با یک نگاه به Planetary Decadal Survey (مطالعات و پرسش‌های دهه‌ای سیاره‌ها) برای سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۳۲، چند پیشنهاد جسورانه و پیشرفته برای دهه آینده را مشاهده خواهید کرد. به عنوان مثال می‌توان به مدارگرد و کاوشگر اورانوس (UOP) اشاره کرد که درون اورانوس، اتمسفر،‌ مگنتوسفر، ماهواره‌ها و حلقه‌های آن را مطالعه می‌کند. همچنین یک مدارگرد انسلادوس و فرودگر سطحی فرستاده می‌شوند تا ستون‌های فعالی را که از جنوب منطقه قطبی انسلادوس ظاهر می‌شود را بررسی کنند. برای اینکه چیزی نادیده گرفته نشود،‌ چین همچنین کاوشگر هسته‌ای برای سفر به نپتون را در نظر دارد تا پیکره‌های یخی و ماه بزرگش (تریتون) و همچنین ماهواره‌ها و حلقه‌های اطرافش را تحت نظارت قرار دهد.

این ماموریت موضوع مطالعه‌ای بود که توسط محققان آژانس فضایی ملی چین (CNSA)، آکادمی علوم چین (CAS)، سازمان انرژی اتمی چین، آکادمی فناوری فضایی چین و چندین دانشگاه و مؤسسه انجام شد. مقاله‌ای که یافته‌های آن‌ها را توصیف می‌کند (منتشر شده در مجله SCIENTIA SINICA Technologica) توسط گوبین یو، محققی از دانشکده فضانوردی در دانشگاه بی‌هانگ و گروه علم و فناوری و کیفیت در CNSA رهبری شد.

همانطور که در مقاله‌شان عنوان شد،‌ پیکره‌های یخی مانند نپتون، پتانسیل ارزشمندی برای یافته‌های علمی دارند. علاوه بر ساختار داخلی شاهکارش (ذرات باران مانندی از الماس)، نپتون نقش بزرگی در شکل‌گیری منظومه شمسی دارد. به‌طور خلاصه، ترکیب آن شامل مقادیر زیادی گاز می‌شود که بخشی از یک سحابی پیش ستاره‌ای بودند که منظومه ما از آن شکل گرفته است. در همان حال، موقعیت آن نشان می‌دهد که سیارات کجا شکل گرفته‌اند و از چه هنگام به مدارهای فعلی خود مهاجرت کرده‌اند.

همچنین مسائلی پنهان درباره ماه بزرگ نپتون (تریتون) وجود دارد. اغلب فضانوردان آن را سیاره‌ای پرت شده از منظورمه شمسی می‌دانند که نپتون به واسطه گرانشش آن را به خود نزدیک کرده است. همچنین تصور می‌شود که ورود این سیاره‌نما باعث ایجاد ارتباط با ماهواره‌های طبیعی نپتون و شکسته شدن و ادغام آنها برای تشکیل ماه‌های جدید شده است. نظریه‌ای هم وجود دارد که با شکستن تریتون، هاله‌ای اطراف نپتون تشکیل می‌شود‌ یا با آن برخود می‌کند. اساساً، مطالعه نپتون، ماهواره‌های آن و دینامیک مداری آن می‌تواند پاسخ‌هایی به چگونگی شکل‌گیری، تکامل و شروع حیات منظومه شمسی ارائه دهد.

متاسفانه، با دشواری‌های انجام ماموریت در اعماق فضا (که شامل دریچه‌های راه اندازی، منبع تغذیه و ارتباطات می‌شود)، تنها یک ماموریت در سیاره نپتون انجام شده است. این ماموریت هم به‌واسطه کاوشگر وویجر ۲ (Voyager 2) انجام شد که در سال ۱۹۸۹ به دورترین نقاط منظومه شمسی سفر کرد و بیشتر آنچه را که اکنون در مورد این پیکره یخی و سیستم آن می‌دانیم را به دست آورد. به علاوه، ماهیت ابزار علمی وویجر ۲، محدودیت‌هایی را در میزان اطلاعاتی که باید جمع‌آوری می‌کرد به‌وجود آورد. ناسا در سال‌های اخیر در تلاش بوده تا ماموریتی را برای شناخت بیشتر نپتون و تریتون انجام دهد.

اما این مأموریت توسط شورای مطالعات و پرسش‌های دهه‌ای ناسا برای ۱۰ سال آینده در اولویت قرار نگرفت و جای خود را به مدارگرد و کاوشگر اورانوس (UOP) واگذار کرد. اگرچه که آخرین ماموریت انجام شده در نپتون، پتانسیل‌ها و پیشرفت‌های بیشماری را به همراه داشت؛ اما یو و همکارانش ماموریتی دیگر به نپتون را پیشنهاد می‌کنند.

نکاتی برای طراحی

البته که چالش‌های پیش‌تر مطرح شده ضمن شناسایی ساختار فضاپیما و ماموریتش هنوز هم پا برجا است؛ اما با نگاهی به مسئله منبع تغذیه، یو و همکارانش به منبعی نیاز داشتند که بتواند به طور ایمن و مطمئن برق را برای حداقل پانزده سال تامین کند. آن‌ها مصمم هستند که یک ژنراتور ترموالکتریک رادیوایزوتوپ (RTG) با ظرفیت ۱۰ کیلوات انرژی کافی است. این باتری هسته‌ای مشابه آنچه مریخ نوردهای Curiosity و Perseverance استفاده می‌کنند،‌ انرژی گرمایی حاصل از تجزیه مواد رادیواکتیوش را به الکتریسیته تبدیل می‌کند. در مقاله‌شان عنوان شده:

«باتوجه به پیشرفت منبع تغذیه راکتور فضایی در سطوح مختلف انرژی، نیروی لازم برای ردیاب‌ها و محرکه الکتریکی، ظرفیت پرتاب وسیله پرتاب کننده و منابع مالی؛ راکتور فضایی به انرژی‌ای حدود ۱۰ کیلووات الکتریکی برای سفر به نپتون نیاز دارد.»

لی و همکارانش همچنین توصیه می‌کنند که سیستم منبع تغذیه بر اساس طرحی مبتنی بر استفاده از یک لوله حرارتی، یک مجموعه از واحدهای تبدیل ترموالکتریک و یک مجموعه از هیت سینک به عنوان یک واحد تولید برق باشد. برای اینکه نیروی گرمایشی به نیروی الکتریکی تبدیل شود، چندین نیروی برقی می‌توانند به‌گونه‌ای موازی برای تامین انرژی فضاپیما متصل شوند. به علاوه، این سیستم می‌تواند ماموریتی هشت ساله با ۱۰ کیلووات الکتریکی، ‌و ماموریتی هفت ساله با انرژی ۲ کیلووات الکتریکی کم مصرف داشته باشد. همین به خودی خود امنیت و اعتبار این سیستم را هنگام انجام ماموریت تامین می‌کند.

