تنش تجاری آمریکا و چین و شیوع کووید۱۹ در کنار افزایش تقاضا برای دستگاه های الکترونیکی به کمبود گسترده تراشه در جهان به ویژه در آمریکا منجر شده است.
جو بایدن در بدو ورود به کاخ سفید با چالشهای متعددی در بخش فناوری روبرو شد. چالشهای قانونگذاری شبکههای اجتماعی و مقابله با سلطه شرکتهای فناوری سادهترین موارد به حساب می آیند. این در حالی است که کمبود تراشه تبعات وسیعی برای آمریکا به وجود آورده است.
کمبود تراشه نه تنها تولید محصولات مختلف از خودرو گرفته تا لپ تاپ را با چالش روبرو کرده، بلکه از لحاظ اقتصادی و ایجاد شغل نیز به ایجاد معضلاتی منجر میشود.
تنش تجاری با چین به زنجیره تقاضا آسیب زد
به نوشته بی بی سی، طی سالهای اخیر تقاضا برای تجهیزات فناوری کاهش یافته بود اما شیوع کووید ۱۹ به طور غیر منتظرهای تقاضا برای خرید دستگاههای الکترونیکی از جمله موبایل و لپ تاپ را افزایش داد. تولید کنندگان رایانههای شخصی، لپ تاپ و تبلتها نیز با انبوه تقاضا روبرو شدند. این درحالی است که تمام این دستگاهها نیازمند تراشههایی برای پردازش، تأمین گرافیک و قابلیتهای دیگر هستند. سال گذشته فروش رایانه از ۳۰۲ میلیون دستگاه فراتر رفت که این رقم نشان دهنده ۱۳ درصد رشد نسبت به سال قبل است.
به نشریه فورچون، یکی دیگر از دلایل کاهش تراشه در بازار جنگ تجاری دولت دونالد ترامپ (رئیس جمهور پیشین آمریکا) با شرکتهای فناوری چینی بود. این جنگ سبب شد بسیاری از شرکتها از خرید تراشههای شرکت SMIC سرباز زنند. این تراشه ساز چینی حدود ۵ درصد بازار جهانی نیمه رساناها و حدود ۱۰ درصد بازار تراشههایی را در اختیار دارد که با فناوریهای قدیمی تر ساخته میشوند.
وزارت بازرگانی آمریکا در پاییز ۲۰۲۰ میلادی این شرکت را در فهرست سیاه بازرگانی خود قرار داد. در دسامبر سال گذشته نیز دولت آمریکا دسترسی SMIC به تجهیزات تراشه سازی آمریکایی را محدود کرد و در نتیجه آن خریداران سفارشهای خود از این شرکت را لغو کردند.
صنعت خودروسازی نخستین قربانی کمبود تراشه در جهان
تمام عوامل گفته شده در کنار یکدیگر به ایجاد بحران تراشه در صنعت فناوری دامن زدند. طبق گزارش نشریه فورچون، در هر خودرو به طور معمول ۱۰۰ میکرو پردازشگر تراشه به کار میرود تا کنترل همه چیز از سیستم ضد قفل ترمز تا نمایشگرهای اطلاعات خودرو را فعال سازد. به همین دلیل صنعت خودروسازی بیش از همه از کمبود تراشهها خسارت دیده است. به عنوان مثال جنرال موتورز اعلام کرد ۳ کارخانه بزرگ خود را تعطیل و تا اواسط ماه مارس تولید را در واحدهای دیگر کاهش میدهد. شرکتهای فورد، هوندا، فیات کرایسلر و فولکس واگن نیز به دلیل کمبود تراشه با خساراتی روبرو شدهاند. مری بارا مدیر ارشد اجرایی جنرال موتور در این باره میگوید: این یک چالش وسیع در صنعت است. ما باید استراتژیهای کاهشی را به کار گیریم.
علاوه بر این شرکتها، سونی نیز اعلام کرده به دلیل کمبود تراشه تولید کنسولهای بازی «پلی استیشن ۵» را کاهش داده است. از سوی دیگر تولید کارتهای گرافیکی در انویدیا و AMD نیز کند شده است. همچنین اپل و کوالکام نیز اعلام کردهاند در صورتیکه ذخایر تراشه بیشتری در اختیار داشتند، قادر به افزایش تولید موبایل بودند.
