معاون فنی نظارت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای درباره اعتراض اخیر بازیسازان به رویکرد سلیقه‌ای این مجموعه و موضوع فیلترینگ بازی‌ها، اعلام کرد که قوانین در ابتدا توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی و سپس در شورای عالی فضای مجازی تدوین شده است و بنیاد در حال حاضر یک متولی اجرای قانون است. هفته گذشته بازیسازان ایرانی با انتشار بیانیه‌ای خطاب به بنیاد ملی بازی رایانه‌ای نگرانی خود را از نحوه رسیدگی بخش نظارت بازی‌ها ابراز کرده و اعلام کردند که با ادامه‌دار شدن این وضعیت، آسیب‌های جدی به صنعت بازی‌های رایانه‌ای وارد خواهد شد.
عقیل منصوری در گفت‌وگو با آی‌تی ایران در پاسخ به این سوال که قوانین مشخص و شفافی برای بازیسازان وجود ندارد که پیش از ساخت بازی خود به آن مراجعه کنند، و همین موضوع باعث ایجاد چالش‌هایی در مسئله ممیزی برای آنها شده است، توضیح داد: «من به یاد ندارم که موردی باشد که ما به آنها گفته باشیم که باید کارکتر زن با مرد جایگزین شود. همه اقدامات بنیاد به استناد مصوبه‌های شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۸۵ و مصوبه سیاست‌های حاکم بر برنامه ملی بازی‌های رایانه‌ای در شورای عالی فضای مجازی در سال ۱۳۹۴ است. بنیاد در ابلاغ هیچ یک از این قوانین دخالت نداشته و ندارد. ولی بر اساس قانون مسئول اجرای این اسناد است.»
قوانین انتشار بازی‌های رایانه‌ای به صورت شفاف موجود است
او در ادامه گفت که این قوانین روی درگاه بنیاد ملی به صورت کامل مشخص شده است. منصوری در این‌باره توضیح داد: «برای مثال در قسمت پرسش‌های متداول سایت، در بند ۶ آن آیین نامه نظام ارزیابی و رده‌بندی سنی بازی‌های رایانه‌ای به صورت پی‌دی‌اف قرار داده شده است که توسط شورای انقلاب فرهنگی از سال ۹۵ تعیین شده است. رئیس آن هم رئیس جمهور است. این در زمان مدیرعامل گذشته هم در حال اجرا بوده است. همچنین در همین قسمت توصیف محتواهای ممنوعه را هم به صورت پِی‌دی‌اف قرار دارد. برای مثال در این آیین‌نامه معیار خشونت با جزییات کامل حتی شدت و نوع و تکرار آن، معیار دخانیات و مواد مخدر، معیار ترس، محرک‌های جنسی، معیار ناهنجاری‌های اجتماعی به صورت کامل توضیح داده شده است.»
او در ادامه گفت: «همچنین در بخش ناهنجاری‌های اجتماعی، رفتار غیر مودبانه، موسیقی نابهنجار و به کار بردن کلمات خاص و رکیک، به صورت جزیی بیان شده است. نقش ارزش‌های ایرانی-اسلامی و محتواهای خلاف امنیت و آسایش عمومی هم باز با جزییات و تبصره‌های مختلف توضیح داده شده است. جزییات به صورتی است که برای مثال نوع کشته شدن فرد در بازی که آیا با اسلحه بوده یا خیر؟ آیا خونی ریخته شده یا نه؟ آیا این خون روی زمین می‌ماند یا پاک می‌شود، هم در رده‌بندی‌ها تاثیر دارد. این دقت در جزییات هم بخاطر این است که باید دید در ذهن مخاطب به خصوص کودکان چه تاثیری دارد. همچنین در سامانه دریافت مجوز هم در بخش سوال‌های متداول، درباره مجوزهایی دریافتی، دستورالعمل صدور پروانه انتشار بازی، رده بندی سنی، محتوای ممنوعه و… قرار دارد.» به گفته او این قوانین از سال ۲۰۱۸ بارگذاری شده است و قوانین جدیدی نیست.
به گفته منصوری برای جلوگیری از تصمیم‌گیری‌های سلیقه‌ای، شورایی با ۷ عضو تشکیل شده است. او با اشاره به اعتراض بازیسازان درباره نبود یک عضو ثابت از بازیسازان در شورا توضیح داد: «ترکیب اعضا را من یا مدیرعامل بنیاد مشخص نمی‌کنیم، این یک دستورالعمل ابلاغ شده است. از این ۷ نفر عضو، ۳ نفر عضو بنیاد و ۴ نفر از خارج بنیاد هستند که شامل نماینده کانون پرورش و فکری، نماینده مرکز توسعه فرهنگ و هنر فضای مجازی، فرد مطلع و خبره بیرون از بنیاد و نماینده سازمان تبلیغات هستند. در این دستورالعمل جایی برای حضور فرد دیگری مشخص نشده است. با این‌حال در جلسات شورا در صورت نیاز، از صاحب بازی مورد بحث جلسه، دعوت می‌شود که برای اظهارنظر حضور پیدا کند. قطعا صاحب هر بازی بهتر از هر کسی دیگر می‌تواند در مورد موضوعات قابل بحث، اظهارنظر کند.»
