نگرانی غول‌های تکنولوژی از ناظر تازه بازار
بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در نوامبر سال گذشته، مدیران شرکت‌های تکنولوژی امید زیادی به روی کار آمدن دولت دموکرات در این کشور داشتند. درست به همین دلیل هم بود که سهام این شرکت‌ها در بورس نیویورک به رنگ سبز درآمدند.
اما بسیاری از تحلیلگران و فعالان حوزه تکنولوژی در آن زمان هم پیش‌بینی می‌کردند که با روی کار آمدن دولت جو بایدن، قوانین سختگیرانه‌تری برای دریافت مالیات از شرکت‌های بزرگ وضع شود. با این همه اما تصمیم رئیس‌جمهور جدید برای انتخاب «لینا خان» به‌عنوان رئیس کمیسیون تجارت فدرال نشان داد که شرکت‌های بزرگ تکنولوژی باید منتظر گذراندن دورانی سخت باشند. او محقق و متخصص قوانین ضدانحصارطلبی و یکی از اعضای کمیسیون ضدانحصارطلبی کمیته قضایی مجلس نمایندگان آمریکا بود که اتفاقا انتصابش مورد حمایت قوی هر دو حزب حاکم در آمریکا قرار گرفت. خان که در میان متفکران و فعالان ضدانحصارطلبی طرفداران زیادی دارد، پیش‌تر برای کمک به تهیه گزارشی شناخته می‌شد که در آن از سوءاستفاده شرکت‌هایی مانند آمازون، اپل، فیس‌بوک و آلفابت- شرکت مادر گوگل- از موقعیت و نفوذشان در بازارها، به شدت انتقاد کرده بود.
طرفدار عدالت، مخالف تمامیت‌خواهی
رئیس جدید کمیسیون تجارت فدرال آمریکا که به تازگی بر صندلی خودش تکیه کرده است، متولد سومین روز ماه مارس در سال ۱۹۸۹ در شهر لندن است. والدین لینا خان اهل پاکستان بوده و سالها پیش از تولد او به لندن آمده بودند. اما گویا سرنوشت خانواده خان با مهاجرت گره خورده بود؛ به همین خاطر وقتی لینا یازده ساله بود، همراه خانواده‌اش به آمریکا مهاجرت کردند. او در سال ۲۰۱۰ از کالج خصوصی و آزاد ویلیامز فارغ‌التحصیل شد و پایان‌نامه‌ای درباره «هانا آرنت» (فیلسوف و اندیشمند برجسته آلمانی) نوشت تا از همان موقع نشان دهد که اعتقاد عمیقی به دموکراسی مستقیم (نظامی مبتنی بر نظارت مستقیم مردم بر تصمیمات حکومتی) و مبارزه با تمامیت‌خواهی، دارد. کنجکاوی و علاقه او به تحقیقات، باعث شد تا به‌عنوان سردبیر نشریه دانشجویی دانشکده هم انتخاب شود. او بعد از فارغ‌التحصیلی، در اندیشکده بنیاد آمریکای نوین مشغول به کار شد و این اتفاق نقطه عطفی در زندگی خان شد؛ چون در آنجا تحقیقاتش درباره مبارزه با انحصارطلبی را آغاز کرد و مقالات مختلفی درباره برنامه تقویت و یکپارچگی بازارهای آزاد نوشت. در نهایت لینا خان مدرک دکترای تخصصی حقوق را در سال ۲۰۱۷ و از دانشکده حقوق دانشگاه ییل گرفت و همکاری خودش را با این دانشکده به‌عنوان سردبیر تخصصی نشریه دانشجویی قانون، ادامه داد.
لینا خان بعد از پایان تحصیلاتش، به‌عنوان مدیر حقوقی در یکی از زیرمجموعه‌های اندیشکده بنیاد آمریکای نوین به نام «موسسه بازارهای آزاد» مشغول به‌کار شد. در این موسسه که اتفاقا گوگل یکی از سرمایه‌گذاران آن است، خان به همراه تیمش بررسی‌هایی انجام دادند که نفوذ گوگل بر بازار و فشار آن بر رقبای کوچک‌تر را زیر سوال برد. در همین دوران بود که خان با سناتور «الیزابت وارن» آشنا شد و با او درباره مسائل مربوط به سیاست‌های ضدانحصارطلبی صحبت کرد. سپس به‌عنوان محقق و همکار به دانشکده حقوق دانشگاه کلمبیا پیوست تا در آنجا به تحقیقاتش درباره سیاست‌های رقابتی و قوانین ضدانحصارطلبی به‌خصوص آنهایی که مربوط به پلت‌فرم‌های دیجیتال هستند، ادامه دهد.
