صنعت کامپیوترهای شخصی و سخت‌افزار در سال ۲۰۱۷ شاهد چه پیشرفت‌هایی خواهد بود؟ اینتل، انویدیا و ای‌ام‌دی چه در آستین دارند؟
گویا آی تی – سال ۲۰۱۶ به پایان رسید و همه اذعان می‌کنیم که این سال پر از اتفاقات ریز و درشتی بود که علاقه‌مندان حوزهی فناوری اطلاعات را هر روز شگفت‌زده می‌کرد. صنعت کامپیوترهای شخصی (PC) تحولات بنیادینی را تجربه کرد که مدت‌های زیادی انتظار آنها را کشیده بودیم و حال زمان آن فرا رسیده که درباره شگفتی‌هایی که قرار است در سال ۲۱۷ شاهد آنها باشیم، صحبت کنیم. همه می‌گویند ”همه چیز حول داده‌ها می‌چرخد“ و این مساله در صنعت کامپیوترهای شخصی که همه چیز به سرعت اتفاق می‌افتد کاملا درست است؛ به این معنی که اگر باهوش باشید و اخبار را مرتبا دنبال کنید به راحتی می‌توانید خط سیر تکنولوژها و روندها را حدس بزنید و دقیقا پیش‌بینی کنید که در کوتاه مدت شاهد چه دستاوردهایی خواهیم بود.
بلوغ فناوری پردازندههای گرافیکی
با اطمینان می‌گویم که شاید بزرگترین و تاثیرگذارترین تغییر در حوزهی بازی‌های کامپیوتری، تغییر ساختمان پردازنده از فناوری ۲۸ نانومتری به معماری ۱۴ نانومتری بود. اینتل مدتها پیش فناوری ۱۴ نانومتری را معرفی کرده بود اما در پردازنده‌ها خبری از بهبود قابل قبول عملکرد به خاطر کوچک‌سازی تراشه‌ها نبود. از سوی دیگر پردازنده گرافیکی (GPU)، تکیه بسیار زیادی به کوچک‌شدن گره‌ها دارد و در صورت محقق شدن این مساله شاهد بهبود فوق‌العاده‌ی سرعت و همچین کاهش مصرف انرژی در کارت‌های گرافیکی خواهیم بود و طبیعتا صنعت بازی‌های کامپیوتری هم همواره چشم به توانایی پردازندههای گرافیکی دارد.
به همین علت بود که زمانی که چیپ‌های بزرگی که با استفاده از فناوری ۱۶ نانومتری FinFET از سوی شرکت TSMC عرضه شدند (و شرکت GLoFo هم چیپ‌های ۱۴ نانومتری FinFET روانه‌ی بازار کرد)، توجه همه به این تازه‌واردها جلب شد. صنعتی که برای سال‌های سال به فناوری ۲۸ نانومتری تکیه کرده بود بالاخره فرصتی برای نفس تازه کردن پیدا کرده بود و نتیجه‌ی عرضه این چیپ‌ها چیزی بود جز بهبود فوق‌العاده‌ی عملکرد کارت‌های گرافیکی.
شرکت انویدیا به لطف بهبودهای انجام شده در سرعت ساعت پردازنده‌ها موفق به بهبود عملکرد کارت‌های گرافیکی خود تا ۵۰ درصد و بیشتر شده و همچنین به خاطر استفاده از معماری‌های کوچکتر موفق به صرفه‌جویی در هزینه ساخت مدارها هم شده است. شرکت AMD هم با ساخت ِ‍ْAPUهای پیشرفته‌تر برای شرکت‌های سازنده کنسولهای بازی کار بزرگی کرد و البته با عرضه کارت گرافیکی RX 480 که از پردازنده Plaris استفاده می‌کند، سعی کرد رضایت کاربرانی که بودجه‌ی مناسبی برای تهیه مدل‌های پیشرفته‌تر ندارند را جلب نماید. مدت‌های مدیدی بود که شاهد چنین پیشرفتی بزرگی در بهبود عملکرد کارت‌های گرافیکی از یک نسل به نسل دیگر نبودیم که خوشبختانه رقابت غول‌های فناوری بالاخره شرایط را تغییر داد.