همچنین چندین فرایند مهم برای عملکرد درست سیستم توسط این گروه در نظر گرفته شده است. از جمله این فرایند‌ها این است که ژنراتور باید از تولید حرارت مداوم و قابل کنترل از شکافت هسته‌ای، انتقال حرارت قابل اعتماد در راکتور، تبدیل ترموالکتریک کارآمد و حذف گرمای اتلفی اطمینان حاصل کند.

سفینه فضایی باید چندین لوازم را برای مطالعه سیاره، سیستمش و چیزهایی که ممکن است هنگام انجام ماموریت به آنها بر بخورد را به همراه داشته باشد. این لوازم شامل کاوشگر اتمسفری نپتون (NAP) برای مطالعه داخل سیاره و یک کاوشگر نفوذ تریتون (TPP) که پوسته ماه را بررسی می‌کند، می‌شود. مکملی از ماهواره‌های کوچکتر (CubeSats یا نانوماهواره‌ها) نیز در طول مسیر برای کاوش یک سیارک کمربند اصلی و یک سیارک قنطورس مستقر خواهند شد.

مشخصات ماموریت

برای شروع، تیم چندین روش ممکن برای کاوش نپتون (سنجش از راه دور، پرواز، مشاهده مداری، فرود نرم و …) را بررسی کرد. سنجش از راه دور و پرواز با هواپیما منتفی شدند زیرا اینها به مأموریت اجازه نمی‌داد تا ترکیب عمیق و ساختار درونی نپتون را به طور مؤثر اندازه‌گیری کند. آنها می گویند: «به چیزهای زیادی احتیاچ داریم و مقیاس کار، دشواری فنی و نیازهای مالی بسیار زیاد است.» بر اساس اهداف علمی، سطح فنی و بودجه، روش تشخیص به عنوان تشخیص مداری قطبی تعیین شده است.

از دیگر مسائلی که به آن توجه شد، توجه به فواصل درگیر (به طور متوسط 30 واحد نجومی از خورشید) و ظرفیت حمل یک ماموریت به اعماق فضا است و سرعت پرواز کاوشگر باید تا حد امکان در مراحل اولیه افزایش یابد. آنها همچنین به این نتیجه رسیدند که بهترین راه برای انجام این کار و کاهش سرعت برای رسیدن به مدار نپتون انجام یک پرتاب در حدود سال ۲۰۳۰ است که امکان بهره‌برداری از گرانش مشتری را ممکن می‌کند. تاریخ رسیدن آن هم می‌تواند سال ۲۰۳۶ باشد. از دیگر فرصت‌های پرتاب  سال ۲۰۲۸ و یا ۲۰۳۱ و ۲۰۳۴ خواهد بود، اما هر پروازی باید قبل از سال ۲۰۴۰ به نپتون برسد.

پس از تکمیل چند مدار، فضاپیما قادر خواهد بود مجموعه‌ای از ماهواره‌های کوچک و دو کاوشگر را برای مطالعه اتمسفر نپتون و سطح تریتون رها کند.

اهداف علمی

با توجه به گفته‌های یو و همکارانش،‌ چند مسئله مهم علمی هست که باید توسط کاوشگر نپتون بررسی شود: ساختار و ترکیب درونی نپتون، مگنتوسفر و یونوسفر آن، ماه‌ها و حلقه‌های آن، و جمعیت تروجان‌ها (Trojan) و قنطورس‌ها (Centaurs) یا همان خانواده‌های کوچک سیارکی که در مدار آن مشترک هستند. از نظر ساختار و ترکیب، اخترشناسان امیدوارند که ویژگی‌های گرمایی عجیب نپتون را که به نظر می‌آید نتیجه الگوهای آب و هوایی آن است، روشن کنند. در مقاله‌ای که پیش‌تر عنوان کردیم نوشته‌اند:

«گرمای داخلی نپتون (فروپاشی جاذبه، نیروی جزر و مد، گرمای ایزوتوپ و …) به عنوان منبع اصلی سنجش دمای سطحی نپتون در نظر گرفته شده است. میان دمای ۵۷ کلوین محاسبه شده توسط مادون قرمز و اندازه واقعی آن، یعنی ۴۷ کلوین، تفاوت وجود دارد. بنابراین، برای درک عملکرد میزان انتشار گرما در داخل نپتون، اندازه‌گیری تابش مادون قرمز در یک باند فرکانسی وسیع‌تر می‌تواند مفید باشد.»

مطالعه بخش داخلی نپتون به ما همچنین این امکان را می‌دهد تا بفهمیم چرا با اینکه از مریخ کوچک‌تر است،‌ اما از آن جرم بیشتری دارد. هرچه بیشتر درباره اتمسفر نپتون اطلاعات کسب کنیم، تفاوت آن را نسبت به اتمسفر اورانوس که هردو آبی هستند اما اورانوس روشن‌تر است بهتر کشف خواهیم کرد. دلیل تفاوت رنگ اورانوس و نپتون را بخوانید. به علاوه تمام اینها، می‌توانیم اطلاعاتی جدید درباره ترکیب ابرهای پیش‌ستاره‌ای که پیکره یخی هم از آن شکل گرفت و منظومه شمسی گسترش یافت، بدست بیاوریم.

مطالعه مگنتوسفر و یونوسفر نپتون می‌تواند به حل معمای محور مغناطیسی در مقابل محور چرخشی نپتون کمک کند. مانند اورانوس، محور مغناطیسی نپتون به شدت نسبت به محور چرخشی خود (۴۷ درجه) کج شده و ۰.۵۵ شعاع (۱۳۵۰۰ کیلومتر؛ ۸۳۸۸.۵ مایل) از مرکز سیاره جابجا شده است. قبل از پرواز وویجر ۲، فرض می‌شد که این نتیجه چرخش جانبی نپتون است، اما اکنون تصور می‌شود که دلیلش وجود دینام در بخش داخلی است. از اهداف دیگرمان برای انجام این ماموریت می‌توان به یافتن علت طوفان‌های قدرتمند سیاره و دلیل تشکیل و وجود طولانی مدت لکه تاریک نپتون اشاره کرد.

و در بخش حلقه‌ها و ماه‌‌های نپتون ما توانمند به کشف مدار رتروگراد، چرخش و حرکت تریتون (بزرگترین ماه نپتون) خواهیم بود. حرکت تریتون در جهت مخالف نپتون، از مهم‌ترین مسائلی است که ماهیتش را به عنوان سیاره‌ای کوتوله در کمربند کویپر، غیر قابل درک می‌کند. مسئله دیگر ترکیبش است که مشابه پلوتون است. بر اساس یک نظریه، تریتون از کمبرند کویپر جدا می‌شود و اتمسفر نپتون آن را به سمت خود می‌کشاند؛ همین سبب جدایی ماهواره‌های نپتون و شکل‌گیری ماهواره‌هایی کوچک و جدیدتر شده است.

