«ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای عالی فضای مجازی اخیراً بر لزوم ملی شدن خدمات فضای مجازی و خودکفایی تأکید کرد و گفت: ما در حوزه خدمات ابری اولویت را بر پلتفرم‌ها گذاشتیم. ما در هیچ یک از خدمات ابری خودکفا نیستیم. موتورهای جست‌وجو، شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها، شبکه ارتباطی ایمیل و خدمات ابری باید ملی شوند.» در پی این اظهار نظر این سؤال مطرح می‌شود نبود زیرساخت رایانش ابری (رایانش ابری به معنی توسعه و به‌کارگیری فناوری کامپیوتر بر مبنای اینترنت است) و خدمات ابری چه آسیب‌هایی را در پی دارد، برای اینکه عقب افتادگی در خدمات رایانش ابری جبران شود چه باید کرد؟ روزنامه ایران برای دریافت پاسخ این سؤالات به سراغ کارشناسان حوزه فناوری و فعالان آن رفت.
عقب افتادگی‌ها کیفیتی است نه کمیتی
«مرتضی سرگلزایی جوان »دبیر جامعه رایانش ابری ایران با بیان اینکه رایانش ابری مصداقی از توسعه پایدار در بخش فناوری اطلاعات است، به «ایران» گفت: این نگاه جدیدی است که در دنیا به استفاده بهینه و مقیاس پذیر از فناوری اطلاعات ایجاد شده است. روند توسعه و دیجیتالی شدن جوامع مختلف به گونه‌ای است که در 10 تا 15 سال آینده الگوی استفاده از خدمات فناوری اطلاعات به‌صورت سنتی مقرون به‌صرفه نخواهد بود از این‌رو برای افزایش بهره‌وری و اصلاح الگوی مصرف منابع، سازمان‌ها به جای ایجاد مراکز داده اختصاصی، به شبکه رایانش ابری متصل خواهند شد تا از توان موجود در شبکه متناسب با نیاز خود استفاده کنند. اتصال به شبکه رایانش ابری همانند اتصال به شبکه آب و برق و تلفن است و شرایط بهتری برای تمرکز بر اصل کسب و کار را فراهم می‌آورد. جوان مشاور پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه در حال حاضر طیف گسترده‌ای از خدمات و محصولات رایانش ابری در کشور وجود دارد، افزود: آنچه به‌عنوان عقب افتادگی یاد می‌شود، بیشتر در ارتباط با کیفیت خدمات است و نه کمیت آنها، بنابراین برای توسعه صحیح صنعت رایانش ابری باید به آن به‌صورت یک اکوسیستم نگاه کرد و ضعف در کیفیت خدمات، نشان دهنده ضعف در این اکوسیستم است.
وی گفت : متأسفانه در کشور ما در چند سال گذشته اغلب مشاهده شده است که یک مجموعه سعی می‌کند به تنهایی چندین نقش را برعهده بگیرد و در نهایت از عهده آن بر نمی‌آید.
دبیر جامعه رایانش ابری درباره اینکه چرا خدمات ابری فراگیر نیست، گفت: مهم‌ترین چالش‌های اکوسیستم رایانش ابری مربوط به قوانین و مقررات خصوصاً در حوزه توافقنامه سطح خدمات، چالش‌های مرتبط با فضای کسب و کار نظیر محدودیت فعالیت در عرصه بین‌المللی و صادرات خدمات و چالش‌های نوآوری، توسعه فناوری، استانداردسازی و افزایش سطح کیفیت خدمات است. وی از جمله راهکارهای پیش‌بینی شده برای حل چالش‌های حقوقی و قانونی و بهبود فضای کسب و کار را رگولاتوری حوزه رایانش ابری عنوان کرد و افزود: برای حل برخی از چالش‌های حوزه نوآوری و فناوری می‌توان به بازنگری در سازوکارهای حمایت از شرکت‌های دانش بنیان فعال در صنعت رایانش ابری بر اساس استانداردها و تجربیات موفق جهانی اشاره کرد.
رشد تولید ناخالص ملی با خدمات ابری
ناصر مزینی استاد دانشگاه با بیان اینکه متأسفانه عقب افتادگی در توسعه خدمات فضای مجازی باعث بروز شکاف دیجیتالی شده و قطعاً در پاره‌ای موارد برای کشور جبران‌ناپذیر خواهد بود، به «ایران»گفت: مزایای خدمات ابری را می‌توان از جنبه‌های مختلف اقتصادی، اشتغال، امنیت فردی و عمومی کشور، فرهنگی و حتی سیاسی بررسی کرد ولی از جنبه اقتصادی می‌توان مجموعه خدمات ابری گوگل را مثال زد. بر اساس گزارش های منتشر شده گوگل در سال 2017 این شرکت فقط در سال 2016 به تنهایی 222 میلیارد دلار به ارتقای فعالیت اقتصادی بنگاه‌های مختلف غیردولتی کمک کرده است.