با این اوصاف و تفاسیر در سال ۲۰۱۷ چه اتفاقاتی در صنعت بازی خواهد افتاد؟ مطمئنا شاهد کوچکتر شدن فناوری‌ها نخواهیم بود (شرکت TSMC به دنبال فناوری ۱۰ نانومتری است اما عرضه‌ی محصولاتی با این فناوری زمان‌بر خواهد بود). در سال ۲۰۱۷ شاهد پخته‌تر شدن فناوری‌های ۱۶/۱۴ نانومتری خواهیم بود که به لطف قوانین فیزیک، عملکرد محصولات را بهبود بخشیده و مصرف انرژی آنها را کاهش خواهند داد. محدودیت کنونی تراشه مدار مجتمع (با وجود محدودیت بهینه‌سازی برای یک ویفر ۳۰۰ میلی‌متری۲) برای پردازنده‌ها تقریبا ۶۰۰ میلی‌متر۲ است و پردازندههای گرافیکی فعلی در حال حاضر با این محدودیت فاصله‌ی بسیار زیادی دارند (این مساله بیشتر در محصولات AMD به چشم می‌خورد تا محصولات انویدیا).
• در محصولات پیشرفته‌ی انویدیا منتظر بهبود فوق‌العاده عملکرد تا حدود ۷۰ درصد با بزرگ‌تر شدن اندازه تراشه مدار مجتمع باشید (در مقایسه با توان کارت گرافیک GTX 1080)؛ این میزان برای محصولات شرکت AMD، به ۱۰۰ درصد خواهد رسید (در مقایسه با توان کارت گرافیک RX 480).
• در سال جاری شاهد بهبود جزئی در سرعت ساعت پردازنده‌ها خواهیم بود.
• انویدیا امکان حرکت به سوی حافظه‌های HBM2 را خواهد داشت و شاید معماری Volta را هم معرفی کند.
• شرکت AMD معماری Vega را معرفی خواهد کرد و شرایط را برای عرضه کارت‌های گرافیکی بزرگ‌تر از Vega، بررسی خواهد کرد.
همه‌ی اینها به این معنی است که در سال ۲۰۱۷ شاهد عرضه محصولاتی خواهیم بود که از فناوری‌های پخته شده‌ی ۱۶/۱۴ نانومتری استفاده خواهند کرد و در این میان پردازندههای گرافیکی برندگان بزرگ این بازی خواهند بود. انویدیا عرضه‌ی کارت‌های گرافیکی ۱۰۸۰ Ti را شروع خواهد کرد و احتمالا در اواخر سال آینده شاهد معرفی پردازندههای گرافیکی Volta از سوی این شرکت خواهیم بود. AMD هم بیکار نخواهد نشست و کارت‌های گرافیک مبتنی بر Vega را روانه‌ی بازار خواهد نمود. در حوزهی فناوری‌های حافظه هم انویدیا سرانجام چاره‌ای جز حرکت به سمت تراشه‌های HBM2 را نخواهد داشت؛ کاری که باید مدتها پیش آن را انجام می‌داد.
رشد آهسته اما پیوسته‌ی فناوری واقعیت مجازی
صحبت درباره تغییر و تحولات صنعت کامپیوترهای شخصی و سخت‌افزار بدون نام بردن از فناوری واقعیت‌مجازی غیرممکن به نظر می‌رسد. این روزها همه از این فناوری جدید به عنوان پدیده‌ی بزرگ بعدی صحبت می‌کنند. متاسفانه این فناوری هنوز آن طور که باید و شاید جایگاه خود را پیدا نکرده است. شرکت‌های تولید کننده بنا به دلایل مختلف هنوز رغبت چندانی به متمرکز کردن تلاش‌ها و گسترده‌تر کردن فعالیت‌هایشان در این حوزه نشان نمی‌دهند از جمله این که هنوز اکوسیستم مناسبی برای محصولات واقعیت مجازی ایجاده نشده و ضمنا هزینه تهیه هدست‌های این فناوری برای مشتریان بالقوه بسیار بالاست. مشکلات این فناوری را می‌توان به ۴ بخش مجزا تقسیم کرد: ۱) قیمت بسیار بالای هدست‌های واقعیت مجازی ۲) گران بودن سخت‌افزارهای موردنیاز برای ساخت هدست ۳) عدم وجود اکوسیستم مناسب برای کسب سود ۴) کمبود اپلیکیشن‌ها و بازی‌های جذاب.