در واقع، مطالعه دینامیک مداری تریتون می‌تواند تاریخ اولیه منظومه شمسی را روشن کند؛ یعنی جایی که اجرام پرتاب شده و سیاره نماها تازه داشتند در مدارهای فعلی خود مستقر می‌شدند. این را می‌توان با تجزیه و تحلیل مقایسه‌ای MU69 2014 که کاوشگر New Horizons در طول پرواز خود در جولای ۲۰۱۵، برای شناخت بهتر تریتون‌ها انجام داد،‌ مشاهده کرد.

تریتون همچنین فعالیت‌های یخ‌فشانانه‌ای دارد که ناشی از جزر و مدهای داخلی به دلیل کشش گرانشی نپتون است. نزدیک‌تر شدن تریتون به خورشید این فعالیت را افزایش می‌دهد و مسبب می‌شود که غلظت‌های بیشتری از نیتروژن و سایر گازها در جو نازک این ماه باقی بماند. این مسئله می‌تواند برای مطالعات ما درباره ترکیبات و ساختار داخلی تریتون مناسب باشد. درباره مطالعه حلقه‌ها هم، یو و گروهش نوشته‌اند:

«فهرست کاملی از حقله‌های سیاره‌ای و ماهواره‌های Shepherd داخلی آنها، مطالعه ویژگی‌ها، شیوه‌ تشکیل‌شان، چگونگی تبادل مواد و انتقال گاز حلقه‌های سیاره‌ای با انواع مدارهای مختلف، تجزیه و تحلیل منشأ اجرام آسمانی و شناسایی مواد آلی احتمالی تهیه کنید. حلقه‌های سیاره‌ای نپتون در طول جغرافیایی به طور یکسان توزیع نشده‌اند. اما در عوض، ساختاری هلال گونه دارند. دلیل وجود اینگونه ساختارها و اینکه گسترش پیدا خواهند کرد یا نه، مسائل جالبی‌اند که در پی حل‌شان هستیم.»

آژانس فضایی چین در سال‌های اخیر اقدامات نسبتاً چشمگیری انجام داده است که نشان می‌دهد چگونه این کشور به یک قدرت بزرگ در مطالعات فضایی تبدیل شده است. از جمله دستاوردهایشان، توسعه موشک‌های پرتاب سنگین مانند Long March 9، استقرار ایستگاه‌های فضایی (برنامه Tiangong) و موفقیت آنها با برنامه‌های Chang’e و Tianwen است که کاشفان رباتیک را به ماه و مریخ فرستاده‌اند. انجام چنین ماموریتی که در آن به منظومه شمسی بیرونی و اجرام کمتر مطالعه شده سفر می‌کنند، نشان می‌دهد که چین نسبت به گسترش برنامه فضایی خود امیدوار است.

تلاش‌های چین می‌تواند کمکی به طرح ناسا برای فرستادن یک کاوشگر روباتیک به اورانوس (از دیگر سیاره‌های کمتر مطالعه شده) باشد. همانند کاوشگری که چین برای سفر به نپتون پیشنهاد داد، این ماموریت اتمسفر، ساختار داخلی و ماه‌ها و حلقه‌های اورانوس را با استفاده از یک فضاپیمای در حال گردش و یک کاوشگر قابل استقرار بررسی می‌کند. داده‌هایی که پس از این ماموریت‌ها به دست خواهد آمد، ستاره شناسان و دانشمندان سیاره‌شناسی را برای دهه‌ها مشغول نگه می‌‌دارد و نتایجی شگفت‌انگیز را به ارمغان خواهد آورد. از جمله مهم‌ترین آنها، تاریخ این سیارات و چگونگی وجود حیات در زمین است.

نوشته چین قصد سفر هسته‌ای به سیاره نپتون را دارد اولین بار در اخبار فناوری و موبایل منتشر شد.

شناخت و تشخیص آنکه چه چیزهایی در ذهن انسان می‌گذرد و در پشت هر عملی مثل دروغ گفتن، چه رازی نهاده شده به عهده علم روانشناسی است. اما علت تغییر رفتار انسان‌ها در طی زمان، مسئله‌ای نیست که علم روانشناسی بتواند به تنهایی از عهده آن بربیاید. پس در نتیجه، آن راه و روش‌های قدیمی که بیشتر بر ریاضیات تکیه داشته‌اند، الان می‌توانند به کمک ما بیایند.

چیزی که در ادامه می‌خوانید، نسخه بازگردانی‌شده به فارسی از مقاله اصلی دوریه سی. بردی، پروفسور ریاضیات، در دانشگاه ساری انگلستان است:

طرح جدیدی که من بوجود آورده‌ام، متاثر از روانشناس آمریکایی دهه ۱۹، نوربرت واینر است. این طرح نشان می‌دهد که ما انسان‌ها چگونه دیدگاه‌مان را در طول زمان تغییر می‌دهیم. چنین تغییراتی معمولا با اطلاعات کمی رخ می‌دهند، که پیش از تصمیم‌گیری‌هایمان الگوی رفتاری ما را تعیین می‌کند.

برای شناخت این الگوهای رفتاری، ما به معادلات ریاضی احتیاج داریم. در اینجا، حالت ‌‌‌ذهنی فرد با انتخاباتی که درباره بخش‌های مختلف می‌کند، سنجیده می‌شود. چه چیزی را می‌خواهد بخرد، کودکش را به چه مدرسه‌ای بفرستد، در انتخابات به کدام فرد رأی ‌دهد و …

به همان مقدار که اطلاعات جزئی به دست می‌آوریم، اطمینان‌مان کمتر می‌شود. ولی در همین حال، وقتی نظرات خریداران یک کالا را می‌خوانیم، بیشتر تشویق می‌شویم که آن را بخریم. تامس بایز که یک محقق انگلیسی بود، در قرن ۱۸ این روند ‌‌ذهنی را با کمک ریاضیات توضیح داد. پس از آن فهمیدیم که عقل انسان به‌واسطه عوامل متفاوت و نامطمئنی که در دست دارد تصمیم‌گیری می‌کند.

وقتی این ایده‌ را با کمک داده‌های ریاضی، به‌ویژه پردازش سیگنال‌ها، که مربوط به دهه ۴۰ می‌شود انجام دهیم، می‌توانیم رفتار مردم و یک جامعه را به‌واسطه اطلاعاتی که دریافت کرده‌اند، بشناسیم. به تازگی من و همکارم متوجه شده‌ایم که این روش چقدر می‌تواند کمک‌کننده باشد.

تا به الان، با موفقیت طرح رفتار اقتصادی فروشگاه‌ها را پیش برده‌ایم: متقاضیان کالا با اطلاعات جدیدی که به‌دست می‌‌آورند، متفاوت عمل می‌کنند و همین به تغییر قیمت کالاها منتهی می‌شود. همچنین رفتار گیاهان سبز: وقتی که گل متوجه تغییر مکان خورشید می‌شود، سرش را به سمت خورشید حرکت می‌دهد.

همچنین نشان دادم که به کمک این طرح، می‌توان نتیجه نظرسنجی‌های یک انتخابات را حدس زد؛ یعنی از فرمولی استفاده کنیم که بر مبنای تغییرات لحظه‌ای در نظرسنجی، و همچنین اطلاعاتی که قرار است در آینده منتشر شود، باشد.

