پا کرده است.

برای درک بهتر از موضوع افزایش حجم داده‌های جهانی بهتر است نگاهی به اطراف خود بیندازید، هر یک از ما در صورت نداشتن یک هارددیسک اکسترنال، حداقل حجمی فراتر از ۳۰۰ گیگابایت داده را بر روی تلفن همراه هوشمند، تبلت، کامپیوتر خانگی و USB فلش‌های خود در اختیار داریم. حال کافی است تا حجمی که فیلم‌های DVD و بلوری داخل خانه شما به خود اختصاص داده‌اند را به همراه حجم انباره داده‌های برادران، خواهران و پدر و مادر خود به این مقدار بیفزایید تا به میزانی چند ترابایتی دست پیدا کنید.

حال تنها ۱۰ الی ۱۵ سال در زمان به عقب سفر خواهیم کرد، کدام‌یک از شما ۱۵ سال پیش با عبارت ترابایت آشنا بود؟! در آن زمان هارددیسک استاندارد برای کامپیوترهای خانگی در ارقامی بین ۸۰ تا ۱۶۰ گیگابایت تعریف شده بود، دیسک‌های مدرن و به‌روز، دی‌وی‌دی‌ها بودند که البته قیمت آن‌ها بسیار بالا بود، تلفن‌های همراه نهایتا در اوج لوکس بودن، نزدیک ۴ گیگابایت حافظه داخلی داشتند و عملا در کمتر مکانی هارددیسک اکسترنال وجود خارجی داشت. لپ‌تاپ، تبلت و تلفن‌های همراه هوشمند عملا ابزارهایی لوکس به‌حساب می‌آمدند و بیشتر ما کامپیوترهای خانگی دسکتاپ در اختیار داشتیم. به‌این‌ترتیب در هر خانه‌ای نهایتا حجم داده‌ها به‌زحمت به ۲۰۰ الی ۳۰۰ گیگابایت می‌رسید.

حال همین معادله عددی را به مقیاس کلان داده‌ها انتقال بدهید. در سال‌های پایانی قرن پیش، نه تجارت الکترونیک برای ما معنی داشت و نه از اینترنت پرسرعت خبری بود. در آن دوران سنگین‌ترین حجم داده در یک سرور برای یک وب‌سایت در محدوده گیگابایت باقی مانده بود. جالب است بدانید که در سال ۱۹۹۶ در سراسر جهان تنها تعداد ۸۰۰ هزار وب‌سایت وجود داشت و این رقم در سال ۲۰۰۸ به ۱۶۰ میلیون رسید و امروزه بیش از یک میلیارد وب‌سایت وجود دارند که برای کنترل داده‌های برخی از آن‌ها، ترابایت به‌عنوان یک عدد بچگانه و خنده‌دار به‌حساب می‌آید.

البته تمامی این آمار برای دنیای آنلاین، در دنیای آفلاین نیز به چشم می‌خورند، تعداد فروشگاه‌های بزرگ در سطح جهانی بسیار بالاتر رفته‌اند و تنوع اجناس به‌طور چشمگیری افزایش یافته است و تمامی این موارد تنها انسان را با یک مشکل بزرگ دست‌به‌گریبان خواهد کرد: با این حجم داده چگونه می‌توان به‌صورت هوشمندانه کار کرد تا بتوان از آن‌ها نهایت بهره را برد؟!

پاسخ به این سوال را باید در فنون تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها (Data analysis) جستجو کرد. برای درک بهتر این مفهوم با یک مثال به سراغ شما می‌آییم. امروزه در میان کاربران تلفن‌های همراه در کشور، به‌جرات رقمی فراتر از ۲۰ میلیون کاربر برای اپراتور‌های مخابراتی مثل ایرانسل یا همراه اول وجود دارد. با این حال ما مثال خود را بر پایه این تعداد از کاربر تعریف خواهیم کرد.