با توجه به هزینه‌های هنگفتی که شرکت‌هایی مثل فیس‌بوک و سازندگان کنسولهای بازی از جمله سونی و مایکروسافت برای سرمایه‌گذاری در این صنعت خرج کرده‌اند، می‌توان از موفقیت نهایی این فناوری (در صورت حصول شرایط مطلوب) مطمئن بود. تنها سوالی که باقی می‌ماند “زمان“ دقیق شکوفایی این صعنت است. انتظارت ما در سال ۲۰۱۷ برای صنعت واقعیت‌مجازی به این شرح است:
• منتظر عرضه هدست‌های واقعیت‌مجازی جدید و ارزان از سوی شرکت‌های Oculus و HTC باشید.
• با عرضه پردازندههای گرافیکی ارزان قیمت سازگار با فناوری واقعیت مجازی، تقاضای بازار برای محصولات واقعیت مجازی افزایش قابل ملاحظه‌ای خواهد یافت.
• اکوسیستم واقعیت مجازی و همچنین روند طراحی و ساخت بازی برای این صنعت به رشد خود ادامه خواهند داد، هر چند با سرعت کم.
گ مهم‌ترین نکته‌ای که نباید از نظر دور داشت: آیا شاهد عرضه برنامه‌های فوق‌العاده کاربردی یا بازی‌های هیجان‌انگیز برای واقعیت‌مجازی در سال ۲۰۱۷ خواهیم بود؟ برنامه‌هایی نمایشی که تنها برای آشنا کردن علاقه‌مندان با پتانسیل‌های این فناوری ساخته نشده باشند؟! شاید سال ۲۰۱۷ سال شکوفایی این صنعت و همگانی شدن آن باشد.
دلیل این که فکر می‌کنیم واقعیت مجازی در سال ۲۰۱۷ همگانی خواهد شد به این بر می‌گردد که تمام مشکلات اولیه این فناوری مرتفع شده‌اند. در حال حاضر بعضی از کارت‌های گرافیک نسبتا ارزان قیمت بازار با واقعیت مجازی سازگار بوده و با توجه به عرضه به‌روزرسانی بعدی DirectX 12 که به طور کامل از این فناوری پشتیبانی خواهد کرد، پس دیگر هیچ مشکلی برای یکه‌تازی این صنعت جدید قرار ندارد. ثانیا همان طور که قبلا هم ذکر کردیم انتظار می‌رود شرکت‌های Oculus و HTC اقدام به عرضه‌ی نگارش‌های ارزان‌تری از هدست‌ها کرده و این سد نه چندان محکم را هم بشکنند. بعد از این نوبت برنامه‌نویسان و بازی‌سازهاست که وارد میدان شده و توانایی‌های خود را ثابت کنند.
AMD با سکان‌داری Ryzen به بازار پردازنده‌ها جانی دوباره خواهد داد
یکی از ساده‌ترین پیشگویی‌هایی که در مورد سال ۲۰۱۷ می‌توان انجام داد بازگشت قدرتمند شرکت AMD به بازار پردازنده‌هاست. در حال حاضر پردازندههای FX این شرکت از نظر قدرت و عملکرد فاصله‌ی بسیار زیادی برای پردازندههای شرکت اینتل دارند اما با ورود سری پردازندههای Ryzen، قریب به یقین ورق به سود AMD برخواهد گشت و سلطه‌ی اینتل بر این بازار پایان خواهد یافت. نتیجه؟
• سهم بازار پردازندههای AMD افزایش خواهد یافت (بعد ازوقفه‌هایی طولانی مدت) و اینتل از قافله عقب خواهد افتاد
• انتظار می‌رود اینتل با کاهش قیمت پردازنده‌ها سعی در رقابت با AMD کرده و با این کار سعی خواهد کرد ارزش محصولاتش را در مقایسه Ryzen را حفظ نماید. همه‌ی اینها به این بستگی دارد که آیا AMD پردازندههای Ryzen را با فلسفه‌ی ارزش قیمت‌گذاری خواهد کرد یا خیر؟ البته اینتل می‌تواند مسیر برتر (اما بسیار خطرناک) ادعای داشتن محصولاتی بسیار با کیفیت که مشتری برای تهیه‌ی آنها باید هزینه‌ی بسیار زیادی پرداخت نماید را انتخاب کند؛ راهی که شرکت انویدیا قبلا در پیش گرفت و شکست سختی از آن متحمل شد.