در این طرح مبتنی بر اطلاعات، رفتار یک فرد یا گروهی از مردم، متاثر از اطلاعات دریافتی در طی زمان است. برای نمونه، اگر در انتخاباتی اخبار دروغین پخش شود می‌توان نتیجه‌اش را باتوجه به درصد آن فهمید.

اما شاید غیر منتظره‌ترین آنها، بینش‌های درونی هستند که با دست‌چینی از رفتارهای مکرر افراد به دست می‌آیند. ما به تازگی متوجه شدیم که از مهم‌ترین یافته‌های تامس بایز، تاثیر پذیری انسان از کوچک‌ترین چیزهاست؛ بی‌آنکه درستی یا نادرستی هرکدام از آن‌ها اهمیت داشته باشد.

اگر در ‌ذهن‌مان ایده‌ای پذیرفته شده نداشته باشیم، هرچیزی را، بی‌توجه به ارزشش می‌پذیریم و تا طولانی مدت مایل نخواهیم بود که سطح اطلاعاتمان را گسترش دهیم. در این هنگام است که عدم قطعیت از هرموقعی بیشتر است و عقل ما تلاش می‌کند که این تردید را از بین ببرد تا بتواند سریع‌تر تصمیم بگیرد.

اما اگر فردی نسبت به انتخاباتش اطمینانی قاطعانه داشته باشد، دیگر تفاوتی نمی‌کند که چه اطلاعاتی به‌دست آورده، نظرشان تغییری نخواهد کرد؛ چون در درجه‌ای لذت‌بخش از قاطعیت هستند.

این رفتار به سوگیری تأییدی مربوط است؛ یعنی تفسیر حقایق به‌گونه‌ای که با عقایدمان جور دربیایند، درحالی که در واقعیت آن‌ها را نفی می‌کنند. در علم روانشناسی، سوگیری تأییدی با آنچه که بایز می‌گوید در تضاد است و رفتار غیرعقلانی را نشان می‌دهد. اما ما نشان دادیم که هردو با یکدیگر همسو هستند؛ عقل منطقی انسان درجه‌ای بالا از اطمینان را طلب می‌کند.

دروغگوی منطقی و الگوی تشخیص دروغ

این رویکرد می‌تواند رفتار یک بیمار دروغگو را برای ما روشن کند. اما آیا علم ریاضی می‌تواند دروغ را از سوتفاهم تشخیص دهد؟ به‌نظر می‌آید که جواب با میزان بالایی از اطمینان مثبت باشد.

اگر فردی واقعا فکر کند که انتخابی که به‌نظرش درست آمده، ممکن است اشتباه باشد، یعنی که دچار سوء تفاهم شده‌ است. پس از آن اگر در محیطی قرار بگیرد که پخش حقایق به‌طور مداوم در جریان است، نظر وی هم به همان سو، هرچند به آرامی و با نوسان، تغییر جهت خواهد داد. حتی اگر اطمینانش به آنچه که اشتباه است قوی باشد، اراده‌اش آرام آرام از غلط بودن به سمت درست بودن تحول پیدا می‌کند.

البته کسی که حقیقت را می‌داند و با اینحال از قبول کردن آن سرباز می‌زند، دروغگو است و با توجه به طرح ما، رفتار اینگونه افراد هیچوقت ثابت نیست. آنها مدام اشتباهات را به جای حقیقت می‌پذیرند؛ درواقع ممکن است چنین اشتباهاتی را به‌طور تصادفی انتخاب کرده‌ و باور داشته باشند. سپس بعد از آن که حقیقت خودش را آشکار می‌کند و دروغشان دیگر کارایی ندارد، با سرعت و قاطعیت، دروغی دیگر را جایگزین می‌کنند.

یک دروغگوی منطقی (از این نظر که منطق بایز را دنبال می‌کند) رفتاری متغیر دارد که میتواند کمک بزرگی باشد برای ما تا دروغ او را تشخیص دهیم. اما این دسته از افراد آنقدر اطمینانشان زیاد است که می‌توانند آنهایی را که نسبت به حقیقت شناختی اندک دارند را گول بزنند.

برای کسانی که با چنین دروغگوهایی سر و کار داشته‌اند این رفتارها آشنا است. البته که بدون شناخت ذهنیت کسی نمی‌توان کاملا اطمینان داشت. اما آمار‌های ریاضیاتی ما نشان داده‌اند که کم پیش می‌آید چنین رفتاری از روی سوتفاهم اتفاق بی‌افتد.

پیش‌بینی آماری افراد در تصمیم‌گیری‌هایشان در مواجه با اطلاعات غلط و یا اطلاعاتی که درستی یا نادرستی آنها را نمی‌توانند تشخیص دهند، با کمک این رویکرد مبتنی بر اطلاعات بسیار آسان خواهد بود. این رویکرد می‌تواند ابزاری به ما ارائه دهد تا با انشعابات منفی اطلاعات نادرست روبه‌رو شویم و آن‌ها را بررسی کنیم.

نوشته تشخیص دروغ و شناخت دروغگویان با عملکرد ریاضیات ذهن انسان اولین بار در اخبار فناوری و موبایل منتشر شد.

شناخت و تشخیص آنکه چه چیزهایی در ذهن انسان می‌گذرد و در پشت هر عملی مثل دروغ گفتن، چه رازی نهاده شده به عهده علم روانشناسی است. اما علت تغییر رفتار انسان‌ها در طی زمان، مسئله‌ای نیست که علم روانشناسی بتواند به تنهایی از عهده آن بربیاید. پس در نتیجه، آن راه و روش‌های قدیمی که بیشتر بر ریاضیات تکیه داشته‌اند، الان می‌توانند به کمک ما بیایند.

چیزی که در ادامه می‌خوانید، نسخه بازگردانی‌شده به فارسی از مقاله اصلی دوریه سی. بردی، پروفسور ریاضیات، در دانشگاه ساری انگلستان است:

طرح جدیدی که من بوجود آورده‌ام، متاثر از روانشناس آمریکایی دهه ۱۹، نوربرت واینر است. این طرح نشان می‌دهد که ما انسان‌ها چگونه دیدگاه‌مان را در طول زمان تغییر می‌دهیم. چنین تغییراتی معمولا با اطلاعات کمی رخ می‌دهند، که پیش از تصمیم‌گیری‌هایمان الگوی رفتاری ما را تعیین می‌کند.

برای شناخت این الگوهای رفتاری، ما به معادلات ریاضی احتیاج داریم. در اینجا، حالت ‌‌‌ذهنی فرد با انتخاباتی که درباره بخش‌های مختلف می‌کند، سنجیده می‌شود. چه چیزی را می‌خواهد بخرد، کودکش را به چه مدرسه‌ای بفرستد، در انتخابات به کدام فرد رأی ‌دهد و …

به همان مقدار که اطلاعات جزئی به دست می‌آوریم، اطمینان‌مان کمتر می‌شود. ولی در همین حال، وقتی نظرات خریداران یک کالا را می‌خوانیم، بیشتر تشویق می‌شویم که آن را بخریم. تامس بایز که یک محقق انگلیسی بود، در قرن ۱۸ این روند ‌‌ذهنی را با کمک ریاضیات توضیح داد. پس از آن فهمیدیم که عقل انسان به‌واسطه عوامل متفاوت و نامطمئنی که در دست دارد تصمیم‌گیری می‌کند.