اگر این اپراتور بخواهد برای کاربران خود بسته‌های اینترنتی عادی را ارایه کند، بدون شک سودی ثابت خواهد داشت ولی ضریب سود این شرکت‌ها از بسته‌ها می‌تواند به‌سادگی افزایش پیدا کند. در نظر بگیرید که هر کاربر در طول روز برای ساعاتی خاص به استفاده از تلفن همراه هوشمند خود برای ورود به شبکه اینترنت دست می‌زند. این امر برای هر منطقه می‌تواند متفاوت باشد، برای نمونه در طول ساعات روز و یا در طول ساعت نیمه‌شب می‌توان انتظار تفاوت‌هایی عمده در استفاده از اینترنت مشاهده کرد و یا میزان اتصال به شبکه اینترنت در کلان‌شهرهایی مانند تهران، شیراز و اصفهان و … را نمی‌توان با شهرهای کوچک‌تر مقایسه کرد.

به‌ این‌ ترتیب اپراتور مخابراتی باید بداند که کاربران این اپراتور در چه ساعاتی کمترین ترافیک را بر روی شبکه اینترنت آن‌ها دارند و در کدام مناطق، کدام ساعات به‌عنوان ساعات اوج مصرف مطرح هستند. به دست آوردن این اطلاعات می‌تواند بسیار دشوار باشد زیرا برای هر یک از این ۲۰ میلیون کاربر می‌توان مولفه‌هایی مانند منطقه کاربری، ساعت کاربری، میزان متوسط استفاده از اینترنت بر اساس کیلوبایت، میزان دانلود محتوا، نرم‌افزارهای همراه پرمصرف کاربر در شبکه اینترنت و صدها مورد دیگر را در نظر گرفت. اگر تعداد مولفه‌های مدنظر را برابر با تنها ۱۰۰ مورد بگیریم می‌توانید مشاهده کنید که برای تحلیل عملکرد کاربران در تنها یک روز، نیاز به پردازش تعداد ۲۰ میلیون در ۱۰۰ عدد ردیف داده داریم که نتیجه به‌دست‌آمده برابر با ۲ میلیارد ردیف داده محاسباتی (البته در واقعیت این تعداد به‌مراتب بیشتر از این مثال اولیه هستند) است. بدون شک مغز انسان قادر به تحلیل این داده‌ها نیست و برای همین نیز ابزارهایی برای استفاده مفید از این داده‌ها مورد نیاز هستند که به این ابزارها و تکنیک‌ها، فنون تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها می‌گویند.

به کمک تحلیل داده‌ها، اپراتور مورد نظر می‌تواند بسته اینترنتی ویژه‌ای را ارایه کند که کاربران بتوانند با پرداخت هزینه‌ای کمتر از حد معمول به اینترنت همراه متصل شوند ولی این کار تنها در محدوده زمانی خاصی قابل انجام است. این محدوده زمانی نباید بسیار خارج از قاعده باشد (برای نمونه کمتر کسی بسته اینترنتی ساعات ۲ الی ۵ شب را خریداری خواهد کرد) و در عین‌ حال نیز ترافیک شبکه این اپراتور در این ساعات باید در حداقل قرار داشته باشد. به‌ این‌ ترتیب کاربران به استفاده از این ساعات روی خواهند آورد و ترافیک در طول ساعات مختلف به‌صورت متعادل‌تر خواهد بود، شرکت اپراتور یاد شده می‌تواند با کاهش قیمت‌های خود، سود بیشتری را به دست بیاورد زیرا هزینه مدیریت پهنای باند برای ساعات اوج مصرف کاهش خواهد یافت.

این مثال ساده به شما ماهیت تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها را نشان می‌دهد. شرکت‌های بزرگ حاضر به پرداخت حقوقی نجومی به افرادی هستند که این فنون را فراگرفته‌اند و به همین دلیل نیز متوسط حقوق یک تحلیل‌گر داده در ابتدای کار بین ۵۰ تا ۷۵ هزار دلار در سال است. این رقم برای تحلیل‌گران حرفه‌ای و باسابقه به بالاتر از ۱۶۵ هزار دلار در سال می‌رسد.