• رندرفارم‌های متعددی از پردازنده Ryzen شرکت AMD استفاده خواهند کرد زیرا تعداد اجرای دستورالعمل‌ها در هر سیکل (IPC) در آنها بسیار بالاست، مصرف انرژی بسیار کمی داشته و هزینه تهیه آنها هم پایین‌تر محصولات سایر رقباست.
Ryzen احتمالا در حوزه پردازنده‌هایی با معماری X86 به تنهایی شرکت AMD را به اوج خواهد برد اما در حوزه بازی‌های کامپیوتری حرفی برای گفتن ندارد. البته Ryzen قادر به ارائه عملکردی رقابتی در بازار سرورها و نیازهای سازمانی هم خواهد بود. بر خلاف بازی‌ها که معمولا برای سر و کله‌زدن با تعداد زیادی گره (thread) بهینه‌سازی نشده‌اند، کاربرد این پردازنده در سرورها و سازمان‌ها، ارزش بسیار زیادی برای مشتریان خواهد داشت. روی هم رفته باید گفت دوران یکه‌تازی اینتل به سر آمده و در سال جدید شاهد رقابتی بسیار نزدیک و شدید از سوی AMD خواهد بود.
هر چند باید به خاطر داشت که اگر چه بهبود عملکرد پردازنده به شرکت AMD کمک خواهد کرد که اوضاع بازار را به سود خود تغییر دهد اما وضعیت سهام بازار در حوزهی نیازهای سرورها و سازمان‌ها به این راحتی تغییر نخواهد کرد و این شرکت نباید انتظار سودآوری سریع را از این بخش‌ها داشته باشد. علت هم به این امر بر می‌گردد که معمولا در این بخش‌ها (سرورها و سازمان‌ها) قراردادها معمولا به صورت طولانی مدت منعقد شده و چرخه‌ی فروش در آنها در مقایسه با بازار مصرفی (مشتریان معمولی)، طولانی‌تر است. برای مثال در پایگاه‌های داده که معمولا به مشتری‌ها ضمانت‌های مختلفی در مورد استفاده از سخت‌افزارهای خاص داده می‌شود، امکان کنار گذاشتن سخت‌افزارهای فعلی و استفاده از محصولات قدرتمندتر و بهینه‌تر AMD وجود نخواهد داشت.
حتما دوست دارید اطلاعاتی درباره وضعیت فعلی سهام شرکت AMD هم داشته باشید. سهام AMD در سال ۲۰۱۶ رشد بسیار خوبی داشت که این امر ناشی از مدیریت مناسب بدهی‌ها و همچنین انعقاد قراردهایی بود که موجب ایجاد موازنه در امورات این شرکت شد. به نظر می‌رسد با توجه به اطلاعات فاش شده از پروژه‌های Ryzen و Vega که این شرکت در سال ۲۰۱۷ بازگشت خوبی به بازار خواهد داشت و شاهد افزایش بهای سهام خود خواهد بود، هر چند سرمایه‌گذاران این نکته را هم مد نظر خواهند داشت که سهام در بهترین وضعیت یک پدیده فرار است و انتظار می‌رود قیمت فعلی سهام AMD در آینده‌ای نزدیک افزایش بیشتری را هم تجربه کند. اگر فکر می‌کنید Ryzen و Vega شکست خواهند خورد پس بهتر است به دنبال خرید سهام این شرکت نباشید اما معتقدیم خرید سهام این شرکت، سودآور خواهد بود. شاید وقت آن رسیده که مدیریت این شرکت برای یک بار و برای همیشه تحولی بنیادین در وضعیت اقتصادی این شرکت ایجاد نمایند. همه چراغ‌ها سبز شده‌اند و به نظر می‌رسد ۲۰۱۷ بهترین سال برای آغاز این تحول اساسی باشد.