وقتی این ایده‌ را با کمک داده‌های ریاضی، به‌ویژه پردازش سیگنال‌ها، که مربوط به دهه ۴۰ می‌شود انجام دهیم، می‌توانیم رفتار مردم و یک جامعه را به‌واسطه اطلاعاتی که دریافت کرده‌اند، بشناسیم. به تازگی من و همکارم متوجه شده‌ایم که این روش چقدر می‌تواند کمک‌کننده باشد.

تا به الان، با موفقیت طرح رفتار اقتصادی فروشگاه‌ها را پیش برده‌ایم: متقاضیان کالا با اطلاعات جدیدی که به‌دست می‌‌آورند، متفاوت عمل می‌کنند و همین به تغییر قیمت کالاها منتهی می‌شود. همچنین رفتار گیاهان سبز: وقتی که گل متوجه تغییر مکان خورشید می‌شود، سرش را به سمت خورشید حرکت می‌دهد.

همچنین نشان دادم که به کمک این طرح، می‌توان نتیجه نظرسنجی‌های یک انتخابات را حدس زد؛ یعنی از فرمولی استفاده کنیم که بر مبنای تغییرات لحظه‌ای در نظرسنجی، و همچنین اطلاعاتی که قرار است در آینده منتشر شود، باشد.

در این طرح مبتنی بر اطلاعات، رفتار یک فرد یا گروهی از مردم، متاثر از اطلاعات دریافتی در طی زمان است. برای نمونه، اگر در انتخاباتی اخبار دروغین پخش شود می‌توان نتیجه‌اش را باتوجه به درصد آن فهمید.

اما شاید غیر منتظره‌ترین آنها، بینش‌های درونی هستند که با دست‌چینی از رفتارهای مکرر افراد به دست می‌آیند. ما به تازگی متوجه شدیم که از مهم‌ترین یافته‌های تامس بایز، تاثیر پذیری انسان از کوچک‌ترین چیزهاست؛ بی‌آنکه درستی یا نادرستی هرکدام از آن‌ها اهمیت داشته باشد.

اگر در ‌ذهن‌مان ایده‌ای پذیرفته شده نداشته باشیم، هرچیزی را، بی‌توجه به ارزشش می‌پذیریم و تا طولانی مدت مایل نخواهیم بود که سطح اطلاعاتمان را گسترش دهیم. در این هنگام است که عدم قطعیت از هرموقعی بیشتر است و عقل ما تلاش می‌کند که این تردید را از بین ببرد تا بتواند سریع‌تر تصمیم بگیرد.

اما اگر فردی نسبت به انتخاباتش اطمینانی قاطعانه داشته باشد، دیگر تفاوتی نمی‌کند که چه اطلاعاتی به‌دست آورده، نظرشان تغییری نخواهد کرد؛ چون در درجه‌ای لذت‌بخش از قاطعیت هستند.

این رفتار به سوگیری تأییدی مربوط است؛ یعنی تفسیر حقایق به‌گونه‌ای که با عقایدمان جور دربیایند، درحالی که در واقعیت آن‌ها را نفی می‌کنند. در علم روانشناسی، سوگیری تأییدی با آنچه که بایز می‌گوید در تضاد است و رفتار غیرعقلانی را نشان می‌دهد. اما ما نشان دادیم که هردو با یکدیگر همسو هستند؛ عقل منطقی انسان درجه‌ای بالا از اطمینان را طلب می‌کند.

دروغگوی منطقی و الگوی تشخیص دروغ

این رویکرد می‌تواند رفتار یک بیمار دروغگو را برای ما روشن کند. اما آیا علم ریاضی می‌تواند دروغ را از سوتفاهم تشخیص دهد؟ به‌نظر می‌آید که جواب با میزان بالایی از اطمینان مثبت باشد.

اگر فردی واقعا فکر کند که انتخابی که به‌نظرش درست آمده، ممکن است اشتباه باشد، یعنی که دچار سوء تفاهم شده‌ است. پس از آن اگر در محیطی قرار بگیرد که پخش حقایق به‌طور مداوم در جریان است، نظر وی هم به همان سو، هرچند به آرامی و با نوسان، تغییر جهت خواهد داد. حتی اگر اطمینانش به آنچه که اشتباه است قوی باشد، اراده‌اش آرام آرام از غلط بودن به سمت درست بودن تحول پیدا می‌کند.

البته کسی که حقیقت را می‌داند و با اینحال از قبول کردن آن سرباز می‌زند، دروغگو است و با توجه به طرح ما، رفتار اینگونه افراد هیچوقت ثابت نیست. آنها مدام اشتباهات را به جای حقیقت می‌پذیرند؛ درواقع ممکن است چنین اشتباهاتی را به‌طور تصادفی انتخاب کرده‌ و باور داشته باشند. سپس بعد از آن که حقیقت خودش را آشکار می‌کند و دروغشان دیگر کارایی ندارد، با سرعت و قاطعیت، دروغی دیگر را جایگزین می‌کنند.

یک دروغگوی منطقی (از این نظر که منطق بایز را دنبال می‌کند) رفتاری متغیر دارد که میتواند کمک بزرگی باشد برای ما تا دروغ او را تشخیص دهیم. اما این دسته از افراد آنقدر اطمینانشان زیاد است که می‌توانند آنهایی را که نسبت به حقیقت شناختی اندک دارند را گول بزنند.

برای کسانی که با چنین دروغگوهایی سر و کار داشته‌اند این رفتارها آشنا است. البته که بدون شناخت ذهنیت کسی نمی‌توان کاملا اطمینان داشت. اما آمار‌های ریاضیاتی ما نشان داده‌اند که کم پیش می‌آید چنین رفتاری از روی سوتفاهم اتفاق بی‌افتد.

پیش‌بینی آماری افراد در تصمیم‌گیری‌هایشان در مواجه با اطلاعات غلط و یا اطلاعاتی که درستی یا نادرستی آنها را نمی‌توانند تشخیص دهند، با کمک این رویکرد مبتنی بر اطلاعات بسیار آسان خواهد بود. این رویکرد می‌تواند ابزاری به ما ارائه دهد تا با انشعابات منفی اطلاعات نادرست روبه‌رو شویم و آن‌ها را بررسی کنیم.

نوشته تشخیص دروغ و شناخت دروغگویان با عملکرد ریاضیات ذهن انسان اولین بار در اخبار فناوری و موبایل منتشر شد.

یک مدل رایانه‌ای جدید از داده‌های در دسترس عموم برای پیش بینی دقیق جرم و جنایت در هشت شهر ایالات متحده استفاده می‌کند. همچنین نشان می‌داد که واکنش پلیس در محله‌های ثروتمند، نسبت به محله‌های فقیر سریع‌تر است.