فضای متنی ما در این مقاله بسیار محدود است و به همین دلیل نیز از دوستان عزیز درخواست می‌کنم که در صورت داشتن سوال در این زمینه، آن را در بخش نظرات مطرح کنند تا در اسرع وقت به‌صورت شخصی به آن‌ها پاسخگو باشم.

نوشته تجزیه‌وتحلیل اطلاعات چیست؟ میلیاردهای آینده را بهتر بشناسیم اولین بار در - آی‌تی‌رسان پدیدار شد.

شاید دیگر همه از خبر چند روز پیش مطلع شده باشند، لو رفتن اطلاعات بیش از ۲۰ میلیون مشترک ایرانسل که بازتاب بسیار زیادی در جامعه داشت. برخی آشفتند، بعضی متعجب شدند و عده‌ای نیز بیخیال که لو رفتن صاحبان خط‌های ایرانسل، چه حاصلی برای بقیه دارد.

پای این ماجرا به مجلس نیز کشیده شد و وزیر ارتباطات و فناوری، به‌صورت شفاف اعلام کرد که قضیه لو رفتن این اطلاعات، چیز جدیدی نیست و مربوط به دو سال و نیم پیش است که این اپراتور به درخواست یکی از نهادها، اقدام به ارایه شماره‌ها کرده است و ظاهرا به علت خطای یکی از کارکنان آنجا، این اطلاعات به بیرون درز کرده است.

البته این داستان وقتی رنگ و بوی جدی‌تر به خودش گرفت که یک جوان ۱۹ ساله با استفاده از یک ربات تلگرامی و بیشتر از همه برای سرگرمی (و شاید هم جلب توجه)، این مشخصات را لو داد تا پلیس فتا هم وارد بازی شود و دیگر ادامه ماجرا…

اما در این بین، تنها یک جای خالی احساس می‌شد و آن هم حضور متهم اصلی داستان بود، ایرانسل که سعی کرده بود سر خودش را به نوعی زیر برف کرده و بدون توجه به هیاهوی اطراف، هیچ عکس العملی را نشان ندهد. اما بالاخره شرایط این کارزار به جایی رسید که این اپراتور از ترس بیشتر زخمی شدن، خودی نشان داد و با دادن یک بیانیه، عملا کاری کرد که نه تنها خشم برخی و تعجب بعضی تبدیل به آرامش نشود، بلکه حتی آن عده بی‌تفاوت نیز با دیده اخم آلود به این اپراتور زرد بنگرند! در واقع فرار به جلو، کاری با این اپراتور کرد که در این چند روز هیچ‌کس نتوانسته بود انجام دهد! این اپراتور اگر تنش زخمی شده بود، با شلیک یک گلوله به خودش، رسما قافیه را باخت تا همه بفهمند عدم مسئولیت پذیری و تناقض گویی، چگونه می‌تواند تبدیل به یک کابوس شود.

در بیانیه ایرانسل، بدون آنکه این اپراتور کوچک‌ترین اخمی به ابرو بیاورد و یا بابت لو رفتن این اطلاعات کوچک‌ترین عذرخواهی و حتی توجیهی بکند، از بیخ و بن همه چیز را تکذیب کرده و با این عمل، نه تنها از زیر بار این مسئولیت شانه خالی کرده، بلکه تلاش نموده تا این توپ را با ناشی‌گری تمام، به زمین سایر اپراتورها بیاندازد!

ایرانسل در بیانیه‌اش آورده: «حفظ محرمانگی و حریم خصوصی مشترکان جزء اصول اولیه و قطعی ایرانسل است و این شرکت هرگز و تحت هیچ عنوانی نه‌تنها اطلاعات مشترکان خود را در اختیار غیر قرار نداده، بلکه برخلاف برخی از اپراتورها با چشم‌پوشی از درآمد قابل ملاحظه، حتی از ارائه اطلاعات مشترکان به شرکت‌های تبلیغاتی دارای مجوز نیز خودداری کرده است.»