انویدیا در مسیر شکوفایی
شرکت انویدیا در سال ۲۰۱۶ موفق به کسب سودهای هنگفتی شد و انتظار می‌رود در سال جدید هم شاهد موفقیت هر چه بیشتر این شرکت باشیم. این موفقیت عظیم دلایل مختلفی داشته است. انویدیا یکی از دو شرکت بزرگ تولید کننده GPU است و این روزها جهانیان با پدیده‌ی جدید دیگری دست و پنجه نرم می‌کنند به نام یادگیری عمیق یا Deep Learning.
تقریبا تمام فرآیندهای خودکار شدن (اتوماسیون) با استفاده از رویکرد یادگیری عمیق انجام می‌شوند و از هر متخصص کامپیوتر که سوال کنید به شما خواهد گفت بهترین راه برای انجام کار فوق‌العاده موازی آموزش شبکه‌های عصبی عمیق (DNN) استفاده از GPUهاست. در حال حاضر ابزار CuDNN شرکت انویدیا یکه‌تاز بازار است و بسیاری از شرکت‌ها برای انجام کارهای مرتبط با یادگیری عمیق از آن استفاده می‌کنند (ظاهرا قرار است AMD هم تا چندی دیگر وارد این بازار شود).
از این رو انویدیا نه تنها در بخش بازی همچنان به رهبری ادامه خواهد داد بلکه به عنوان یکی از بزرگترین (اگر نگوییم بزرگترین) شرکت‌های ارائه دهنده سخت‌افزارهای ضروری مورد نیاز برای انجام رویکردهای مرتبط با یادگیری عمیق و همچنین امور مرتبط با کاربرد داده‌های بزرگ (Big Data) است. البته این تمام داستان نیست و انویدیا به عنوان تنها شرکت سازنده مغز سیستم AutoPilot خودرودی تسلا، موفق به گسترده‌تر کردن راه‌های کسب سود خود شده است. اگر رویکرد شرکت تسلا در پیشبرد سیستم AutoPilot مثمر ثمر باشد، که همه شواهد حاکی از موفقیت ان است، سایر شرکت‌ها هم مجبور به تبعیت از انویدیا و محصولات این شرکت خواهند بود.
علاوه بر این اقدامات هیئت مدیره این شرکت از جمله فسخ ضمانت ۶۳ میلیون دلاری نشان می‌دهد که این شرکت به سرعت در حال تبدیل شدن به نهادی مستقل و با ثبات اقتصادی مثال‌زدنی است.
اینتل سال سختی پیش رو خواهد داشت
اینتل زمان زیادی را صرف کار روی بستره‌ی Optane کرده و قرار است آن را در سال جدید میلادی عرضه کند؛ بنابراین انتظار می‌رود که ابزارها و راهکارهای ذخیره‌سازی مبتنی بر Optane در سال ۲۰۱۷ وارد بازار شوند. هر چند با توجه به این که هدف ابتدایی آنها در زمان عرضه اولیه بازارهای خاص است پس احتمالا تا سال ۲۰۱۸ شاهد همه‌گیر شدن آنها نخواهیم بود.
هر چند ورود Optane به بازار موجب کاهش قیمت ابزارهای ذخیره‌سازی SSD خواهد شد. بازار SSDها هم همانند بازار پردازندههای گرافیکی در سال جدید میلادی وسعت بیشتری خواهد یافت و طبیعتا شاهد افت قیمت آنها خواهیم بود.
هر چند اینتل:
نسل هفتم پردازنده‌هایش با نام Kaby Lake را معرفی خواهد نمود.