هرجند هوش مصنوعی با خطرهایی برای انسان همراه است، اما پیشرفت‌ها در هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی باعث ایجاد علاقه‌مندی دولت‌هایی شده است که می‌خواهند از این ابزارها به عنوان جایگزین پلیس برای پیش بینی و جلوگیری از جرم استفاده کنند. با این حال، تلاش‌های اولیه برای پیش بینی جرم بحث‌برانگیز بوده است، زیرا دولت‌ها سوگیری‌های سیستمی در اجرای پلیس و رابطه پیچیده آن با جرم و جنایت و جامعه را در نظر نمی‌گیرند.

داده‌های دانشگاه شیکاگو و دانشمندان علوم اجتماعی الگوریتم تازه‌ای ایجاد کرده‌اند که با یادگیری الگوهای زمانی و موقعیت‌های جغرافیایی از داده‌های عمومی، در مورد جرایم خشونت‌آمیز و دارایی، جرم را پیش‌بینی می‌کند. این الگوریتم در پیش بینی جنایاتی که ممکن بوده در هفته آینده رخ دهد، تقریبا موفقیتی ۹۰ درصدی داشته است.

در یک مدل جداگانه، تیم محققان همچنین واکنش پلیس به جرم و جنایت را با تجزیه و تحلیل تعداد دستگیری‌ها پس از حوادث، و مقایسه آن نرخ‌ها در میان محله‌هایی با وضعیت اجتماعی و اقتصادی متفاوت مورد مطالعه قرار دادند. آنها دیدند که جنایت در مناطق ثروتمندتر منجر به دستگیری بیشتر شده، در حالی که دستگیری در محله‌های محروم کاهش یافته. یعنی جنایت بیشتر در محله‌های فقیرنشین منجر به دستگیری‌های بیشتری نشد، که همین مسئله نشان‌دهنده سوگیری در واکنش و اجرای پلیس است.

دکتر ایشانو چاتوپادیای، استادیار و پروفسور پزشکی در دانشگاه شیکاگو و نویسنده ارشد این مطالعه جدید، که در ۳۰ ژوئن ۲۰۲۲، در مجله Nature Human Behaviour منتشر شد، چنین می‌گوید: «آنچه ما متوجه شدیم این است که وقتی سیستم را تحت فشار قرار می‌دهیم، به منابع بیشتری برای دستگیری افراد بیشتر در پاسخ به جرم در یک منطقه ثروتمند نیاز دارد و منابع پلیس را از مناطق با موقعیت اجتماعی و اقتصادی پایین‌تر دور می‌کند.»

ابزار جدید با استفاده از داده‌های تاریخی شهر شیکاگو در مورد دو دسته کلی از رویدادهای گزارش‌ شده آزمایش و اعتبارسنجی شد: جنایات خشونت‌آمیز (قتل، حمله و ضرب و جرح) و جرایم اموال (سرقت خانه یا مغازه و دزدیدن پول یا وسایل نقلیه). این داده‌ها به این دلیل مورد استفاده قرار گرفتند که به احتمال زیاد در مناطق شهری که عدم اطمینان تاریخی و عدم همکاری با مجری قانون وجود دارد، به پلیس گزارش می‌شود. این گونه جرائم نیز کمتر مستعد سوگیری اجرایی هستند، همانطور که در مورد جرایم مواد مخدر، توقف‌های ترافیکی و سایر تخلفات بزهکارانه صدق می‌کند.

تلاش‌های پیشین برای پیشبینی جرم اغلب از یک رویکرد همه‌گیر یا متزلزل استفاده می‌کنند، که جرم در «نقاط حساس» اتفاق می‌افتد و بعد هم در مناطق اطراف گسترش پیدا می‌کند. با این حال، این ابزارها محیط اجتماعی پیچیده شهرها را از دست می‌دهند و رابطه بین جرم و جنایت و تأثیرات اجرای پلیس را در نظر نمی‌گیرند.

جیمز ایوانز، جامعه شناس و نویسنده، عنوان کرد: «مدل‌های فضایی، وضعیت مکانی طبیعی شهر را نادیده می‌گیرند. شبکه‌های حمل و نقل با خیابان‌ها، مسیرهای پیاده روی، خطوط قطار و اتوبوس ارتباط دارند. همچنین شبکه‌های ارتباطی با حوزه‌هایی با پیشینه اجتماعی و اقتصادی مشابه در ارتباط هستند. مدل ما امکان کشف این ارتباطات را فراهم می کند.»

چاتوپادیای تاکید می‌کند که دقیق بودن این وسیله، بدین معنا نیست که باید برای هدایت اجرای قانون استفاده شود صرفا چون ادارات پلیس برای جلوگیری از جرم و جنایات محله‌ای از آن بهره می‌برند. در عوض، باید به عنوان ابزاری کمکی به سیاست‌های شهری و استراتژی‌های پلیسی برای رسیدگی به جرم اضافه شود.

وی همچنین اضافه کرد: «ما دو قلویی دیجیتال از فضاهای شهری ایجاد کرده‌ایم. اگر داده‌هایی را که مربوط به جرم و جنایت‌های گذشته بوده است را به او بدهید، می‌تواند آنچه را که ممکن در آینده اتفاق بی‌افتد پیش بینی کند. با جادو کار نمی‌کند و دارای محدودیت است. اما ما درجه صحت‌ش را سنجیده‌ایم و بسیار خوب عمل می‌کند. اکنون می‌توانید از این وسیله به عنوان یک ابزار شبیه‌سازی استفاده کنید تا ببینید اگر جرم و جنایت در یک منطقه از شهر بیشتر شود، یا در منطقه‌ای دیگر در حال افزایش باشد، چه اتفاقی می‌افتد. اگر همه این متغیرهای مختلف را اعمال کنید، متوجه خواهید شد که سیستم‌ها چگونه در پاسخ تکامل می‌یابند.»

نوشته الگوریتم هوش مصنوعی موفق شد جنایات را با دقت 90 درصد پیش بینی کند اولین بار در اخبار فناوری و موبایل منتشر شد.

آیا تا به حال این سوال به ذهنتان رسیده است که تا چه میزان تصمیمات ما به خودمان بازمی‌گردد؟ اصلاً تاثیر ناخودآگاه ما در تصمیمات ما چه قدر است؟

جواب این سوال را با مثالی از یک آزمایش روانشناسی شروع می‌کنیم:

از گروهی از مردم خواسته شده بود تا با حالتی آسوده روبه‌‌روی یک ساعت بنشینند و روی ساعت نوری قرمز رنگ قرار داشت که به محوریت آن می‌چرخید. تمام کاری که افراد باید می‌کردند این بود که انگشت‌هایشان را هنگامی که احساس مصر بودن کردند روی نور قرمز بگذارند و موقعیت آن را به یاد نگه دارند. در همان هنگام که تمامی این‌ها اتفاق می‌افتاد، عملکرد ذهن‌شان به وسیله‌ی EEG (نوار مغز) ضبط می‌شد. این دستگاه قادر بود که عملکردهای الکتریکی ذهن را ثبت کند.

