بانکداری نوین به دلیل حجم عظیم تراکنشهای مالی، دورکاری، تجارتهای بین قارهای و سرعت بالای انجام امور، ناچار به استفاده از سیستمهای جدید الکترونیکی است؛ امری که مستلزم وجود زیرساختهای تکنولوژیکی لازم و از آن مهمتر تضمین امنیت تبادلات در این درگاه بزرگ است.
در توسعه و ترویج استفاده از خدمات بانکداری الکترونیکی نهادهای مختلفی از جمله وزارت ارتباطات، بانک مرکزی، وزارت امور اقتصادی و حتی قوه قضاییه درگیر هستند. هرکدام از این نهادها اگر در حوزه ایجاد زیرساخت، اعطای مجوز و قانونگذاری وظایف خود را انجام ندهند یک فرایند بانکی الکترونیکی شکل نمیگیرد اما بارزترین شکل استفاده از خدمات بانکداری الکترونیک، در کارتهای بانکی دیده میشود و این روزها مهمترین مساله در این ارتباط تضمین امنیت این کارتهاست.
ابعاد مهم بانکداری الکترونیکی زمانی بیشتر نمود پیدا میکند که متوجه حجم عظیم کاربران درگیر در استفاده از این خدمات شویم. آمارهای بانک مرکزی نشان میدهد که تا ابتدای سال جاری حدود ۴۱۴ میلیون کارت بانکی در انواع مختلف صادر شده است، بر این اساس نزدیک به ۲۷۱ میلیون کارت برداشت، یک میلیون و ۴۷۰ هزار کارت اعتباری، حدود ۱۴۰ میلیون کارت هدیه و خرید و همچنین یک میلیون و ۹۷۰ هزار کارت الکترونیک صادر شده و در دست مردم در حال گردش بوده است.
امنیت کارتهای بانکی زیر سوال رفت
کارتهای بانکی که کاربردهای مختلفی از برداشت پول تا خرید و جابجایی و نقل و انتقال را برای مشتریان انجام داده و دارای مشخصههای امنیتی از جمله نام صاحب کارت و یا نوار مغناطیسی هستند که اطلاعات مهمی مانند اطلاعات هویتی دارنده کارت در آن درج میشود. این همان موضوعی است که اکنون مورد توجه قرار دارد. کارشناسان حوزه بانکداری الکترونیک معتقدند با اینکه سیستم بانکداری الکترونیک در ایران مطمئن است، اما جزو معدود خلاءهای امنیتی آن را میتوان وجود همین کارتهای مغناطیسی اعلام کرد.
آیدین آرنگ - کارشناس حوزه بانکداری الکترونیکی- در گفتوگو با ایسنا، فناوری مورد استفاده در کارتهای بانکی فعلی را قدیمی توصیف کرد و گفت: کارتهای مغناطیسی موجود در بازار ایران پاسخگوی نیازهای روز جهانی عرصه بانکداری الکترونیکی نیستند. کارتهای بانکی تراشهدار جدید که درحال حاضر در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار میگیرد، اصطلاحا قابلیت تبدیل به کیف پول را دارند؛ به این صورت که میتوانند پرداختهای خرد را به صورت خودکار انجام میدهند به علاوه اینکه امنیت بالاتری هم دارند.
آرنگ با اشاره به اینکه خدمات بانکداری الکترونیک در ایران نو پاست، گفت که در گذشته اینگونه مشکلات امنیتی بانکداری در کشور کمتر دیده میشد؛ اما در حال حاضر و همزمان با توجه و آشنایی بیشتر با تکنولوژی کارتهای مغناطیسی، سوءاستفاده از آنها نیز بیشتر شده است. در ایران در بسیاری از مغازه ها مشتریان با در اختیار کذاشتن کارت و اعلام رمز به فروشنده این فرصت را به سواستفاده کنندگان میدهند تا از کارت آنها سوءاستفاده شود.
کارتهای بانکی موجود در ایران همه از نوع مغناطیسی هستند که همه اطلاعات بانکی صاحبان حساب را در خود جای میدهند. همین مساله باعث میشود تا به راحتی بتوان از آنها سوءاستفاده کرد. برخی از سوء استفادهگران با نصب دستگاهی (اسکیمر) در کنار کارتخوانها اطلاعات داخل کارت را کپی و با دسترسی به رمز مشتری بعدا از حساب او سوءاستفاده میکنند.
در همین باره آرش وزوایی - کارشناس حوزه بانکداری الکترونیکی- به مساله به روز نبودن شبکه پرداخت بانکی در کشور اشاره کرد و گفت: در حال حاضر اکثر کشورهای دنیا برای پرداختهای خود از کارتهای تراشهدار استفاده میکنند که امنیت تبادلات کارتی را تضمین میکند و نگرانی از کپی شدن و سوء استفاده از کارتهایشان را حل میکند، متاسفانه کارتهای فعلی رایج در کشور کارتهای مغناطیسی و مربوط به دهه ۸۰ میلادی هستند و احتمال تقلب و کپی شدن اطلاعات آن وجود دارد.
اما کارتهای رایج برای انجام خدمات بانکی در کشور کارتهای مغناطیسی است. این کارتها دارای یک نوار مشکی رنگ برروی خود هستند که اطلاعات حساب بانکی فرد را در خود دارد که این نوار به گفته کارشناسان قابل کپی شدن و در نتیجه هک شدن است. اکنون و با پیشرفتهای تکنولوژیکی در حوزه فناوری اطلاعات ضرورت استفاده از کارتهای بانکی با فناوریهای نوین تراشهای برای جلوگیری از کپی شدن اطلاعات کاربران بیشتر از گذشته احساس میشود.