معاون نظارت بنیاد با اشاره به توضیحات یکی از بازیسازان مبنی بر اخراج رئیس کمیسیون از جلسات شورا، گفت که تاکنون هیچ یک از حضار از جلسات اخراج نشده است «فرد موردنظر در بخشی از جلسه حضور پیدا کرد و موضوعات و دغدغه‌های خود را بیان کرد و در بخش دوم برای صحبت کردن موضوعات داخلی، به‌صورت کاملا محترمانه و معمول از ایشون خداحافظی کردند. در پایان جلسه هم درباره موضوعات بیان شده از جمله موضوع مطرح شده این فرد، تصمیم‌گیری شد، نظر قاطع اعضای شورا هم این بود که کمافی السابق خود بازی ساز در صورت درخواست خودش در جلسه بررسی بازی اش دعوت شود. به این شکل ارتباط بازی سازان با شورای رده بندی هم برقرار بوده و خواهد بود.»
۹۵ درصد بازی‌های رایانه‌ای برای دریافت مجوز هیچ مشکلی ندارند
وی گفت که بر اساس تجربه‌ای که در این مدت به دست آورده است، ۹۵ درصد بازی‌های ایرانی هیچ مشکلی در رده‌بندی نداشته و به رای شورا هم اعتراضی ندارند. او در این‌باره توضیح داد: «در حال حاضر ۱۱ هزار بازی رده‌بندی شده، آماده به انتشار وجود دارد که در صورت مراجعه صاحبان بازی، به آنها کمتر از نیم‌روز پروانه انتشار تعلق می‌گیرد. اما اگر این ۱۱ هزار درخواست دریافت مجوز، همزمان مراجعه کنند، که این اتفاق تقریبا الان افتاده است، بنیاد با یک پیک زمانی مواجه می‌شود. برای جلوگیری از طولانی شدن پاسخ به آنها، با کافه بازار هماهنگ کردیم که ۵۰۰ بازی دارای رده‌بندی، که بیشترین دانلود را دارند را معرفی کند که اولویت با آنها باشد. در حال حاضر با توجه به صفی که تشکیل شده تلاش می‌کنیم که با سرعت بیشتر مسائل را مرتفع کنیم.»
او با بیان اینکه مسئله سرعت در پاسخگویی یکی از مسائل مهم است گفت: «ما سیستمی را در بخش نظارت در نظر گرفتیم، در صورتی که پاسخگویی برای بررسی بازی بیش از سه روز دیر شود، اخطاری برای کارشناس موردنظر، پس از ۴ روز پس از آن برای مدیر کارشناس و پس از ۸ روز برای من یک اخطاری ارسال می‌شود. بازی‌هایی که دچار تاخیر می‌شوند هم در بالای لیست قرار می‌گیرند. همه تلاش ما در راستای انجام خدمات با سرعت بیشتر است.»
معاون نظارت بنیاد همچین در رابطه با یکی از دغدغه‌های بازیسازان مبنی بر دریافت مجوز و پروسه طولانی شدن آن، گفت: «در این مورد خاص و تاخیر من از بازی‌ساز موردنظر عذرخواهی می‌کنم. درصد خیلی کمی ممکن است این مشکل برایشان پیش بیاید. به صورت میانگین زمان رسیدگی به بازی‌ها بسیار کوتاه است، ۹۵ درصد بازی‌ها در یک هفته بررسی می‌شوند. در برخی از موارد هم بوده که مراجعه بازی‌ساز پس از اعلام اصلاحیات، به دلایل مختلف، طولانی شده است که این دیگر به بنیاد ربطی پیدا نمی‌کند. مستندات آن هم موجود است.»
مسئول فیلترینگ بازی‌ها، کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه است نه بنیاد
منصوری گفت که بنیاد هیچ حقی برای دریافت هزینه برای پروانه انتشار ندارد. همچنین او با تاکید بر این موضوع که فیلترینگ هیچ ربطی به بنیاد ندارد، توضیح داد: «هر کسی به عنوان شهروند می‌تواند درباره بازی یا یک محتوا در سایت، در صورت نامناسب بودن آن، درخواست فیلترینگ خود را ثبت کند. در نهایت کمیته فیلترینگ است که به مارکت درخواست برای چک کردن مجوز صادر می‌کند یا به آنها اعلام می‌کند که بازی را از استور بردارند. برای مثال برای یکی از بازی‌های، پدری به عنوان یک شاکی خصوصی شکایت کرده بود و روی برخی از آیتم‌ها اعتراضات خود را ثبت کرده بود. این موضوع ربطی به بنیاد نداشت. این شکایت در مصادیق جرمانه ثبت می‌شود و آنها در مورد آن تصمیم می‌گیرند.»