مزینی افزود: از سوی دیگر 6درصد از کل تولید ناخالص داخلی (GDP) ایالات متحده به کمک خدمات ابری ارائه شده در بستر اینترنت ایجاد شده است که نسبت به سال 2012 دو برابر شده و در عین حال 5 برابر متوسط رشد GDP در امریکا بوده است. وی در ادامه گفت: 1.5 میلیون شرکت کوچک و بزرگ از تبلیغات در محیط گوگل استفاده کرده‌اند و 10.4 میلیون شغل در سال 2016 در ایالت‌های امریکا ایجاد شده است. از طرف دیگر این خدمات به طور مستقیم باعث ایجاد اشتغال می‌شود. به‌عنوان نمونه در سال 2015 بر اساس گزارش‌هایی 57 هزار نفر فقط در مجموعه گوگل شاغل بوده‌اند و این آمار بجز مواردی است که مبتنی بر خدمات ابری می‌تواند ایجاد شغل کند.
سهیل تقوی کارشناس فناوری اطلاعات نیز با بیان اینکه دنیا 15 سال پیش به رایانش ابری و استفاده از خدمات آن روی آورده است به «ایران» گفت: شرکت‌ها در این زمینه به یک بلوغ فناوری رسیده‌اند و در حال سوددهی هستند ولی کشور ما در این زمینه بسیار عقب افتاده و بتازگی در این زمینه ورود کرده است.
تقوی با بیان اینکه فراهم کردن زیرساخت خدمات رایانش ابری به سرمایه‌گذاری کلان نیاز دارد، گفت: البته چون سرمایه‌گذاری در بخش خدمات ابری زودبازده نیست از این‌رو بر خلاف دیگر فناوری‌ها که سرمایه‌گذاری در آنها زودبازده است، کشور ما بموقع در این زمینه ورود نکرده است.
این کارشناس فناوری اطلاعات با بیان اینکه فراهم کردن زیرساخت خدمات ابری باید برعهده بخش خصوصی باشد، افزود: مانند سایر کشورها باید راه‌اندازی زیرساخت خدمات ابری را از بخش خصوصی مطالبه کنیم و نه حاکمیت. صنعت «های تک» صنعت پیشرفته‌ای است و باید با سرمایه‌گذاری سنگین مدیریت شود. البته حاکمیت هم باید از بخش خصوصی حمایت و آن را تشویق کند تا این عقب افتادگی‌ها جبران شود. هر چند دولت نیز این کار را شروع کرده است.
تقوی با بیان اینکه با نبود زیرساخت کافی امکان ارائه خدمات را روی این زیرساخت نداریم، افزود: اگر در دنیا، شبکه‌های اجتماعی مانند فیس بوک و حتی تلگرام بسرعت رشد کرده و همه گیر شده است چون زیرساخت رایانش ابری بدرستی شکل گرفته و فناوری‌های روبنایی آن نیز راه‌اندازی شده است. از این‌رو این شبکه‌های اجتماعی دیگر به‌دنبال تأمین زیرساخت نبوده‌اند و از بستر فراهم شده استفاده و رشد کرده‌اند؛ مشکلی که اکنون پیام رسان‌های داخلی با آن روبه‌رو هستند چون زیرساخت رایانش ابری آن گونه که باید رشد نکرده است از این‌رو این پیام‌رسان‌ها در توسعه خود با مشکل مواجه هستند.
نبود سرمایه‌گذار؛ مشکل اصلی
فرهاد فاطمی یکی از فعالان حوزه رایانش ابری نیز به «ایران» گفت: در دسترس بودن سرویس‌های ابری مختلف، زیرساختی راحت را فراهم می‌کند که بسیاری از افراد، کسب‌وکارها و نهادها می‌توانند بدون آنکه خود را درگیر جزئیات فنی پیچیده کنند، بر پایه آن کار خود را انجام دهند. مثلاً کسب‌وکار یا سرویس یا وب سایتی را راه‌اندازی کنند بدون آنکه وقت و هزینه آنها صرف مدیریت زیرساخت شود.
فاطمی با بیان اینکه در شرایطی که جهان به سمت استفاده از سرویس‌های ابری می‌رود، هر کسب‌وکار و سازمانی که از این قافله دور بماند، یک مزیت رقابتی جدی را به رقبایش واگذار می‌کند و وقت و هزینه را دور می‌ریزد، افزود: از آنجایی که استفاده از بسیاری سرویس‌های شناخته شده ابری جهان برای کاربر ایرانی دارای موانعی مانند محدودیت در استفاده از پهنای باند بین‌المللی، تحریم کاربران ایرانی، مشکل بودن پرداخت ارزی هزینه‌های سرویس‌ها، ذخیره شدن برخی اطلاعات حساس در خارج از مرزها و... است بنابراین در این شرایط اهمیت وجود خدمات مختلف ابری در کشور آشکار می‌شود. این فعال عرصه رایانش ابری گفت: سرویس‌های ابری که بر بستر شبکه داخلی ایران راه‌اندازی شده است با سرعت بالا کار می‌کند. ارزان است و از همه مهمتر اینکه در دسترس کامل کاربر و سازمان ایرانی قرار دارد ولی راه‌اندازی آن دارای موانع زیادی مانند نبود سرمایه، قوانین و زیرساخت است. زیرساخت‌ها گاهی کیفیت و اطمینان مورد انتظار را ندارد که از یکسو به یکپارچگی سرویس‌های ابری و از سوی دیگر به اتکاپذیری آنها لطمه می‌زند. از سوی دیگر قوانین و مقررات قدیمی در برابر بسیاری از سناریوهای امروز گنگ و مشکل‌ساز است از این‌رو قوانین و مقررات باید بازبینی شود تا شرکت‌ها با سختی کمتری در راه‌اندازی و ارائه سرویس‌هایشان روبه‌رو شوند.