منافع بانکداری الکترونیکی دقیقا چیست؟
بانکداری الکترونیکی در کاهش ترافیک، کاهش هزینههای سوخت، کاغذ و زمان موثر خواهد بود. همچنین این سیستم به طور مستقیم در ایجاد فرصتهای نهان اقتصادی برای شرکتها موثر است. استفاده از اطلاعات تراکنشهای الکترونیکی باعث میشود تا شرکتهای خرد و بانکهای کلان با استفاده از اطلاعات تراکنشی مشتریان خود بتوانند برنامهریزیهای متناسبی را در حوزه مالی داشته باشند.
مهدی رزمی از دیگر کارشناسان بانکداری الکترونیکی درباره فرصتهای بانکداری الکترونیکی برای اقتصاد کشور اظهار کرد: این گونه خدمات الکترونیکی علاوه بر اینکه باعث ایجاد رونق در کسب و کارهای فعلی میشود، موجب ایجاد کسب و کارهای جدید و اشتغالزایی نیز میشود. امروزه استارتآپهای جدیدی در زمینههایی مانند خرید الکترونیکی به وجود آمده که پیرامون خود مشاغلی را نیز به وجود آورده است.
رزمی در ادامه با انتقاد از به روز نبودن قوانین بانک مرکزی در حوزه بانکداری الکترونیکی یکی از عوامل رشد نیافتگی این بانکداری را نبود قوانین متناسب در این حوزه ارزیابی کرد و گفت: فرض کنید یک تکنولوژی جدید وارد کشور میشود و شروع به ارائه خدمات میکند اما به دلیل به وجود آمدن یک مشکل کوچک بانک مرکزی اقدام به لغو مجوز آن شرکت میکند. این مسئله به دلیل عدم شناخت جدی بانک مرکزی به وجود میآید که در نهایت باعث میشود تا حرکت به سمت تکنولوژی های جدید در این حوزه کند شود.
سود سرشار بانکها از انباشت سرمایه مردم در نزد آنها حاصل میشود. بانکها با سپردههای مردم در فعالیتهای اقتصادی و مالی گوناگونی مشارکت میکنند و سود کلانی را به دست میآورند. برای همین است که بانکها برای جذب سپردههای مردم متحمل تبلیغات عظیم تلویزیونی و غیر از آن میشوند. در حوزه بانکداری الکترونیکی هم به همین شکل است. بانکها هرچقدر بتوانند نظر مردم را در استفاده از خدمات الکترونیکی خود بیشتر جلب کنند نرخ تراکنشهای مالی و انباشت ثروت در نزد خود را بیشتر میکنند. برای همین هم هست که بانکها نه تنها هزینهای بابت خدمات خود به مردم دریافت نمیکنند بلکه حاضر به فراهم کردن این خدمات به صورت کاملا رایگان هم هستند.
آیا بانکها واقعا در ارائه خدمات بانکداری الکترونیکی ضرر میکنند؟
ما همچنین به نظام جامعی برای پاسخگویی به وضعیت بازار نیاز داریم. در حوزه بانکی در یک طرف بانکها قرار دارند که سرویسهای جدید را راه اندازی میکنند و در طرف دیگر مردم قرار دارند که از این سرویسها استفاده میکنند. بانک مرکزی برای تنظیم این تعامل، باید متناسب با شرایط روز عمل کند و در برخورد با مسائل روز قوانین مناسبی را وضع کند.
محمد آجدانی - کارشناس حوزه بانکداری الکترونیک - در گفتوگو با ایسنا، با بیان این که فناوریهای نوین اطلاعاتی و ارتباطاتی حوزه کسب و کارها را به طور اساسی متحول کرده است، گفت: بانکداری یکی از حوزههایی است که در استفاده از فناوریهای نوین اطلاعاتی و ارتباطاتی پیشرو بوده است. بانکداری نوین به سمت متمرکز سازی پایگاههای دادهای حرکت میکند. قبلا باید برای انجام عملیاتهای بانکی حتما باید به همان شعبهای که در آن حساب باز کرده بودیم، مراجعه میکردم اما حالا همه شبعههای بانکی دارای پایگاه اطلاعاتی واحدی هستند که محدودیت شعبهای را حل کرده است
او در ادامه درباره بحث کارمزد خدمات بانکی نیز اظهار کرد: در ایران بانکها از طریق سود تسهیلات مبادلات پولی هزینه انجام خدمات بانکی را تامین میکنند، در حالی که در واقع باید این هزینهها توسط مشتریان این خدمات و پذیرندههای آن تقبل شود. این شرایط باعث میشود تا بانکها هزینه زیادی را بابت ارائهی خدمات الکترونیکی به مشتریان خود پرداخت کنند و در عوض این هزینه را از محل ارائه تسهیلات خود به مشتریان تامین کنند.
در این مورد اما نکته قابل ذکر این است که انجام تراکنشهای بانکی از طریق کارتخوانها به دلیل تجمیع اعتباری که در نزد بانکها به وجود میآورد به خودی خود سودآور است، به طوریکه بانکها حتی حاضر به ارائه رایگان دستگاههای کارتخوان به مشتریان خود هستند. در مورد تازهای حتی یکی از بانکها اخیرا اقدام به ارائه سود کوتاه مدت به صاحبان دستگاههای کارتخوان کرده است.