در واقع پاراگراف بالا، در تناقض آشکار با صحبت‌های وزیر است که صراحتا اعلام کرده بود که ایرانسل، اطلاعاتش را به یک نهاد داده است! ضمن آنکه بسیاری از کاربران با استفاده از این ربات تلگرامی، شاهد لو رفتن اطلاعات بوده‌اند و مشخص نیست که چرا ایرانسل با چنین فرافکنی و تناقض آشکار، سعی داشته همچنان خودش را امین اطلاعات مردم نشان دهد. بدتر از همه آنکه در انتهای این پاراگراف، در یک اقدام شگفت آور، درست مانند کودکی که برای جلوگیری از اخم والدین، کودک دیگری را مقصر خطایش صدا می‌کند، دست اشاره‌اش را به سوی دیگر دراز کرده و خود را پاک و منزه می‌داند!

ایرانسل در بخش دیگری از بیانیه‌اش آورده است: «با تمهیدات و حفظ به‌روزترین استانداردهای ایمنی اطلاعات؛ سیستم‌های اطلاعاتی و اطلاعات مشترکان ایرانسل هرگز افشا، سرقت و هک نشده‌ و مورد نفوذ و یا در اختیار غیر قرار نگرفته‌ است.
در آستانه بهره‌برداری از پروژه ملی ترابردپذیری شماره‌ها، که براساس آن مشترکان می‌توانند با حفظ شماره خود از اپراتوری به اپراتور دیگر مهاجرت کنند و با پیش‌بینی سیل عظیم مشترکان که به دلیل استفاده از خدمات و سرویس‌های پیشرفته چون نسل چهارم اینترنت، آماده مهاجرت به ایرانسل هستند، دامن زدن به این سناریوی تکراری امری محتمل بود.»

خیلی سخت بتوان واژه‌ای را یافت که بتوان این صحبت‌های ایرانسل را با آن معنا کرد! این اپراتور در حالی سخت بر عدم افشای اطلاعات پافشاری می‌کند که رسمی‌ترین نهادهای کشور، بر پخش شدن آن صحه گذاشته و حتی عاملش را هم شناسایی و دستگیر کرده‌اند! شاید از نظر ایرانسل، این فرد وجود خارجی ندارد و یا یک روح است که تنها رمال‌ها قادر به صحبت با آن بوده و هر کسی هم که اطلاعاتی در این ارتباط به‌دست آورده، شخصا به امور مشترکین این اپراتور مراجعه کرده و به‌صورت پنهانی دست به سرقت زده است!

نکته قابل تامل دیگر، باز هم انگشت اتهام به سمت سایر اپراتورها بردن است، بدون آنکه دلیل مستدلی بر این ادعا آورده شود. در واقع اگر ایرانسل وجود چنین سناریویی که به قول خودش تکراری است را پیش‌بینی می‌کرد، چرا هیچ کاری برای عدم تکرار آن انجام نداد؟ چرا انقدر دیر اقدام به ارایه بیانیه‌ای کرد که با مطالعه متن آن می‌توان به عدم درایت و کنترل چنین موضوع مهمی پی برد؟ اگر قرار بر این است که به خاطر سیستم ترابردپذیری، چنین باعمال پرخطری (البته به ادعای ایرانسل) به راه بیفتد، پس قاعدتا هم زمان با اجرای آن و پر رنگ‌تر شدن رقابت بین اپراتورها، بایستی منتظر بازی‌های خطرناک‌تری بود که دودش به چشم همه خواهد رفت و دیگر چه اصراری است که اصلا این موضوع اجرا شود؟!

در پایان بایستی گفت، ای‌کاش ایرانسل اصلا بیانیه نمی‌داد! ای‌کاش همچنان سکوت می‌کرد و حداقل اگر قرار بود زخمی بشود، با قبول این اشتباه (از طرف هر کسی هم که صورت گرفته باشد) یک عذرخواهی از مشترکین خودش کرده و به‌جای ادعا در برتر بودن، سعی در جبران ایرادات و بهبود سیستمش انجام می‌داد. اما ایرانسل تنها یک کار کرد؛ تفنگش را به بالا آورد و پس از آنکه چند تیر خطا به سمت رقبایش روانه نمود، گلوله آخر را به خودش شلیک کرد تا بگوییم ای‌کاش ایرانسل کمی شهامت برای پذیرش اشتباهش را داشت!