بنیامین لبیت که این آزمایش را به عمل رساند، سعی بر نشان دادن اهمیت زمان داشت و همچنین اینکه آیا ناخودآگاه ما واقعا نقش مهمی دارد یا نه. او نشان داد که عملکرد‌های الکتریکی مغز بسیار زودتر از زمان تصمیم‌گیری افراد برای گذاشتن انگشت‌شان روی ساعت شروع به فعالیت می‌کنند. به عبارتی دیگر، مکانیزم ناخودآگاهی به واسطه فعالیت‌ عصبی، ما را برای انجام هر عملی که تصمیم به انجامش داریم آماده می‌کند. اما همه اینها پیش از اینکه ما آگاه به انجام چیزی باشیم رخ می‌دهد. به‌نظر می‌رسد که ناخودآگاه‌مان بر تمام فعالیت‌های ما سلطه دارد.

اما به همین طریق که علم در حال گسترش است ما هم قادر هستیم که در بسیاری از مسائلی که از قبل کشف کرده‌ایم پیشرفت داشته باشیم. حال فهمیده‌ایم که یکی از مشکلات اساسی با آزمایشات تجربی این است که ادعا می‌کند ناخودآگاه نقش عمده‌ای بر رفتار ما دارد و این مسئله بیش از حد بزرگ‌نمایی شده است. برای نمونه، هنگام تصحیح کردن بسیاری از تعصبات بوجود آمده در تصمیمات خودآگاه، فاصله میان اقدامات خودآگاهانه و عملکرد مغز کاهش پیدا می‌کند. با اینکه آزمایشات اصلی انجام شده بسیار متقاعد کننده هستند، اما نمی‌توان از آنها به عنوان سندی برای اثبات اهمیت ناخودآگاه بر تمام اعمال‌ انسانی استفاده کرد.

دستکاری ناخودآگاه

از دیگر راه‌هایی که می‌توان فهمید که واقعا توسط ناخودآگاه‌مان کنترل می‌شویم یا نه، این است که به لحظاتی که معمولا دستکاری ناخودآگاه رخ می‌دهد نگاهی بی‌اندازیم. در یکی از تحقیقات از مردم پرسیده شد که بیشتر این دستکاری در چه هنگامی رخ داده است.

بارزترین مثال تبلیغات بودند. که قطعا آنقدرها هم باعث تعجب نیست، از آنجایی که اصطلاح «تبلیغات زیرچشمی» بسیار به گوش‌مان خورده است. این تبلیعات به‌گونه‌ای درست شده‌اند که مصرف کننده به طور خودآگاه متوجه آن تبلیغ نمی‌شود و ناخودآگاهانه تصمیم می‌گیرد محصولی را خریداری کند.

جیمز ویکاری که در دهه‌‌ی ۵۰ روانشناس و فروشنده بود، به این موضوع شهرت زیادی بخشید. اون صاحب یک سینما را متقاعد کرد که هنگام پخش یکی از فیلم‌ها، چندین کلمه را خیلی سریع و کوتاه روی پرده سینما نمایش دهد؛ پیام‌هایی مانند «کوکاکولا بنوش». اون ادعا کرد که همان شب تمام نوشیدنی‌ها فروخته شدند. بعد از آنکه مردم به شیوه فروش نوشیدنی‌ها پی‌بردند، ویکاری اعلام کرد که گفته‌هایش درباره فروش نوشیدنی‌ها دروغ بوده است.

در حقیقت، بسیار سخت است که که بخواهیم به گونه‌ای علمی نشان دهیم که حجمی از کلمات به‌گونه‌ای ناآشکار برای خودآگاهمان، می‌توانند مجبورمان کنند که دکمه ای را فشار دهیم،‌ چه برسد به آنکه مسبب دستکاری ذهنی ما برای انجام اقداماتی در دنیای واقعی شوند.

با این حال جالب است که بسیاری از مردم معتقدند، همانظور که در آزمایشات هم نشان داده شده، چنین روش‌هایی برای تبلیغات هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ با اینکه قوانینی محکم بر ضد چنین تبلیغاتی وضع شده است.

آیا تصمیمات ناشی از ناخودآگاه ما هستند؟

اما آیا واقعا ممکن است که بدون خودآگاهی تصمیم بگیریم؟ برای اینکه به جوابش برسیم، محققان چند بخش را مطالعه کرده‌اند: حدودی که تصمیمات‌مان تحت تاثیر ناخودآگاه‌مان است، حالا می‌خواهد غیرعقلانی و متعصبانه باشد (مثل نژادپرستی و جنسیت‌برتری) یا چاره‌هایی برای پیشرفت این تعصبات و تصمیمات ناخودآگاهانه.

یک مطالعه‌ محوری نشان داده که آیا انتخاب مصرف‌کننده یک محصول بر اساس تفکری فعال بوده یا خیر. نتایج به دست آمده این بوده که اغلب مردم بهترین تصمیمات‌شان را، به ویژه به هنگام خریدهای حساس‌تر، هنگامی عملی کرده‌اند که اصلا فکری به آن نکرده‌اند. دلیل این موضوع با توجه به ادعای محققان، این است که فرایند ناخودآگاه ما در محدودیت کمتری می‌باشد. روند ناخودآگاه مثل درک شهودی، به‌گونه‌ای خودکار و بسیار سریع عمل می‌کند؛ همین سبب می‌شود که نسبت به افکار خودآگاهانه برای ما برتری داشته باشد.

همانند آزمایش لبیت، این تحقیق بسیار توجه ما را جلب کرد. متاسفانه تلاش‌های انجام شده برای دستیابی به چنین نتایج جالبی شدیدا سخت بود، نه تنها درباره انتخاب مصرف‌کنندگان، بلکه حتی در شرایطی که تصمیمات ناخودآگاهانه شایع هستند، مانند: ردیابی دروغ، تصمیمات دارویی و ریسک‌هایی که هنگام بودن در یک رابطه عاشقانه گردن می‌گیریم.

ناگفته نماند که بی‌شک عوامل دیگری در تصمیمات ما دخیل هستند که ما آنچنان بهشان توجهی نمی‌کنیم؛ احساسات، حالات زودگذر، خستگی، گشنگی، استرس و … از جمله این عوامل هستند. اما این‌ها مبنی بر این نیست که ما به واسطه ناخودآگاه‌مان کنترل می‌شویم، امکانش هست که تمام این عوامل را به‌گونه‌ای خودآگاهانه تجربه کنیم. حتی گاهی می‌توانیم با آنها مقابله کنیم یا صرفا بپذیریم که بخشی از رفتارمان هستند.