از سوی دیگر بلومبرگ نیز در گزارشی به این چالش پرداخته و مینویسد: کمبود تراشه خودروسازی در چین ممکن است یک دهه طول بکشد، اما به گفته یکی از مقامات ناظر بر پلتفرم فناوری و توسعه جدید خودرو، این روند ارتباط اندکی به کاهش ذخایر دارد. یوان چنگ یین مدیر عامل مرکز ملی نوآوری فناوریهای انرژی خودرو میگوید: عوامل موقت مانند اشتباه در سفارش محصول به دلیل پیش بینیهای نادرست و اختلال در فعالیت کارخانه به دلیل کووید ۱۹ به طور طبیعی برطرف میشوند.
اما افزایش تقاضا برای خودروی برقی در این کشور و ادامه تنش تجاری با آمریکا احتمالاً چالشهای مهمتری هستند. او در این باره میگوید: صنعت تراشه سازی چین به شدت تحت فشار است. تصور نمیکنم این چالش یک شبه برطرف شود.
به گفته معاون دبیرکل بنیاد خودروسازان چینی، کمبود تراشه تأثیری مهمی بر صنعت خودروسازی این کشور خواهد داشت که از اواخر دسامبر ۲۰۲۰ آغاز شده و احتمالاً در سه ماهه دوم سال میلادی جاری نیز ادامه یابد.
اقدام کاخ سفید برای برطرف کردن چالش
تمام این موارد سبب شد کاخ سفید در ۱۱ فوریه طرحهای خود برای برطرف کردن این چالش را اعلام کند اما به نظر میرسد تلاشهای آن به زودی نتیجه نخواهد داد. دولت بایدن نیز دستور اجرایی صادر کرده تا کمبود در این بخش را برطرف کند اما این دستور فاقد جزئیات دقیق است. از سوی دیگر به نظر میرسد اجرای آن نیازمند مدت زمان طولانی است.
به گفته سخنگوی کاخ سفید در ۱۱ فوریه، دولت بایدن مشغول بررسی نقاط ضعف زنجیره تقاضا و مذاکراتی است تا مسیر را برای فعالیت کسب و کارها و شرکای تجاری فراهم کند. همچنین قانونگذاران به دنبال استراتژیهای بلندمدتی هستند تا از کمبود محصول و چالشهای دیگر در صنعت نیمه رسانا در سالهای آینده جلوگیری کنند.
برخی از قانونگذاران و شرکتهای تراشه سازی خواهان کمک دولت هستند تا ظرفیت تراشه سازی آمریکا را ارتقا دهند اما چنین روندی چند سال طول میکشد.تراشه سازان میتوانند با احداث کارخانههای جدید میزان تولید خود را ارتقا دهند، اما این فرایند کار ساده ای نیست. بسیاری از شرکتهایی که تراشه ساز به حساب می آیند از جمله اپل، کوالکام و انویدیا تراشه طراحی میکنند اما آنها را نمیسازند. فرایند تراشه سازی کار چالش برانگیزی است زیرا احداث کارخانه جدید تراشه سازی ممکن است ۱۰ میلیارد دلار یا بیشتر هزینه داشته باشد.
علاوه بر آن دولت آمریکا سعی دارد از روشهای دیگر برای کنترل این چالش کمک بگیرد.
به نوشته رویترز، وانگ می هوا وزیر اقتصاد تایوان نیز نسبت به کمبود تراشه واکنش داده و اعلام کرد نامهای از کاخ سفید دراین باره دریافت کرده است. به گفته او شرکتهای تولید نیمه رسانای کشور برای برطرف کردن این چالش تمام توان خود را به کار گرفتهاند. از سوی دیگر وزیر اقتصاد آلمان نیز با ارسال نامهای به هوا خواستار کمک این کشور شده است.
تراشه سازان تایوانی از جمله شرکت TSMC(بزرگترین پیمانکار تراشه سازی جهان) اکنون متعهد شده تا به تولید الویت دهد.
اکنون به نظر میرسد چالش کمبود تراشه چنان وسیع شده و به یک مشکل دیپلماتیک تبدیل شده است.