نوشته وقتی که ایرانسل به خودش شلیک می‌کند! اولین بار در - آی‌تی‌رسان پدیدار شد.

اگرچه نمایشگرهای منعطف هنوز اثر زیادی بر بازار موبایل ندارند، اما سازندگانی همچون سامسونگ، ال‌جی و هواوی توانایی خود را در ساخت محصولات منعطف نشان داده‌اند، حتی اگر مدل‌هایی به صورت مفهومی بوده باشد. اگرچه سامسونگ با برند Edge در سری S خود از نمایشگرهای خمیده استفاده کرده است، اما این نمایشگرها قابلیت خم‌شدن و تاشدن ندارند.

در مورد ال‌جی تنها محصولاتی که شبیه به منعطف بوده‌اند، محصولات سری G Flex است که تنها دو عضو G Flex و G Flex 2 دارد. اما همین دو عضو هم با آنچه ما از منعطف انتظار داریم، فرسنگ‌ها فاصله دارد. ال‌جی سال گذشته یک میلیارد دلار بر روی نمایشگرهای منعطف سرمایه‌گذاری کرده است، اما تا حالا محصولی برای بازار عرضه نکرده است. لنوو نیز ماه گذشته در یک کنفرانس تکنولوژی گوشی را به نمایش گذاشت که ‌می‌توان آن را مانند یک دستبند به دور مچ بست. همچنین یک تبلت را نشان داد که می‌شد با خم‌کردن، آن را به اندازه یک فبلت درآورد. محصولات مفهومی لنوو نزدیک‌ترین مدل‌ها به محصولات منعطف هستند که در نظر داریم.

از نمایشگرهای منعطف می‌توان در گوشی‌های هوشمند استفاده کرد، اما کوچکی نمایشگرهای اسمارت‌فون‌ها (۶ اینچ و کمتر) باعث می‌شود استفاده از نمایشگرهای منعطف چندان توجیهی پیدا نکند. اما در تبلت‌ها که معمولا در اندازه‌های ۷ اینچ و ۸ اینچ به بالا دیده می‌شوند، استفاده از نمایشگرهای منعطف می‌تواند به این بازار در حال رکود دائمی جانی تازه ببخشید. با اینکه فروش تبلت‌ها در حال کاهش است، اما به هر حال آنها مشتریان مخصوص به خود را دارند و تصور آینده بدون تبلت چندان با واقعیات بازار تطابق ندارد. استفاده از این نمایشگرها باعث می‌شود که بازار تبلت‌ها تقویت شود و مشتریان تجاری و غیرتجاری، را برای خرید تبلت‌ها ترغیب کند. تبلت لنوو مثالی خوب برای این مورد است. این تبلت را می‌توان با نمایشگر بزرگ‌تر برای کارهای تجاری استفاده کرد. سپس می‌توان آن را تا کرد و مانند اسمارت‌فون از آن استفاده کرد.

با در نظر گرفتن فاکتور فرم، تبلت‌ها می‌توانند به راحتی وظیفه ذاتی خود را انجام دهند بخصوص اگر با کیبورد بلوتوث نیز جفت شوند. البته بستگی به این دارد که سازندگان چنین تبلت‌هایی بسازند. علاوه بر کاربردهای مرتبط با کار، می‌توان از این گونه تبلت‌ها برای سرگرمی استفاده کرد. به عنوان مثال، فرض کنید می‌خواهید ویدئو ببینید، می‌توانید تبلت را به راحتی تا کرده و ویدئوی خود را تماشا کنید.