جایگاه تعصبات در ناخودآگاه ما

اما تعصب در تصمیم‌گیری‌هایمان چه نقشی دارد؟ مطالعه‌ای به واسطه‌ی IAT نشان داده که انسان‌ها تعصبات و رفتارهای ناخودآگاهانه خود را اغلب در برابر دیگران به‌کار می‌گیرند (مانند باور به برتری نژاد و برتری جنسیت). تمام این عوامل می‌توانند نقش بسیار بزرگی در زندگی نه تنها افراد تصمیم‌گیرنده، بلکه آنانی که آن تصمیمات برایشان گرفته می‌شود ایجاد کنند. در نظر بگیرید مدیر شرکتی که نژاد پرست است، یک نژاد خاص را از استخدام در شرکت خود منع کند بدون آنکه دلیلی عقلانی، یا درواقع، خودآگاهانه داشته باشد.

البته اگر به این موضوع دقیق‌تر نگاه کنیم، به دو اشکال برمی‌خوریم: اول، اگر به امتیاز هر فرد در تست بنگریم، و بعد دوباره تست را از هر فرد بگیریم، نتیجه‌ی تست یکسان نخواهد بود. دوم، نتایج IAT فقط نسخه‌ای ضعیف از تصمیمات ناخودآگانه افراد را نشان می‌دهد، که یعنی آنقدرها هم مورد اعتماد نیست.

اشارات

همچنین تلاش‌هایی برای پیشرفت راهکارهایی که به واسطه آن‌ها تصمیمات روزانه‌مان را می‌گیریم انجام شده (مثل خوردن غذای سالم و پس انداز برای سال‌های پیشه رو)، حالاتی که ممکن است تعصبات ناخودآگاهمان اجازه ندهد تصمیمات معقول‌تری بگیریم. برنده جایزه نوبل، ریچارد تالر و کِس سان‌اشتاین کاری بسیار انقلابی در این زمینه انجام داده‌اند. ایده پشت کارشان متاثر از دانشمند دنیل کاهنمان است که عنوان کرده انسان‌ها تصمیماتی را می‌گیرند که در اغلب اوقات اصلا آگاهانه نیستند.

برای اینکه بتوانیم بهتر تصمیم‌گیری کنیم، تالر و سان‌اشتین پیشنهاد می‌کنند تا تعصبان ناخودآگانه خود را به سمت تصمیماتی خودآگاهانه و بهتر سوق دهیم. برای عملی کردن این‌کار، می‌توانیم از مردم اشاراتی را به سوی تصمیم‌گیری بهتر طلب کنیم. به عنوان مثال، یک سوپرمارکت می‌تواند دستیابی به خوراکی‌های شیرین را سخت‌تر از دستیابی به میوه کند. این مسئله در تمام نقاط دنیا عنوان شده است.

شکلات‌ها را پنهان کنیم؟

مطالعات اخیر نشان داده که استفاده از این روش هم اغلب با شکست روبه‌رو می‌شود. همچنین اینکه معمولا نتیجه‌ای برعکس دارند و اگر هم ازشان بهره‌گیری نشود، نتیجه‌‌ای بدتر خواهند داشت. دلایل بسیاری برای این موضوع هست، مثلا به‌کارگیری اشاره‌ای اشتباه یا به اشتباه فهمیده شدن آن. به نظر می‌آید که باید رفتارها را عوض کرد نه صرفا اشارات را.

به علاوه‌، نشانه‌ها به ما تلقین می‌کنند که ما راحت‌تر از آنچه که باید تحت تاثیر چیزها قرار می‌گیریم. از اصلی‌ترین مشخصه‌های تجربیات روانشناسی باور به این است که ما مسئول تغییر هستیم، فرقی ندارد در شرایطی شخصی (مثل خانواده‌دار بودن) یا بیرونی باشد (تغییرات آب و هوایی توسط انسان).

در مجموع ما ترجیح می‌دهیم که در همه‌چیز کنترل داشته باشیم، حتی اگر گمان کنیم که تحت سلطه مکانیزمی هستیم که درحال دستکاری رفتار ما است. البته ما باور داریم که در برخی مسائل مانند کنترل کردن چیزها و وظایف‌مان کمتر نقش داریم چرا که بسیار دارای اهمیت هستند. برای نمونه، ما ترجیح می‌دهیم انتخاب و کنترل آگاهانه‌مان را روی رای انتخابات بگذاریم تا اینکه صبحانه چه خواهیم خورد. پس می‌توان گفت انتخاب ضعیف‌مان در صبحانه به‌خاطر تبلیغات زیرچشمی شرکت‌های تولید کننده بوده است. اگرچه که همه‌مان به سختی باور می‌کنیم که هنگام رای دادن به شخصی خاص، سرمان با تبلیغات انجام شده کلاه رفته است.

یافته‌های علمی روانشناسی که بسیار هم معروف می‌شوند، آنقدرها کمک کننده نیستند چرا که مسائلی که ما در ناخودآگاهمان به ‌آنها واقف هستیم را بزرگ‌نمایی می‌کنند. در هر حال علم روانشناسی تاکید‌ش بر این است تصمیمات ما اغلب در خودآگاه ما صورت می‌گیرند تا ناخودآگاه. پیش می‌آید که گمان کنیم چرا کاری را که عملی کردیم، انجام دادیم. این امر می‌تواند به این خاطر باشد که ما همیشه به باطن و انگیزه‌هایمان توجهی نمی‌کنیم. اما این با کنترل ناخودآگاه‌مان بر عملکردهای ما فرق دارد.

اگرچه که شاید خودمان باورش نکنیم، اما بیایید تصور کنیم که ناخودآگاه‌مان بر ما حاکم است. در این صورت پذیرفتن اینکه ما بر خودآگاهمان تکیه می‌کنیم چالش برانگیزتر است. مثلا وقتی چیزها درست پیش نمی‌روند، باید باور داشته باشیم که می‌توانیم آن مشکلات را با اراده و آگاهی خودمان تغییر بدهیم؛ البته با مسئولیت پذیری و درجه‌ای بالا از کنترل.

و در شرایطی هم که مسائل به خوبی پیش می‌روند، باور به اینکه می‌توانیم دوباره آن خوبی را تکرار کنیم، وابسته به این است که ما در ایجاد آن شرایط پیش آمده نقش عمده داشته‌ایم. یا هم اینکه به راحتی قبول کنیم که عملا هیچ انتخاب آگاهانه‌ای نداریم و هرکاری که انجام می‌دهیم از پیش در ناخودآگاه ما قطعی شده است؛ که این دیدگاه بی‌شک زندگی خسته کننده و رقت‌باری را برای هرکسی به ارمغان خواهد آورد.

پس حالا چرا شما عاشق همسرتان شدید؟ شاید چون آن فرد خاص باعث شده شما احساس قدرت و اعتماد به نفس کنید، شما را به ‌گونه‌ای به چالش کشیده یا صرفا بوی خوبی که داشتند سبب شده شما از آن فرد خوش‌‌تان بیاید. در نهایت تمام حرف ما این است که تنها یک عامل را نمی‌توان به هرچیزی تعمیم داد و یا کلا بگوییم خودآگاهمان در انتخاب ما دخیل نبوده است.

نوشته تا چه میزان تحت تاثیر ناخودآگاه‌ خود هستیم؟ اولین بار در اخبار فناوری و موبایل منتشر شد.