او با تاکید بر اینکه بازیسازان بازی‌های موبایلی می‌توانند به محض تکمیل تقاضای پروانه انتشار تا مدت مشخصی حتی بدون مجوز بازی خود را منتشر کنند، توضیح داد: «به صورت کلی تاکنون به یاد ندارم. هیچ بازی بخاطر نداشتن مجوز از اپ استور حدف شده باشد. بازی از مارکت حذف شده است که دارای محتوای مجرمانه یا نامناسب باشد. ممکن است که کمیته فیلترینگ خودش رصد کرده باشد یا اینکه شهروندی این موضوع را اعلام کرده باشد. اگر این موضوع صحت داشت که تا الان از ۱۴هزار بازی موجود در کافه بازار باید ده هزار تای آن فیلتر می‌شد. بازی به دلیل نداشتن مجوز از روی مارکت حذف نشده است و بازی‌هایی که محتوای آسیب‌رسان داشته‌اند برداشته شده است. اما ما برای اینکه بازی‌ساز هراسان نشود، به بازی‌ساز محترم اعلام شده است که به محض اینکه پرونده خود را تشکیل داد، می‌تواند بازی را در مارکت منتشر کند.»
من خود شخصا با مارکت‌ها به صورت حضوری و آنلاین دو تا سه بار جلسه داشتم و به آنها موضوعات و فرایند مجوزها را کامل توضیح دادم. یکی از موضوعات مطرح شده از سمت مارکت‌ها فرایند سخت و طولانی این موضوع بود که ما یک وب‌سرویس در اختیار آنها قرار دادیم که در آن مراحل با سرعت بیشتر انجام می‌گیرد. به این صورت که بازی‌ساز در ابتدا نام پکیج بازیی را که در سامانه «دریافت مجوز» ثبت کرده است، وارد می‌کند و در مرحله بعدی بنیاد استعلام را به مارکت می‌دهد. اگر بازی‌ساز از قبل درخواست خود را در سامانه ثبت کرده باشد که به مارکت اعلام می‌شود و اجازه نشر پیدا می‌کند، در غیر اینصورت لینک سامانه «ثبت مجوز» برای بازی‌ساز ارسال می‌شود و او می‌تواند همان موقع ثبت‌نام کند و دوباره به مارکت مراجعه کند. کل این فرایند شاید نیم‌ساعت هم زمان نبرد و جالب است که هنوز هیچ مارکتی از این وب‌سرویس استفاده نکرده است.»
قوانین رده‌بندی بازی‌ها چه می‌گویند؟
همچنین در جوابیه‌ای که بنیاد ملی‌بازی‌های رایانه‌ای در اختیار آی‌تی ایران قرار داده، آمده است که بررسی و رده‌بندی سنی بازی‌های دیجیتال به عنوان یک مطالبه عمومی در عموم کشورهای توسعه یافته دنیا در حال انجام است تا براساس کنوانسیون‌های حقوق کودک از سلامت فکری و اخلاقی کودکان صیانت شود. بازی‌ها خصوصا برای کودکان و نوجوانان باید متناسب با نیازها و علایق و رشد سالم جسمی، روحی و عاطفی آنها تهیه شده باشد و این دو گروه سنی مهم باید در برابر تولیدات آسیب‌رسان در فضای مجازی محافظت شوند. از این رو در راستای لزوم حمایت از آنها به‌عنوان بخش مهمی از مخاطبان بازی‌های دیجیتال ایجاب می‌کند، دستورالعمل‌هایی در حوزه صیانت و حمایت از این گروه تدوین شود.
طبق این جوابیه بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای از زمان تاسیس در سال ۱۳۸۵ و بر اساس قانون با راه‌اندازی نظام رده‌بندی سنی «اسرا» سعی نموده که به روش علمی و فرهنگی مطالعه شده (تاکنون با تدوین ۹جلد مستندات در چند مرحله باز پیرایی شده است) به مسئولیت خود عمل کرده و با بررسی بازی‌ها از منظر روانشناسی، جامعه شناسی و مقتضیات فرهنگی ایران، بازی‌ها را جهت استفاده کاربران معرفی نماید. نظام رده بندی سنی (اسرا) با بررسی شاخص‌هایی مانند ناهنجاری‌های اجتماعی، استعمال دخانیات، خشونت، یاس، ترس و… بازی‌ها را متناسب با فرهنگ عمومی ایران و مطابق قوانین و دستورالعمل‌های فرهنگی کشور مورد پایش قرار دهد. در جوابیه بنیاد تاکید شده است که بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در راستای وظایف و کارکردهای خود جهت حمایت و توسعه صنعت بازی‌های دیجیتال در کشور و تأمین و صیانت از حقوق مادی و معنوی مصرف کنندگان بازی نیز وظایفی برعهده دارد که دقت نظر در خصوص مسائلی مانند شرط بندی، قمار و محتوای خلاف فرهنگ کشور بر همین مبنا انجام می‌شود.