علاوه بر این مصارف، کاربردها و طرح‌های بیشمار دیگری برای استفاده از تبلت‌های منعطف وجود دارد. یه عنوان مثال، می‌توان تبلتی ساخت که به شکل یک قلم تا شود. البته سازندگان باید اجزای دیگر را نیز به صورت منعطف بسازند. این طرح‌ها شاید در ابتدا خیلی آینده‌نگرانه و حتی تخیلی بنظر برسند، چون کاربردهایی اینچنینی برای آنها وجود ندارد. اما باید در نظر داشته باشید که بسیاری از چیزهایی که امروز در دنیای تکنولوژی می‌بینیم، زمانی تخیلی و به دور از واقعیت بودند.

گرچه اسمارت‌فونی که لنوو معرفی کرد به تبلت چندان شباهتی نداشت، اما یک مورد خوب از استفاده از نمایشگرهای منعطف است. این گوشی را می‌توان به دور مچ بست و استفاده کرد، حال اگر تبلتی به این شکل نیز ساخته شود، می‌توان با آن نیز چنین کاری را انجام داد. این کاربرد برای کسانی که در طول روز نیاز به استفاده از دست خود دارند، مانند کارگران ساختمانی بسیار مفید است. وجود همچنین محصولاتی، جستجو در اینترنت را سریع‌تر می‌گرداند. دیگر طرح‌ها نیز بی‌پایان است. به عنوان مثال، Rufus Cuff یک نمونه خوب از دستگاهی است که گرچه کاملا منعطف نیست، اما به راحتی می‌توان آن را دور مچ پیچید و از آن استفاده کرد. این محصول یکی از بهترین محصولات منعطف است،‌ اما نواقص زیادی نیز دارد. حال اگر شرکت‌هایی همچون سامسونگ و ال‌جی بتوانند محصولاتی به بازار عرضه کنند که عیب‌ها و نواقص Rufus Cuff را نداشته باشد، براحتی قادر خواهند بودند که بازار خوبی برای خود پیدا کنند.

با وجود دستگاه‌هایی که می‌توان آنها را به دور مچ پیچید، نه تنها کارگران می‌توانند بازدهی بیشتری داشته باشند، بلکه می‌توان امنیت محیط کار را نیز افزایش داد. گردش کار بهبودیافته و امنیت بیشتر در محیط کار، باعث می‌شود که سود شرکت‌ها افزایش پیدا کند. بسیاری افراد اگر بخواهند بین حمل یک گوشی و یک تبلت و فقط یک تبلت منعطف، انتخاب داشته باشند، قطعا مورد دوم انتخاب می‌کنند. این کار علاوه بر استفاده بهینه از فضا، بسیاری از مشکلاتی که برای سینک دو دستگاه و ایجاد هماهنگی بین آنها وجود دارد را از بین می‌برد. به عنوان مثال، اپلیکیشن اورنوت هفته گذشته حساب رایگان خود را به دو دستگاه محدود کرد. در نتیجه بسیاری از افرادی که چندین دستگاه داشتند با مشکل مواجه شدند. اگر چه اپلیکیشن اورنوت کاربران زیادی ندارد، اما تضمینی وجود ندارد که اپلیکیشن‌های بیشتری به این کار مبادرت نورزند.

با همه این‌ها، احتمال دیگری نیز وجود دارد و آن این است که این موارد هیچ‌وقت اتفاق نیفتد و استفاده از تبلت‌های منعطف به گروه خاصی از کاربران محدود شود. در هر حال،‌ تبلت‌های منعطف کاربردهای خود را دارند و اگر حتی کاربران عادی به آنها روی خوش نشان ندهند، کاربردهای بیشماری در فضای کار برای آنها وجود دارد. در نهایت،‌ همه این احتمالات به این بستگی دارد که سازندگان بتوانند قطعات این پازل را به خوبی کنار هم قرار دهند و محصولاتی ارائیه کنند که حدالمکان عیب و نقص کمتری داشته باشد.

نوشته آینده نمایشگرهای منعطف و تبلت‌ها به هم گره خورده است! اولین بار در - آی‌تی‌رسان پدیدار شد.