فناوری ۱۰ نانومتری برای تولید مخاطره‌آمیز ویفرهای سیلیکونی را انجام خواهد داد.
بستره Optane را در سال ۲۰۱۷ معرفی خواهد کرد.
شاهد کاهش قیمت SSDها خواهد بود که علت اصلی آن رقابت با محصولات مبتنی بر Optane خواهد بود.
شرکت اینتل در سال ۲۰۱۶ هم توانست به پیروی از قانون مور ادامه دهد و البته از سیستم سنتی Tick Tock به سیستم جدید و سه مرحله‌ای PAO (پردازش، معماری و بهینه‌سازی) روی آورد. رویکرد جدید موجب شد که شرکت فضای بیشتری برای بهبود فرآیند ساخت پردازنده‌ها پیدا کند چرا که مبارزه با قوانین فیزیک به‌منظور کوچک‌سازی اندازه‌ی ترانزیستورها برای قرارگیری روی تراشه‌ها بیش از پیش دشوار شده است. این شرکت خط تولید محصولات ۱۰ نانومتری خود را راه انداخته و اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، تا اواخر سال ۲۰۱۷ وارد مرحله تولید ریسک‌پذیر خواهد شد. لازم به توضیح نیست که مقایسه‌ی محصولات ۱۰ نانومتری شرکت TSMC با محصولات اینتل کار درستی نیست زیرا تکنیک‌های که اینتل برای ساخت به کار می‌گیرد بسیار دقیق‌تر از روش‌های شرکت رقیب هستند.
ارزش سهام اینتل آینده‌ی نسبتا مبهمی در پیش دارد چرا که اینتل سرمایه‌ی قابل توجهی را صرف تحقیق و پژوهش کرده و احتمالا در سال جاری قادر به رقابت پایاپای با AMD نخواهد بود. شایعاتی مبنی بر اتخاذ تصمیماتی نادرست از سوی هیئت مدیره شرکت اینتل هم شنیده شده اما در حال حاضر از صحت آنها مطلع نیستیم و نمی‌توان نظری قطعی درباره‌ی آنها داد. هر چند از یک چیز مطمئن هستیم و آن این که از دست رفتن قدرت انحصاری اینتل در بازار پردازنده‌ها احتمالا اثراتی منفی روی ارزش سهام شرکت خواهد داشت هر چند عواید و سودهای دریافتی آن در کوتاه مدت همچنان نرخ رشد پایدار خود را حفظ خواهند کرد.
صنعت کامپیوترهای شخصی پایداری خود را حفظ خواهد کرد
سال‌های سال است که تحلیل‌های ریز و درشتی درباره افول صنعت کامپیوترهای شخصی (PC) می‌خوانیم و این که تا چند وقت آینده شاهد حذف آنها از دنیای فناوری خواهیم بود اما جالب اینجاست که تا کنون هیچ کدام از این تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌ها محقق نشده‌اند! درست است که در سال ۲۰۱۶ شاهد حرکت گسترده عموم کاربران به سمت نوت‌بوک‌ها و ابزارهای سیار بودیم اما بازار محصولاتی که قدرت و سرعت عملکرد در آنها حرف اول را می‌زند مثل دنیای بازی، در سال ۲۰۱۶ رشد چشمگیری داشت و تقاضا برای خرید کارت‌های گرافیک GTX 1070/GTX 1080 به شدت افزایش یافته بود.
با مهاجرت کاربران معمولی به سمت ابزارهای سیار، نرخ دلار ضمیمه شده در بخش محصولات گران‌قیمت به رشد خود ادامه داده و همین امر موجب جبران کسری‌های ناشی از کاهش فروش محصولات ارزان قیمت می‌شود. به عبارت دیگر، مرگ صنعت کامپیوترهای شخصی بیش از اندازه بزرگنمایی شده (مثل همیشه) و بازار بازی‌ها و همچنین پروژه‌هایی که علاقه‌مندان دوست دارند خودشان انجام دهند (DIY) همواره بازار PCها را روشن و گرم نگه خواهد داشت.