یکی از مهم‌ترین دلایل شهرت لینا خان، انتشار مقاله‌ای از او در سال ۲۰۱۷ با عنوان «پارادوکس ضدانحصارطلبی آمازون» در نشریه تخصصی حقوق دانشگاه ییل بود که تاثیر چشمگیری بر فعالان تجاری و حقوقی آمریکا گذاشت؛ تا جایی که نیویورک‌تایمز از آن به‌عنوان «اصلاح قانون چند ده ساله انحصارطلبی» یاد کرد. خان در این مقاله به این موضوع اشاره کرد که چارچوب فعلی قوانین ضدانحصارطلبی آمریکا که روی کاهش قیمت مصرفی متمرکز است، نمی‌تواند تلاش‌های ضدرقابتی کسب‌وکارهای مبتنی بر پلت‌فرمی مانند آمازون را بگیرد. او همچنین در این مقاله به ارائه راهکارهای جایگزین از جمله بازبینی اصول سیاستگذاری رقابتی و ضدانحصارطلبی قدیمی یا اعمال سیاست‌های اجباری برای پیروی از قوانین در این حوزه، پرداخت. خان به سبب نوشتن این مقاله و روشنگری‌هایش در آن، جایزه بهترین مقاله علمی در سال ۲۰۱۸ را از آن خود کرد. با این اوصاف جای هیچ تعجبی نداشت که بعد از انتصاب او به ریاست کمیسیون تجارت فدرال، شرکت آمازون به صورت رسمی از این کمیسیون درخواست کند که لینا خان از پرونده تحقیقات درباره انحصارطلبی این شرکت کنار گذاشته شود.
یک متفکر تاثیرگذار
سابقه حضور لینا خان در کمیسیون تجارت فدرال آمریکا به سال ۲۰۱۸ برمی‌گردد که به‌عنوان کارشناس حقوقی در آنجا مشغول به کار شد. در همین سال نشریه معتبر «پلیتیکو» او را به‌عنوان رهبر مکتب جدید ضدانحصارطلبی و یکی از پنجاه متفکر تاثیرگذار جهان معرفی کرد. بعد از آن نشریه «فارن پالیسی» هم او را در فهرست بهترین متفکران جهان و «تایم» او را در میان رهبران نسل آینده، قرار دادند. خان اما خودش را متعلق و طرفدار جنبش جدیدی با عنوان نیو برندیز می‌داند که جنبشی علمی و سیاسی در زمینه فعالیت‌های ضدانحصارطلبی در آمریکاست.
او در سال ۲۰۱۹ به‌عنوان مشاور ارشد، به عضویت کمیسیون ضدانحصارطلبی کمیته قضایی مجلس نمایندگان آمریکا درآمد تا کار تحقیق و بررسی بازارهای دیجیتال را آغاز کند. خان در همین زمان مشغول انتشار مجموعه مقالاتی با عنوان «جدایی پلت‌فرم‌ها و تجارت» در نشریه تخصصی حقوق دانشگاه کلمبیا بود که در آنها به بحث درباره جدایی‌های ساختاری می‌پرداخت که از حاکمیت واسطه‌ها برای ورود به بازارهایی جلوگیری می‌کنند که آنها را در رقابت مستقیم با کسب‌وکارهای وابسته به پلت‌فرم‌های‌شان قرار می‌دهد. یک سال بعد و در ماه جولای سال ۲۰۲۰، لینا خان به‌عنوان استادیار دانشکده حقوق دانشگاه کلمبیا انتخاب شد.
در نهایت جو بایدن در ماه مارس سال‌جاری میلادی و تنها چند روز بعد از جشن تولد سی و دو سالگی لینا خان، او را به‌عنوان رئیس جدید کمیسیون تجارت فدرال معرفی کرد. خان در نیمه ماه ژوئن گذشته و با تایید مجلس سنا بر صندلی ریاستش تکیه کرد.
لینا خان تا حالا به صورت مستقل هشت کتاب درباره رقابت و قوانین ضدانحصارطلبی نوشته و در نوشتن و انتشار پنج کتاب در این زمینه هم همکاری کرده است. هر چند آوازه تحقیقات او درباره سیاست‌های ضدانحصارطلبی و رویکرد متفاوتش به حاکمیت شرکت‌های بزرگ تکنولوژی توجه فعالان حقوقی در سراسر دنیا را جلب کرد، اما او یک پزشک متخصص قلب به نام «شاه‌علی» را که از قضا مهاجری با اصالت پاکستانی است، به‌عنوان همراه و همسرش برگزیده.
